Unionita Stati di Amerika, abreviata Usa, esas suverena lando en Nord-Amerika. Ol havas kom vicini Kanada norde e Mexikia sude. Este jacas Atlantiko e weste jacas Pacifiko. Alaska, qua esas Usana stato, jacas nord-weste de Kanada. Havayi, jacas centre norde de Pacifiko.
L'unesma habitanti di Usa esis indijeni, qui posible arivis de Azia inter 12 000 e 40 000 yari ante nun.[1] Kelka tribui, exemple la kulturo Misisipiana, developis avancata agrokultivo e socii bone organizita.
L'unesma Europano qua arivis en Usana kontinentala teritorio esis Juan Ponce de León, qua desembarkis en la nuna Florida ye la 2ma di aprilo1513. Hispani balde establisis altra kolonii en la nuna sud-westo di Usa. Franca furo-komercisti establisis avanposteni en la regiono konocata kom "Nova Francia", qua iris de la regiono di Granda Lagi en la nuna Kanada til la nuna Louisiana.
L'unesma Britaniani, de religio puritana, arivis en la nuna stato Virginia en 1607. Li fondis la sucesoza kolonii Jamestown e Plymouth. Cirkum 1634, preske 10 000 puritani habitis la regiono konocata kom New England ("Nova Anglia"), qua divenis la nuna stati Maine, Nova-Hampshire, Vermont, Massachusetts, Rhode Island, e Connecticut. Samatempe, Anglia sendis cirkume 50 000 karcerani a la kolonii de 1610 til la nedependo Usana.
En 1614Nederlandani fondis Niew Amsterdam en la nuna insulo Manhattan. Ol esis la chef-urbo di la kolonio Nova-Nederlando. Nederlandana kolonio okupesis dal Britaniani en 1674, e rinomizesis New York. Pos la divido di la kolonio Karolina en Nordal Karolina e Sudal Karolina en 1729 e la koloniigo di Georgia en 1732, la kolonii Britaniana divenis 13, qui pose divenis Usa.
Malgre la koloniigisti pagis imposti por Anglia, li ne havis reprezenteri en Britaniana Parlamento. La kolonii havis lokale elektita guberniestri, e to kreis sentimento di autonomeso en la habitantaro. Cirkum la yaro 1770, la habitantaro di la kolonii esis preske 1/3 ek tota habitantaro de Anglia, tamen li ne havis reprezentanti en Britaniana parlamento.
Tensi inter Britaniana guvernerio e la kolonii kresis dum la 18ma yarcento. En 1775 komencis Usana nedependo-milito: La kolonii revoltis kontre Britaniana dominaco ed imposti. Ye la 4ma di julio1776, la 13 kolonii deklaris nedependo del Unionita Rejio e formacis l'Unionita Stati di Amerika. La nova lando naskis kom republiko, e George Washington divenis lua unesma prezidanto. Unionita Rejio agnoskis Usana nedependo erste en 1783.
En 1861, komencis Usana interna milito, en qua 13 sudala stati qui suportis sklaveso e formacis la Kunfederuro di Usana Stati, luktis kontre nordala stati (tale nomizita Uniono) qui abolisis la sklaveso. La milito finis en 1865 kande sudala stati vinkesis. Du yari pose, en 1867, Usa kompris Alaska de Rusa imperio.
La interveno en Vietnam - qua kreis grand antipatio en la habitantaro -, la "sexuala revoluciono" dum la yari 1960a e la lukti pri civila yuri por la negra habitantaro esis l'origino di tale nomizita "kontrekulturo". Pos intensa protesti en stradi, universitati ed altra loki di la lando, Usana trupi gradope foriris de Vietnam, til 1973. Ye la 9ma di agosto1974Richard Nixon renuncis pos la skandalo di Watergate.
La legifala povo konsistas ek la Nacionala Kongreso, qua havas 2 chambri. La Chambro di Deputati (Chamber of Deputies) havas 435 membri, qui elektesas sive per singla votado, sive per du votadi, segun singla konstituco de singla stato. La Senato havas (2 deputati per stato mem la maxim mikra od importanta).
La maxim alta korto di judiciala povo esas la Supra Korto, konsistanta ek 9 judiciisti qui nominesas da Usana senato.
Du granda partisi, (Demokrata, kun simbolo asno, e Republikana, kun simbolo elefanto) kontrolas la politiko.
La 48 kontigua stati Usana okupas entote 8 080 470 km², de qui 7 663 940 km² esas lando. Stato Alaska reprezentas cirkume 15% de la tota surfaco di Usa. Este de la lando existas planajo an la rivo di Atlantiko, qua esas plu larja sude, nome en la stato Florida. Iranta kelka kilometri adweste, existas anciena ed erodita montaro nomizita Apalachi, qua formacesis cirkume 480 milion yari ante nun. L'Apalachi e la monti Adirondack, che stato Nova-York, separas fluvii e riveri de la baseno di Atlantiko de la fluvii e riveri de la baseno di Mississippi e Missouri e de la baseno di la Granda Lagi.
L'Usana Kontado-Ministerio kalkulis la tota habitantaro di Usa kom 310 730 000 habitanti en novembro 2010[2] inkluzite 11.2 milioni di nelegala enmigranti.[3] Usa havas la triesma maxim granda habitantaro del mondo, dop Popul-Republiko Chinia ed India, ed esas l'unika industriizita lando del mondo en qua expektesas granda kresko di lua habitantaro. Naskas 13,82 pueri po 1000 habitanti e lua habitantaro kreskas mezavalore 0,98% omnayare.
En 2009 1.1 milion enmigranti recevis Usana civitaneso. Por du yardeki la majoritato dil enmigranti en Usa originis de Mexikia, e pos 1998 Mexikia, Popul-Republiko Chinia, India, e Filipini esas la precipua origino di Usan enmigranti.
Angla (Usana Angla) esas fakte la nacionala linguo. Quankam ne havas oficala linguo al federala nivelo, kelka legi - tale Usana civitanigo bezoni - uniformigas Angla. En 2010 cirkume 230 milioni, o 80% de lora habitantaro evante kin yari o pluse, parolis nur l'Angla en lia hemi. Hispana, parolanta da 12% de la habitantaro en hemo, esas la duesma maxim parolata linguo ed la duesma linguo maxim docata. Kelka Usani deziras facar Angla l'oficala linguo di la lando, tale esas en adminime duadek ed ok stati. Ambe la Havayiana ed l'Angla esas l'oficala lingui di Havayi segun statala lego. Quankam nek havas oficala linguo, Nova-Mexikia havas legi pri l'uzado di amba Angla e Hispana, tale Louisiana facas por Angla e Franca. Altra stati, tale Kalifornia, yurizas la publikigo di hispana versioni di certa dokumenti inkluzite kortala formi. Multa resortisi kun granda nombro di ne Angla parolanti produktas publika texti, nome informi pri votado, en la lingui maxim ofte parolata en tala resortisi. Multa insulala teritorii grantas ofical agnosko a lua indijena lingui, ultre l'Angla: Samoana e Chamorro agnoskesas en Usana Samoa e Guam, rispektive; Karolinian e Chamorro agnoskesas da Norda Mariani; Hispana esas oficala linguo en Porto-Riko ed esas plu larje parolata kam l'Angla ibe.
La komuna kulturo de la majoritato dil Usani esas Westala kulturo, qua originis de anciena Europana tradicioni, kun diversa influi, exemple de la kulturo di Afrikana sklavi[4]. Altra enmigranti, nome Aziani e Latin-Amerikani kompletigis ca kulturala mixuro, qua deskriptesas quale "kulturala kruzelo" o "kulturala saladuyo" en qua enmigranti e lia decendenti konservas distingiva kulturala traiti.[4]