Mosaich bizantin del VI secol in la Basilega de Sant Apolinar Noeuv a Ravena
El Gesù de Nazareth (in aramaich יֵשׁוּעַ o ben Yēšūa; variant del nom: Iesuss o Esuss in milanes, Iesoeus o Iosoeus in cremasch[1], Josoeus o Gioeusos[2][3] in bergamasch) a l'è el fondador e figura centrala del cristianesim, religion che 'l recognoss 'me Fioeul de Dia e 'me el Messia profetizad in la Tanakh, vision refudada del giudaism del dì d'incoeu, e vist 'me Dia che 'l s'è fad om.[4] Gh'è ciamad anca el Crist, o ben quell che l'è stad unt.[4]
Fioeul de la Maria, in di ultim agn de la soa vita l'è stad un predicador e esorcista ativ in tra la Galilea e la Giudea: l'è stad condanad a mort del Ponzi Pilat in d'un process volud di sacerdot sgiudee del temp e l'è stad mitud in cros al temp de la Pesach.[4] Per el cristianesim a l'è resuscitad dopo trii dì e l'è poeu l'è andad in cel con l'Ascensa, e gh'ha fad rivà a Pentecost el Spirit Sant in sui so apostoi, inscì de fà nasser la Gesa.[4]
El se sa manch del rest de la soa familia: el pader a l'è ciamad Isep, che per un quajvun el saria stad vun poch pussee grand de la Maria, menter per di alter tradizzion a l'era ben pussee grand, inscì de garantì che la Maria, vergin consacrada del Tempi, la restava inscì: el fad che l'Isep l'è minga tirad a man in la Passion de Gesù el mena i comentador a pensà che 'l fuss mort prima. Inn tirad a man anca di fradei del Gesù che, a segonda de l'interpretazzion, podarien vesser di fioeui che la Maria e l'Isep gh'hann havud dopo, roba che quei che creden a la verginità perpetua de la Madona scompartissen no, di fradellaster che vegniven de 'n vegg matrimoni de l'Isep o, roba che gh'è capitada anca di alter voeulte in del cunt biblegh, che fussen di cusin.[5]
Anca di alter religion ghe recognossen un roeull: per l'Islam a l'era el Messia e vun di profeta pussee important, ma minga el fioeul de Dia, e l'istess el val per i Drus. Per la fed Bahá'í a l'è stad vuna di manifestazzion pussee importante de Dia e anca per tancc indù a l'era una manifestazzion divina.[6][7]
El calendari doperad incoeu el se fonda in sul so nassiment, però se pensa che l'è nassud in tra el 7 a.C. e 'l 1 a.C. e che l'è mort in tra el 26 d.C. e 'l 36 d.C: per la tradizzion cristiana gh'è mort a 33 agn.[4]La data tradizzional del so nassiment l'è festegiada a Denedal, menter la domenega de la soa resurrezzion se festegia la Pasqua, l'è ben important per i cristian anca el Venerdì sant, che l'è stad mitud in cros.[4]
I font pussee important in sul Gesù a nivell religios a inn i quater Vangeli, menter a nivell storegh inn considerad pussee important i alter liber del Noeuv Testament. Incoeu, a nivell academich, la posizzion che 'l Gesù a gh'è stad debon e che la soa vita a l'è pu o men quella cuntada in di Vangeli a l'è quella tegnuda de squasi tucc i studios, menter l'ideja che 'l Gesù el fuss domà un mit a l'è retegnuda pseudostoria.[8]
