فیلمنامه

صحنه

صحنه کوچک‌ترین واحد کنش دراماتیک در فیلمنامه ست.^[۲] در هر صحنه دو عنصر زمان و مکان اهمیت دارد و حداقل یکی از این دو عنصر یا هر دو باید پیوستگی داشته باشد.فیلمنامه به صورت صحنه‌های شماره‌گذاری شده نوشته می‌شود. از نظر شیوه نگارش هر «صحنه» شامل سه بخش است:* ^[۳]

• سطر معرفی - نشان می‌دهد صحنه داخلی است یا خارجی و در چه زمانی و در چه مکانی اتفاق می‌افتد.
• شرح صحنه - ضمن توصیفی حداقلی مکان اتفاقات فیزیکی که در صحنه رخ می‌دهد شرح داده می‌شود.
• گفتگو - نام شخصیت، طرز بیان یا نام مخاطب که در پرانتز می‌آید و خودِ گفتگو.

گاه شیوهٔ انتقال به صحنهٔ بعد مانند برش، فید یا دیزالو… در پایان صحنه نوشته می‌شود.

سکانس

سکانس، یک فصل از فیلمنامه است که می‌تواند از یک یا چند صحنه تشکیل شود و یک موضوع را دنبال می‌کند که با پایان یافتن آن موضوع، سکانس نیز عوض می‌شود.

سید فیلد یکی از نظریه‌پردازان آمریکایی سینما در حوزهٔ فیلم‌نامه‌نویسی عقیده داشت که اگر بخواهیم فیلمنامه را به سه قسمت تقسیم کنیم و از آن‌ها با عنوان، شروع، میان و پایان نام ببریم اینگونه می‌توان توضیحش داد:

1. شروع: ایجاد مخمصه. شخصیت اصلی چه می‌خواهد؟ چه چیز لازم دارد؟ باید چه بکند که به آنچه می‌خواهد برسد؟
2. میان: تعارض، عمل و عکس‌العمل. شخصیت اصلی برای به دست آوردن آنچه که می‌خواهد تقلا می‌کند و معمولاً در انتهای قسمت میانه شکست می‌خورد. اما در اثنای این شکست شروع به درک نیازهای حقیقی‌اش می‌کند.
3. پایان: تقلای نهایی، رفع مشکل و پیامد. پایان احساسی که در آن شخصیت اصلی پی می‌برد واقعاً به چه چیزی نیاز داشته‌است، چه به آنچه که می‌خواسته برسد یا نرسد.

• فیلم‌نامه کوتاه
• فیلم‌نامه بلند
• فیلم‌نامه سریالی
• فیلمنامه اقتباسی
• فیلمنامه مستند

1. موضوع
2. سوژه
3. ایده
4. ریخت شناسی
5. طرح
6. سیناپس
7. تریتمنت
8. صحنه بندی

• جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه غیراقتباسی
• جایزه اسکار بهترین فیلم‌نامه اقتباسی
• سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه جشنواره فیلم فجر

در جدول زیر کتاب‌هایی که دربارهٔ فیلم‌نامه‌نویسی به زبان فارسی منتشر شده‌اند فهرست شده‌است:

به کتاب (هفت فیلمنامه) نوشته اصغر فرهادی نیز میتوان اشاره کرد.

برخی از فیلمنامه‌های برجسته غیرفارسی به زبان فارسی ترجمه شده. چند نمونه از این قرار است:

برخی از فیلمنامه‌های ایرانی ماندگار شده و ارزش ادبی یافته. چند نمونه از این قرار است:

• فهرست فیلم‌نامه‌نویسان اهل ایران
• فهرست فیلم‌نامه‌نویسان سینما و تلویزیون ایران

• تالار فیلم‌نامه‌نویسان
• ۱۰۱ فیلمنامه برتر تاریخ سینما
• فیلم‌نامه‌های به زبان فرانسوی lecteursanonymes.org

کتاب خوبخرید کتابفروشگاه کتاب

• فروگ، ویلیام (۱۳۸۶)، ذن و هنر نگارش فیلمنامه، ترجمهٔ عباس اکبری، تهران: نیلوفر، شابک ۹۶۴-۴۴۸-۳۱۰-۳
• اکبری، عباس (۱۳۷۸)، «مقدمه»، راهنمای فیلمنامه، ترجمهٔ عباس اکبری، سید فیلد، تهران: نشر ساقی، ص. ۱، شابک ۹۶۴-۵۶۷۵-۰۶-۵

• چند نمونه از فیلمنامه فرانسوی scenario-film.fr
• چند نمونه از فیلمنامه فرانسوی lecteursanonymes.or