پرده بکارت
پردهٔ واژن، پردهٔ بکارت یا زهچین یا هایمن(به انگلیسی: Hymen)، یک بخش از غشاء مخاطی است که دهانه خارجی واژن را احاطه میکند یا تا حدی میپوشاند. پرده هایمن بخشی از فرج، یا اندام جنسی خارجی را تشکیل میدهد و از نظر ساختار شبیه به واژن است.[۱][۲]
پرده بکارت | |
---|---|
جزئیات | |
شناسهها | |
لاتین | hymen vaginae |
MeSH | D006924 |
TA98 | A09.1.04.008 |
TA2 | 3530 |
FMA | 20005 |
پیدایش این غشاء بر اثر تکامل جداگانه اندام جنسی داخلی (مثل واژن) و اندام جنسی خارجی (لبههای فرج) جنین در دوران بارداری است. واژن جنین در مراحل اولیه رشد به شکل یک بند توپر در داخل بدن است و راهی به بیرون ندارد. این بند به مرور تو خالی شده و به شکل لولهمانندی در میآید اما کماکان در داخل بدن قرار داشته و به پوست ختم میشود. در این مرحله پوست موجود در مقابل واژن به تدریج مضمحل شده و ورودی واژن را تشکیل میدهد. پوستی که پیشتر در محل ورودی واژن قرار داشتهاست جذب دیواره لوله واژنی میشود اما در این روند لایه نازکی از آن در نزدیکی ورودی واژن باقی میماند و غشای پردهمانند را تشکیل میدهد.[۳]
هایمن ممکن است در طول اولین رابطه جنسی واژینال پاره یا کشیده شود که معمولاً منجر به درد و گاهی اوقات خونریزی موقت و یا لکه بینی می شود. صدمات جزئی به پرده بکارت ممکن است به خودی خود بهبود یابد و نیازی به مداخله پزشکی نباشد. [۴]در گذشته اعتقاد بر این بود که که اولین دخول واژینال، لزوما منجر به آسیب و خونریزی میشود اما اکنون منابع این موضوع را رد میکنند و اذعان دارند در برخی افراد اولین دخول واژینال میتواند باعث خونریزی شود و در برخی دیگر نیز این موضوع صدق نمیکند و خونریزی و آسیب به هایمن اتفاق نمیوفتد.[۵][۶][۷]بنابراین وضعیت هایمن و خونریزی در اولین رابطه شاخص قابل اتکایی برای سنجش و تشخیص باکرگی در دختران نیست.[۸][۹]با این وجود «آزمایش باکرگی» هنوز در برخی فرهنگها یک عمل رایج باقی مانده است که گاهی اوقات با جراحی بازسازی پرده بکارت به جهت ایجاد علائم و ظاهری از باکرگی همراه میشود. پیدایش مفهوم بکارت به اعتقاد مردمشناسان در عصر نوسنگی و همزمان با اهلیسازی جانداران (حدود ۱۰ هزار سال پیش) بودهاست.[۳]
پرده واژن شکل ثابتی ندارد و در افراد مختلف، اشکال متفاوتی دارد. اما نبود آن فقط در ۰٫۰۳٪ زنان اتفاق میافتد، در این افراد مرحله شکلگیری ورودی واژن بیش از حد معمول پیشرفت کرده و بافت باقیمانده در ورودی واژن به قدری کوچک شده که قابل مشاهده به عنوان یک پرده نیست.[۳]
تکامل و بافت شناسی
دستگاه تناسلی در طول رشد و تکامل رویان، از هفته سوم بارداری تا سه ماهه دوم رشد می کند و هایمن به دنبال واژن تشکیل می شود. در هفته هفتم مقعد از سینوس ادراری تناسلی جدا میشود. در هفته نهم، مجاری مولرین (Müllerian ducts) به سمت پایین حرکت می کند تا به سینوس ادراری تناسلی برسد و با تشکیل کانال رحمی واژنی وارد سینوس ادراری تناسلی می شود. در هفته دوازدهم، مجاری مولرین به هم می پیوندند و یک کانال واژینال رحمی اولیه ایجاد می کنند. در ماه پنجم، مجرای واژن کامل شده و هایمن جنین تشکیل میشود و معمولا قبل یا کمی بعد از تولد سوراخ می شود.[۱۰]
هایمن عصب متراکم دارد. در نوزادان تازه متولد شده، هنوز تحت تاثیر هورمون های مادر،هایمن ضخیم، صورتی کم رنگ و زائده مانند است (روی خود تا میخورد و ممکن است بیرون بزند). در دو تا چهار سال اول زندگی، نوزاد هورمون هایی تولید می کند که باعث ادامه این حالت میشوند[۱۱] و دهانه هایمن آنها حالی حالت حلقوی به خود میگیرد.[۱۲] بعد از مرحله نوزادی، قطر دهانه هایمن بعد از هر سال رشد تقریباً ۱ میلی متر افزایش می یابد. در دوران بلوغ، استروژن باعث می شود پرده بکارت بسیار کشسان شود. [۱۳][۱۴]
هایمن در نتیجه رفتارهای مختلف مانند استفاده از تامپون[۱۵] یا کاپهای قاعدگی، معاینه لگن با اسپکولوم، آمیزش جنسی[۱۶]، وارد کردن چندین انگشت یا وسایل داخل واژن، و یا فعالیتهایی مانند اسب سواری و ژیمناستیک (حرکت ۱۸۰) میتواند کشیده یا پاره شود.
برای بررسی دقیق هایمن و درجه پارگی آن از یک میله شیشه ای یا پلاستیکی به قطر ۶ میلی متر که در یک سر آن کرهای با قطر متغیر از ۱۰ تا ۲۵ میلی متر قرار دارد استفاده می شود. در پزشکی قانونی، توصیه میشود پزشکی که ضروری است در نزدیکی این ناحیه از یک دختر نابالغ نمونه برداری انجام دهد، از نمونه برداری هایمن اجتناب کند و به جای آن از دهلیز بیرونی واژن نمونه برداری کند.[۱۷] در موارد مشکوک به تجاوز جنسی یا سوء استفاده جنسی از کودک، ممکن است هایمن بطور دقیق معاینه شود اما وضعیت هایمن اغلب به تنهایی برای نتیجه گیری قطعی کافی نیست.[۱۸]
آزمایش بکارت
فرضیه اینکه غشای واژن یا پرده بکارت میتواند بهطور فیزیکی نشان دهنده سابقه رابطه واژینال باشد و آن را اثبات کند مبنای آزمایشهای بکارت است. اغلب تستهای بکارت با استفاده از روش «دو انگشتی» انجام میشود به این صورت که شخص معاینه کننده دو انگشت خود را داخل واژن قرار میدهد تا هایمن را بررسی کند یا با آزمایش میزان سستی عضلات واژن نظر میدهد که فرد، رابطه جنسی داشتهاست یا خیر.[۱۹]
برخی معتقدند که پرده بکارت پوششی محکمی است که در اولین رابطه واژینال پاره میشود. آنها از این موضوع نتیجه میگیرند که اگر در دختری غشاء هایمن یا همان پرده بکارت وجود نداشته باشد، نباید باکره باشد که کاملاً نادرست است؛ زیرا برخی از دختران اساساً بدون پرده بکارت متولد میشوند[۲۰]که این نوع آزمایش باکرگی نمیتواند ادله ای مبنی برداشتن رابطه واژینال در آنها باشد. همچنین غشاء هایمن میتواند به روشهای مختلف دیگری غیر از رابطه جنسی دچار آسیب شود مانند دوچرخه سواری، سوارکاری، انجام ورزشهای مختلف یا استفاده از تامپون. با این وجود داشتن یا نداشتن این غشاء حتی اگر قابل تشخیص نیز باشد دلیل منطقی ای برای اثبات داشتن یا نداشتن رابطه جنسی واژینال در یک فرد نیست. همچنین این موضوع که داشتن واژن «شل» به معنی باکره نبودن یک دختر است دارای هیچگونه اثبات و پشتوانه علمی ای نیست؛ شکل و فرم هر واژن متفاوت است و واژنها طوری تکامل یافتند که خاصیت ارتجاعی داشته باشند. آنها در هنگام برانگیختگی جنسی شل میشوند تا آلت تناسلی مرد را در خود جای دهند و بعد از رابطه جنسی دوباره سفت شده و به حالت اول برمیگردند و برخی افراد نیز اساساً داری واژنی شلتر نسبت به سایرین هستند و ارتباطی بین فرم واژن و باکرگی وجود ندارد. اصطلاح شل شدن واژن بیشتر به دلیل شل شدن عضلات کف لگن است که با ورزشهایی مثل کگل بهبود مییابد.[۱۹]
سازمان جهانی بهداشت (who) و سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ در بیانیه ای مشترک آزمایش باکرگی را فاقد پشتوانه علمی اعلام و آن را به عنوان یک اقدام ضد حقوق بشر محکوم کردند و خواستار توقف آن شدند.[۲۱] در سال ۲۰۲۲ نیز بریتانیا هرگونه عملی تحت عنوان ادعای انجام آزمایش بکارت برای دیگران یا ترمیم بکارت را در تمام بخشهای بریتانیا و اتباع آن در خارج از بریتانیا غیرقانونی اعلام و مجازاتی تا ۵ سال زندان و جریمه نقدی برای مجرمان تعریف کرد.[۲۲]
غیرقابل تشخیص بودن باکرگی با معاینه هایمن
با معاینه غشای واژن نمیتوان به داشتن یا نداشتن فعالیت جنسی پی برد. برای مثال یک مطالعه بر روی ۳۶ نوجوان باردار که در سال ۲۰۰۴ منتشر شده، نشان داد که کارکنان بهداشتی فقط در دو مورد توانستند نشانه قطعی رابطه جنسی واژینال را تشخیص بدهند.[۲۳]مطالعه دیگری که مورفولوژی پرده بکارت را در دختران دارای رابطه جنسی با دختران بدون رابطه جنسی قبلی مقایسه کرد نشان داد ۵۲ درصد از دخترانی که دارای رابطه جنسی بودند هیچگونه تغییر قابل تشخیصی در بافت پرده بکارت خود نداشتند.[۲۴]
آسیب
در گذشته اعتقاد بر این بود اولین رابطه جنسی قطعا با آسیب و خونریزی هایمن همراه است و منجر به پارگی آن میشود. با این حال، تحقیقات بر روی زنان در غربی نشان داده است که خونریزی در طول اولین مقاربت همیشه رخ نمی دهد.[۲۵][۲۶][۲۷] در یک مطالعه چند فرهنگی، حدود نیمی از زنان مورد مطالعه در اولین رابطه جنسی خود خونریزی را گزارش کردند و میزان درد و خونریزی در افراد با توجه به منطقهای که اهل آن بودند متفاوت بود.[۲۸][۲۹] همه زنان در اولین رابطه جنسی درد را تجربه نمی کنند، یک مطالعه نشان داد که بین احساساتی مانند هیجان، ترس و عصبی بودن با تجربه درد در اولین رابطه جنسی ارتباط وجود دارد.[۳۰]
در چندین مطالعه بر روی دختران نوجوانان قربانی تجاوز جنسی، که در آن افراد به دنبال تجاوز جنسی در بیمارستان معاینه شدند، تنها نیمی یا کمتر از قربانیان باکره دچار اسیب به پرده بکارت شده بودند.[۳۱][۳۲][۳۳] پارگی پرده بکارت در کمتر از یک چهارم موارد رخ داده بود.[۳۴] با این حال، باکره ها به طور قابل توجهی بیشتر از غیر باکره ها در معرض آسیب به هایمن قرار گرفته بودند.[۳۵][۳۶]
در مطالعهای روی نوجوانانی که با رضایت خودشان قبلاً رابطه جنسی داشتند، شواهدی از ضربه به هایمن درحدود نیمی از آنها دیده شد.[۳۷][۳۸] اگرچه نادر است اما در بزرگسالان غیر باکره که قبلا رابطه جنسی داشتهاند نیز به دنبال رابطه جنسی ممکن است اسیب به هایمن رخ دهد.[۳۹] ضربه به هایمن ممکن است بدون هیچ نشانه از آسیب بهبود یابد.[۴۰][۴۱][۴۲] یک مطالعه بر روی نوجوانان قربانی تجاوز جنسی نشان داد که اکثر زخمهای هایمن بدون باقی ماندن نشانهای از آسیب در طول زمان بهبود مییابند.[۴۳]
فرض بر این است که ضربه به هایمن در نتیجه رفتارهای مختلف دیگری نیز مانند استفاده از تامپون ، معاینه لگن با اسپکولوم، خودارضایی، ژیمناستیک یا اسب سواری ممکن است رخ دهد، اگرچه میزان احتمال بروز اسیب در نتیجه این فعالیت ها نامشخص است.[۴۴][۴۵][۴۶]
انواع پردههای واژن
انواع طبیعی هایمن گستره ای از نازک و کشدار تا انواع ضخیم و تا حدودی سفت را شامل میشود.[۴۷][۴۸] از بین ۱۰۰۰ نوزاد متولد شده احتمال دارد ۱ تا ۲ نفر از آنها دارای هایمنی بدون سوراخ باشند.[۴۹][۵۰] تنها نوع از هایمن نوزادان متولد شده که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد، هایمن بدون سوراخ است که میتواند باعث کاهش یا عدم خروج خون هنگام قاعدگی شود. در هردو مورد، نیاز است با جراحی و باز کردن منفذ هایمن شرایط خروج خون و برقراری رابطه جنسی ایجاد شود.[۵۱]
منافذ هایمن قبل از بلوغ میتواند تحت تأثیر سطح و فعالیت هورمونی به اشکال مختلفی دیده شود که رایجترین ان هلالی شکل (crescentic) است. بعد از بلوغ بسته به سطح هورمون استروژن، بافت هایمن میتواند ضخیمتر و دارای شکلی حاشیه دار و نامنظم باشد.[۵۲] در کودکان کوچکتر پاره شدن پرده بکارت معمولاً خیلی سریع بهبود مییابد. در نوجوانان دهانه هایمن میتواند گسترش یابد و دارای شکل و ظاهر متنوع تری شود.[۵۳]
- بدون سوراخ(Imperforate): سوراخ در دهانه هایمن وجود ندارد. اگر در دوران بلوغ خود به خود اصلاح نشده باشد تا مایعات قاعدگی خارج شود نیاز به جراحی جزئی دارد.[۵۴]
- مشبک (Cribriform): این نوع از هایمن گاهی با بدون سوراخ اشتباه گرفته میشود و و با وجود سوراخ به نظر میرسد که در دهانه سوراخی وجود ندارد که تحت معاینه دقیق، سوراخهای کوچک ان میتواند مشخص شود.[۵۵]
- دیواره دار(Septate): دهانه هایمن دارای یک یا چند نوار بافتی است که در سراسر دهانه گسترش یافتهاست[۵۶]
پرده واژن ممکن است در موقعیت استاندارد از نظر عمق نباشد و حتی گاهی با دخول جنسی پس از مدتها نیز پاره نشود. در مورد پرده حلقوی قابل اتساع، هم با وجود دخول جنسی، پوسته کماکان حفظ میشود.[نیازمند منبع]
اهمیت فرهنگی
پرده واژن در بعضی از فرهنگها همچون فرهنگ اسلامی به دلیل تصور «ارتباطش» با باکرگی زنان دارای اهمیت است. در این فرهنگها، داشتن پرده هایمن سالم و دست نخورده مدرکی دال بر باکره بودن زن است.[۵۷][۵۸][۵۹] بعضی از زنان به همین خاطر عمل جراحی ترمیم پرده بکارت را برای بازیابی پرده بکارت خود انجام میدهند.
در اکتبر سال ۲۰۱۸، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد و سازمان زنان سازمان ملل و سازمان جهانی بهداشت در بیانیه ای بیان کردند که آزمایش باکرگی به دلیل اینکه «عملی دردآور، آسیب زننده و تحقیر کننده است شامل خشونت علیه زنان» میشود و باید به آن پایان داد و درخواست ممنوعیت آن را نمود.[۶۰][۶۱]
در جانوران
در بسیاری از پستانداران که اعضای تناسلی مشابهی با انسان دارند پردهٔ واژن وجود دارد. پستاندارانی مانند: شامپانزه، فیل، گوسفند، نهنگ و اسب.[۶۲][۶۳]