Eolas mac Biobhsaigh
Taoiseach Chonmhaicne den 10ú haois ba ea Eolas mac Biobhsaigh (beo AD 900).[1] Biobhsach mac Cromáin Óig ba ea a athair. Deirtear gurbh é an chéad lán-taoiseach Chonmhaicne Réin, i ndeisceart Liatroma agus cuid den Longfort. Tháinig a mac Maolmhuire i gcomharbacht air. Muintir Eolais is ea a shliochtaigh.[1]
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 9 haois |
| Bás | 10 haois Éire  |
| Tréimhse ama | Glúin an 9ú aois agus glúin an 10ú aois |
Beatha
Bhí mealladh na ndaoine ann mar cheannaire, agus rinneadh taoiseach dá chlann de, agus níos deireanaí d'éirigh sé mar chéad lán-taoiseach Chonmhaicne Réin c. AD 900.
Bhí sé pósta agus bhí triúr mac aige:[2]
- Brocán, sinsear Uí Sheanlaoich
- Anbheith, sinsear Mhic Garry
- Maolmhuire, tiarna Conmhaicne Réin agus sinsear Mhic Raghnaill.
Is dóigh gur gharmhac leis ba ea Ódhrán Ua hEolais, scríobhaí mór le rá ag Cluain Mhic Nóis.[3]
De réir na nginealach le O'Hart, bhí dlúthghaol ann idir Eolas agus sinsir Uí Chuinn agus Uí Farrell as an Longfort, agus Uí Maoilmhiaigh as Liatroim.[4]
Níl bás Eolais taifeadta sna hannála, ach is dócha gur éag sé am éigin idir na blianta 920 agus 960.
Oidhreacht
Is í Muintir Eolais an tuath is mó le rá de chríocha Chonmhaicne sna barúntachtaí an lae inniu, Liatroim agus Maothail, agus iad i gceannas iontu idir na 11ú agus 17ú haoiseanna.[5] Is iad a leanas príomhchlanna mhuintir Eolais: Mhic Raghnaill,[3] Uí Mhaoilmhiaigh, Mhic Sheanlaoich agus Mhic Garry.[1][6][7]
Caomhnaítear a ainm i logainmneacha amhail is an baile fearainn, Coraidh Eolais in aice le Cora Droma Rúisc.[8] Sa ceantar sléibhe iargúlta Binn Chuilceach-Sliabh an Iarainn, tá Loch olagatrófach Mhuintir Eolais ar an teorainn idir [[Contae an Chabháin] an Cabhán] agus Liatroim.[5][9]
Ómós
Tá banna ceoil mór le rá ann as Liatroim agus an Longfort, a ghlac an t-ainm Ceolus (ceol-eolas) i mí Eanáir January 31st, 1990. Bíonn ceol baile as lámhscríbhinní áitiúla beagnach dhá chéad bliain d'aois á sheinm acu.[10]
Sloinne
Mhol O'Donovan go bhfuil an sloinne Ó hEolais le fáil fós mar "Olus" nó "Olis".[11] Sa bhliain 1566, feictear dhá shampla mar "Oelase" agus "Olase" sna Fiant do chúige Laighean.[12] is léir áfach nach bhfeiceann an sloinne ach go hannamh.[13]
Féach freisin
- Conmhaicne
- Muintir Eolais
- Ódhrán Ua hEolais
- Flannchad Ua hEolais
Foinsí
- "The tribes of Ireland: a satire" (1852): 35.
- Petrie, George (1872). "Christian Inscriptions in the Irish Language" Volume 1. Royal historical and archaeological association of Ireland, University Press.
- O'Hart, John. "Irish pedigrees : or, The origin and stem of the Irish nation" 135–136. Baile Átha Cliath : M. H. Gill.
- Deputy Keeper (1879). "Deputy Keeper of Public Records in Ireland : eleventh report" Parliamentary Papers, Session 1878-79, Vol. XXXIX, p.581. HSMO.
- Woulfe, Patrick. "Ó hEóluis".
- Hardiman, James. "Irish Minstrelsy, Or Bardic Remains of Ireland" xlvi (46). Robins.
- Annála na gCeithre Máistrí
- Ward, Conor (2016). "Scordatura in the Irish Traditional Fiddle Music of Longford and South Leitrim". Curtha i gcartlann 2016-10-29 ar an Wayback Machine
- Templan, Paul. "Irish Hill and Mountain Names". mountainviews.ie.
- "Annala Rioghachta Eireann : Annals of the kingdom of Ireland" (1856) Volume 1. Dublin : Hodges, Smith.
- Joyce, P. W. (Patrick Weston) (1913). "Irish names of places" v.3. Dublin : Phoenix.
- Ó Duígeannáin, Mícheál (1934). "Notes on the History of the Kingdom of Bréifne". The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland The Journal of the Royal Society of Antiquaries of Ireland, Volumes 64-65 (1): 113–140. Royal Society of Antiquaries of Ireland. JSTOR 25513764.