Folidotos

Os folidotos están entre os mamíferos máis estraños do mundo, xa que non son demasiado diferentes dos réptiles, xa que teñen o corpo cuberto de grandes escamas imbricadas, formando un escudo dérmico que cobre todas as partes superiores, así como a inferior da cola (son os únicos mamíferos coñecidos con esta adaptación).^[4][5] Esta coiraza fai que poidan parecer, a simple vista, armadillos, moi afastados filoxeneticamente, xa que estes pertencen á familia dos dasipódidos, única da orde dos cingulados, propios da América tropical.^[4]

O seu corpo é alongado, coa cabeza pequena, estreita e sen pavillóns auditivos (ou ben estes son rudimentarios) e a cola é moi longa (de até os 2/3 da lonxitude total do animal) e, nas formas arborícolas, é prénsil. Non teñen dentes en estado adulto, pero si unha longa e estreita lingua, protáctil e dotada dunha saliva pegañenta, coa que apañan os insectos (formigas, térmites) dos que se alimentan.^[4][6][7]

Os pangolíns móvense moi lentamente, andando a miúdo sobre as súas patas traseiras (máis desenvolvidas que as dianteiras) e usando a cola como contrapeso, coas patas dianteiras separadas do chan. As unllas están ben desenvolvidas, e están recurvadas. O sentido da vista está pouco desenvolvido, pero os do olfacto, gusto e oído si son moi agudos. Son animais solitarios, e as parellas permanecen unidas só durante a curta época do celo. Son capaces de enrolarse sobre si mesmos, formando unha bóla que só presenta as escamas ao exterior. Esta actitude pasiva é a súa única defensa; porén, o efecto cortante das moi duras escamas, movidas por potentes músculos, poden produciren serios danos aos seus inimigos se meten o fociño ou os dedos entre elas. As femias paren unha soa cría por parto, á que transportan na base da súa cola e protexen enroscándose ao redor dela; ás crías as escamas endurécenselles aos dous días de vida.^[4][6][7]

Distínguense dous grupos ben definidos, un terrestre e outro arborícola. En canto á súa distribución xeográfica, catro especies viven na África tropical (agás Madagascar), e as outras catro en Asia: India, Ceilán, Birmania, Indonesia, sur da China (incluíndo as illas de Taiwán e Hainan) e Filipinas (Palawan).^[6]

O nome vulgar pangolín provén da palabra malaia penggoling, que significa "rolo", "algo que enrola", e de aí pasou ás linguas europeas a través do inglés pangolin.^[8][9]

Debido a que antigamente non se dispoñía de moitos datos sobre a súa evolución e parentesco filoxenético,^[7] os pangolíns clasificáronse antigamente noutras ordes, por exemplo na antiga dos dos xenartros (hoxe considerada superorde), que inclúe aos chamados osos formigueiros, tamanduaa e os armadillos (hoxe separados na orde dos cingulados). Porén, recentes probas xenéticas, indican que os seus parentes vivos máis próximos son os carnívoros que forman con eles o clado Ferae.^[10][11] E algúns paleontólogos clasificáronos na orde dos cimolestos, hoxe extintos, xunto con outros varios grupos así mesmo extintos.

A orde dos folidotos foi descrita en 1904 polo zoólogo e bioxeógrafo xermano-neerlandés Max Carl Wilhelm Weber; a familia dos mánidos, en 1821 polo zoólogo británico John Edward Gray, mentres que o xénero Manis fora xa establecido en 1758 por Carl von Linné na 10ª edición do seu Systema Naturae.

Subxéneros, especies e subespecies

Actualmente no xénero Manis recoñécense subxéneros con oito especies vivas, coas subespecies que se indican:^[12]

Xénero Manis Linnaeus, 1758

• Subxénero Manis
  • Especie Manis (Manis) crassicaudata Gray, 1827 - Pangolín da India
  • Especie Manis (Manis) pentadactyla Linnaeus, 1758 - Pangolín chinés
    • M . p. pentadactyla
    • M. p. auritus
    • M. p. pusilla
• Subxénero Paramanis
  • Especie Manis (Paraanis) culionensis de Elera, 1915 - Pangolín filipino
  • Especie Manis (Paramanis) javanica Desmarest, 1822 - Pangolín malaio
• Subxénero Smutsia
  • Especie Manis (Smutsia) gigantea Illiger, 1815 - Pangolín xigante
  • Especie Manis (Smutsia) temminckii Smuts, 1832 - Pangolín de Temminck ou pangolín terrestre
• Subxénero Uromanis
  • Especie Manis (Uromanis) tetradactyla (= Manis longicaudata) Linnaeus, 1766 - Pangolín de cola longa
• Subxénero Phataginus
  • Especie Manis (Phataginus) tricuspis Rafinesque, 1821 - Pangolín arborícola
    • P. t. tricuspis
    • P. t. mabirae

Mapa de distribución das especies do xénero Manis

Lenda

• En verde: Manis gigantea
• En verde claro: Manis tricuspis
• En maxenta: Manis tetradactyla
• En azul escuro: Manis temmenicki
• En violeta: Manis crassicaudata
• En alaranxado: Manis pentadactyla
• En azul claro: Manis javanica
• En vermello: Manis culionensis
• Raiado: superposición das áreas de distribución das especies centroafricanas

Especies africanas

Especies asiáticas

Bibliografía

• Barlow, J. C. (1984): "Xenarthrans and pholidotes". En Anderson, S. & J. K. Jones, Jr. (eds). Orders and Families of Recent Mammals of the World. Nova York: John Wiley and Sons.
• Dorst, J. & Dandelot, P. (1973): Guía de campo de los mamíferos salvajes de África, Barcelona: Ediciones Omega, S. A.
• Haltenorth, T. & Diller, H. (1986): A Field Guide of the Mammals of Africa including Madagascar. Londres: William Collins Sons & Co Ltd. ISBN 0-00-219778-2.
• Kowalski, K. (1981): Mamíferos. Manual de teriología. Madrid: H. Blume Ediciones. ISBN 84-7214-229-9.
• Wilson, D. E. & Reeder, D. M. (eds.) (2005): Mammal Species of the World - A Taxonomic and Geographic Reference. Third edition. Baltuimore, Maryland, USA: The Johns Hopkins University Press, 2 vols. ISBN 0-8018-8221-4.

Outros artigos

• Mamíferos
• Placentarios

Ligazóns externas

• Pholidota en ADW.
• Pholidota Arquivado 21 de decembro de 2014 en Wayback Machine. en Tree of Life.
• Pholidota Arquivado 21 de decembro de 2014 en Wayback Machine. en Fossilworks database.
• Especies do xénero Manis, autores e distribución xeográfica en nic.funet.fi