મિથેન

મિથેન એ એક રાસાયણિક સંયોજન છે જેનું રાસાયણીક સૂત્ર CH₄ છે. આ એક સૌથી સરળ અલ્કેન છે, અને પ્રાકૃતિક વાયુનો પ્રમુખ ઘટક છે. મિથેનનો બંધ કોણ ૧૦૯.૫ અંશ (cos^-1(-1/3)) છે. ઓક્સિજનની હાજરીમાં મિથેનને બાળતા કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને પાણી છૂટા પડે છે. અન્ય વાયુઓની સરખામણેઐ મિથેનની બહુતાયત આને એક આકર્ષક ઈંધણ બનાવે છે. જોકે સામાન્ય ઉષ્ણતામાન અને દબાણે મિથેન વાયુ સ્વરૂપે હોવાથી તેનું અવાગમન જોખમી બની જાય છે. સામાન્ય રીતે મોટા પ્રમાણમાં આનું વહન તેના પ્રાકૃતિક સ્વરુપમાં પાઈપલાઈન દ્વારા કરવામાં આવે છે. તેને ટંકીઓમાં ભરીને પ્રવાહી સ્વરૂપે પણ મોકલાય છે. અમુક દેશોમાં ખટારામાં પણ આને મોકલાય છે.

મિથેન

Names
IUPAC name Methane[૧] (substitutive) Tetrahydridocarbon[૧] (additive)
Other names Carbon Tetrahydride[સંદર્ભ આપો] Marsh gas[સંદર્ભ આપો] Methyl hydride[સંદર્ભ આપો]
Identifiers
CAS number	74-82-8 Y
PubChem	297
ChemSpider	291 Y
EC number	200-812-7
UN number	1971
KEGG	C01438 Y
MeSH	Methane
ChEBI	CHEBI:16183 Y
ChEMBL	CHEMBL17564 Y
RTECS number	PA1490000
Beilstein Reference	1718732
Gmelin Reference	59
3DMet	B01450
Jmol-3D images	Image 1
SMILES C
InChI InChI=1S/CH4/h1H4 Y Key: VNWKTOKETHGBQD-UHFFFAOYSA-N Y
Properties
Molecular formula	CH4
Molar mass	16.04 g mol−1
Exact mass	16.031300128 g mol−1
Appearance	Colorless gas
Odor	Odorless
Density	655.6 μg mL−1
Melting point	-187 °C, 85.7 K, -305 °F
Boiling point	-164--160 °C, 109-113 K, -263--256 °F
Solubility in water	35 mg L−1 (at 17 °C)
log P	1.09
Structure
Molecular shape	Tetrahedral
Dipole moment	0 D
Thermochemistry
Std enthalpy of formation ΔfHo298	−74.87 kJ mol−1
Std enthalpy of combustion ΔcHo298	−891.1–−890.3 kJ mol−1
Standard molar entropy So298	186.25 J K−1 mol−1
Specific heat capacity, C	35.69 J K−1 mol−1
Hazards[૨]
GHS pictograms
GHS signal word	DANGER
GHS hazard statements	H220
GHS precautionary statements	P210
EU Index	601-001-00-4
EU classification	F
R-phrases	R12
S-phrases	(S2), S16, S33
NFPA 704	4 1 0
Flash point	−188 °C
Autoignition temperature	537 °C
Explosive limits	5–15%
Related compounds
Related alkanes	Ethane
Related compounds	Silane Germane Stannane Plumbane
જ્યાં સ્પષ્ટ ન કરેલું હોય ત્યાં આપેલા પદાર્થની માહિતી તેમની સામાન્ય સ્થિતિ પ્રમાણે છે (૨૫ °C [77 °F] પર, 100 kPa).
ઇન્ફોબોક્સ સંદર્ભો

૧૭૭૬ અને ૧૭૭૮ની વચ્ચે ઍલેસેન્ડ્રો વોલ્ટા મેગિઓર તળાવના કળણના વાયુની શોધ કરતાં દ્વારા મિથેનને શોધીને છૂટું પડાયું હતું.

વાતાવરણીય મિથેન એક અસરકારક હરિત ગૃહ વાયુ છે. કાર્બન ડાયોક્સાઈડની સરખામણીએ આ માં અનેક ગણી (૨૦ વર્ષની સરાસરી ) ૭૨ જેટલી અને ૨૫ (૧૦૦ વર્ષની સરાસરી)વૈશ્વીક ગરમી તીવ્રતા છે. ^[૩] આનો એકંદર જીવન કાળ ૧૦ વર્ષનો હોય છે,^[૪] અને આનો નાશ પ્રાયઃ વાતાવરણનઅ હાયડ્રોક્સિલ અંશાણુના સાથેની રાસાયણિક ક્રિયાને લીધે થાય છે જેને પરિણામે કાર્બન ડાયોક્સાઈડ અને પાણી બને છે.

ઓઝોન થરના સ્ખલનમાં પણ મિથેન ની અસર થાય છે.^[૫][૬]

પૃથ્વીના વાતાવરણમાં મોલ ફ્રેક્શન ગણતરી અનુસાર મિથેનનું પ્રમાણ ૧૯૯૮માં ૧૭૪૫ nmol/mol (ભાગ પ્રતિ ૧૦ કરોડ) કે જે ૧૭૫૦માં ૭૦૦ nmol/mol હતું. ૧૯૯૮ પછી આ પ્રમાણ મોટે ભાગે સમાન રહ્યું હતું ૨૦૦૮માં અપ્રમાણ ૧૮૦૦ nmol/mol હતું.^[૭] ૨૦૧૦માં આર્કટિક ક્ષેત્રમાં આ પ્રમાણ ૧૮૫૦ nmol/molનોંધાયું હતું, વૈજ્ઞાનિકો અનુસાર આ પ્રમાણ પૃથ્વી પરના છેલ્લાં ૪૦૦,૦૦૦ વર્ષોમાં સૌથી વધુ છે .^[૮] ઐતિહાસિક રીતે પૃથ્વી પર મિથેનનું પ્રમાણ હિમયુગમાં ૩૦૦ થી ૪૦૦ nmol/mol જેટલું અને હૂંફાળા યુગ માં ૬૦૦ થી ૯૦૦ જેટલું રહ્યું છે.

આ ઉપરાત ઘણાં વિપુલ (પણ અજ્ઞાત) પ્રમાણમાં દરિયાના પટમાં આવેલા મિથેન ક્લેથરેટમાં તે મળી આવે છે. આ સિવાય પૃથ્વીના હાર્દમાં ઘણા પ્રમાણમાં એમોનિયા છે. જીવાણુ દ્વારા બિન ઓક્સિકારક શ્વસન કરતી વેળાએ મોટા પ્રમાણમાં મિથેન ઉત્સર્જીત થાય છે. આ સિવાય ઊંદી ફાટ વાળા કળણ જ્વાળામુખો, ઢોર ઢાંખરને લાગતા કાર્યો આદિને કારણે મિથેન મુક્ત થાય છે.