Módre črijki
 | |
| Módre črijki (Aconitum napellus) | |
| systematika | |
|---|---|
| Domena | Eukaryoty |
| Swět | Rostlinstwo |
| rjad: | (Ranunculales) |
| swójba: | Maslenkowe rostliny (Ranunculaceae) |
| podswójba: | (Ranunculoideae) |
| tribus: | (Delphinieae) |
| ród: | Črijki[1] (Aconitum) |
| družina: | Módre črijki[2] |
| wědomostne mjeno | |
| Aconitum napellus | |
| L. | |
Módre črijki[2] (Aconitum napellus) su rostlina ze swójby maslenkych rostlinow, z roda črijkow. Dalše serbske mjena su swjateje marcyne stupnički, swjateje marcyne črijki, swjateje marcyne kapički, módre hołbiki a módre šišaki.
Wopis
Módre črijki su trajne zelo, kotrež docpěje wysokosć wot 0,5 hač do 1,5 m a maja sylny, najčasćišo njehałužkowany stołpik. Módre črijki su jara jědojte kaž wšě družiny tutoho roda.
Łopjena
Wulke łopjena su rukoformowe a hač do póda 5- hač do 7-dźělne. Jich wotrězki maja šwižno-lancetojte kónčki.
Kćenja
Kćěje wot junija hač do awgusta. Mnoholičbne Kćenja steja w na kóncu stejacych w prawej měrje abo sylnje so rozhałuzowanych kićach a su ćmowomódrowioletne abo ćmowomódre a docpěja dołhosć wot 2 hač 3 cm. 5 kćenjowych łopjenow su njesymetriske; najhorniše je kaž "helm" formowane a njeje wyši hač šěroki. Próškowe łopješka su zwjetša kosmate. Proterandriske kćenja su jako wuwzaće maslenkich rostlinow dorsiwentralne.
Kćenja bu wot čmjełow wopróšene.
Maćizny
Rostlina wobsahuje alkaloidy Aconitinoweho typa. Jěd móže samo intaktnu kožu předrěwać.
Stejnišćo
Wón rosće w hórskich lěsach, wysokotrajnowych honach a na rěčnych brjohach.
Rozšěrjenje
Módre črijki je w srjedźnych a wysokich horach cyłeje Europy rozšěrjeny.
Wužiwanje
Prjedy je so jěd za preparaciju šipowych a hlebijowych kónčkow wužiwała. Medicinsce aconitinowe alkaloidy so jako sylnje skutkowacy anestezijowacy srědk wužiwa.
Podobnej družinje
- Pakićojte črijki (Aconitum paniculatum) ma pakićojte kwětnistwo.
- Pisane stupnički (Aconitum variegatum) ma najčasćišo pakićojte kwětnistwo a wysoki helm kaž čećikata čapka.
Nóžki
Žórła
- Botanica, Einjährige und mehrjährige Pflanzen, Über 2000 Pflanzenporträts, ISBN 978-3-8331-4469-1, strona 50 (němsce)
- GU Maxi-Kompaß Blumen, ISBN 3-7742-3852-9, strona 9 (němsce)
- GU Naturführer Blumen, ISBN 3-7742-1507-3, stronje 8-9 (němsce)
- Schauer - Caspari: Pflanzenführer für unterwegs, ISBN 978-3-8354-0354-3, 2. nakład, 2008, strona 300 (němsce)
- Seidel/Eisenreich: BLV Bestimmungsbuch Blütenpflanzen, ISBN 3-405-13557-5, stronje 210-211 (němsce)
- Spohn, Aichele, Golte-Bechtle, Spohn: Was blüht denn da? Kosmos Naturführer (2008), ISBN 978-3-440-11379-0, strona 230 (němsce)
Wotkazy
- Módre črijki. W: FloraWeb.de. (němsce)
- BioLib (čěsce), (jendź.)
- garten.cz (čěsce), (pól.), (němsce), (jendź.), (słow.)
- G. Madaus: Lehrbuch der biologischen Heilmittel (němsce)
- giftpflanzen.com (němsce)
- USDA plants database (jendź.)
- Gartendatenbank (němsce)
- Plants for a Future (jendź.)
 | Tutón zapisk wo botanice je hišće jara krótki. Móžeš pomhać jón dale wutwarjeć. K tomu stłóč horjeka na Wobdźěłać. Jeli eksistuje w druhej rěči hižo bóle wuwity zapisk ze samsnej temu, móžeš tež z tutoho přełožować. | Jeli ma zapisk wjace hač jedyn njedostatk, wužij prošu předłohu |
