Revolisyon kibèn

Ekonomi

Nan fen ane 1950 yo, sitiyasyon ekonomik Kiba te nan menm nivo ak peyi ki pi devlope nan Amerik Latin. An 1958, Kiba te klase katriyèm nan esperans lavi ak pwodwi domestik brit per capita. Sa a se Lè sa a, menm jan ak sa yo ki an Itali, Espay oswa Lagrès, peyi pòv nan Ewòp. To alfabetizasyon Kiba se 76.4%, katriyèm nan mitan peyi Amerik Latin yo. Se rezo tren an ki pi devlope e se Kiben ki posede pi gwo kantite aparèy nan kay pou chak moun. Laprès la konpoze de 58 jounal chak jou ak 129 magazin^[3]. Nan lòt aspè, nivo lavi Kiba a mwens woz: 96% popilasyon an pa ka manje vyann regilyèman e 61% timoun yo pa lekòl^[4].

Enfliyans Etazini

Apre Gè Endepandans Kiben an, Etazini te egzèse yon gwo enfliyans sou zile a. Amannman Platt, Kongrè Etazini te enpoze sou Konstitisyon Kiben an, te bay lame Ameriken an de baz militè, te ba l dwa pou l entèvni nenpòt kote sou zile a, e li te entèdi gouvènman Kiben an siyen nenpòt trete ki ta “afekte endepandans li. ” oswa pou kontra dèt piblik. Dapre kondisyon tèks sa a, gouvènman Ameriken an rezève dwa pou "entèvni pou prezèvasyon endepandans Kiben ak pou kenbe yon gouvènman ki asire pwoteksyon lavi, pwopriyete ak libète endividyèl". Kapital Ameriken vin pwopriyetè yon gwo pati nan ekonomi Kiben an: plantasyon kann ak tabak, min ak ray tren, elektrisite, dlo ak telefòn^[5].

An 1912, plizyè milye rebèl nwa ki te dirije pa Evaristo Estenoz, yon veteran Lagè Endepandans lan, te masakre pa twoup gouvènman Kiben yo ak ranfòsman Ameriken yo^[5].

Anvan Desanm 1956

An jeneral, yo admèt ke pwen depa revolisyon Kiben an se te 26 jiyè 1953, lè yon santèn guerrilla, mal prepare e mal ame, te atake kazèn Moncada a|atake kazèn Moncada. ]] nan Santiago de Cuba. Anpil nan yo te touye, pandan ke lòt moun, tankou Fidel Castro ak frè li Raúl Castro, yo te arete tousuit apre. Fidel Castro te fè pwosè li an yon fowòm politik e li te pale pandan prèske kat èdtan nan defans li. Li fini ak mo sa yo: "Pa gen pwoblèm si yo kondane mwen, Istwa ap libere mwen"^[6]. Li te kondane a 15 ane nan prizon sou Isle of Youth la, ak frè l 'a 13 ane nan prizon.

An 1955, akòz presyon moun sivil yo, opozisyon jeneral la, ak Jezuit ki te patisipe nan enstriksyon Fidel Castro, Batista te deside lage tout prizonye politik yo, enkli atakè kazèn Moncada yo. Frè Castro yo te ale nan egzil nan Meksik, kote tout Kiben yo te detèmine pou ranvèse rejim militè Batista a atravè revolisyon yo te jwenn tèt yo. Pandan peryòd sa a, Fidel Castro te rankontre Ernesto “Che” Guevara, ki te vin ansanm ak aktivis revolisyonè Kiben yo. Yo fòme pa Alberto Bayo, yon ansyen lidè militè Repibliken Espayòl yo te ekzile nan Meksik nan fen Gè Sivil Espayòl la.

Gwoup la te antrene kòm geriya sou lidèchip Fidel Castro epi li te retounen Kiba an Novanm 1956, sou yon ti yatch ki rele Granma. Yo te espere ke debakman yo nan lès Kiba ta kowenside ak soulèvman ki te planifye nan vil yo ak yon grèv jeneral Mouvman 26 Jiyè kowòdone. Objektif la se te fè yon ofansif ame epi ranvèse rejim Batista a.

Desanm 1956: aterisaj la

Nan 2 desanm 1956 yatch Granma, ak 82 geriya nan mouvman 26 jiyè, ki gen ladan Fidel Castro. , Ernesto Che Guevara ak Raúl Castro, echouke, akòz move tan, de jou an reta, sou plaj Las Coloradas ki sitiye sou kòt sid-lès Kiba. Reta sa a te anpeche soulèvman popilè Frank País te òganize, nan Santiago de Cuba, rive atenn objektif li pou detounen atansyon twoup Batista yo pou fasilite debakman geriya yo.

Separe pa dife avyon Kiben yo e yo te kouri dèyè pa n^o 2000 nan Batista, geriya yo te andire yon seri premye dechoukay nan Alegría de Pío. Se sèlman 12 gason ki te kapab rankontre nan Cinco Palmas. Lè sa a, Fidel Castro te deklare "Kounye a, nou pral genyen lagè a" anvan yo ale ak mesye l 'nan Sierra Maestra, yon zòn ki difisil pou jwenn aksè nan lès Kiba, kote yo te kapab rete. Lagè geriya a kòmanse e li dire 25 mwa.

1957

• 16 janvye: geriya Castro yo fè premye aksyon militè yo, yo atake epi pran detachman militè La Plata.
• 17 fevriye: parèt nan The New York Times, yon entèvyou ak Fidel Castro ke Herbert Matthews te fè nan Sierra Maestra. Enpak la te menmen e li te kòmanse jenere gwo senpati nan mitan opinyon piblik nasyonal ak entènasyonal anvè geriya yo. Nan epòk la te gen yon venn sèlman, men yo te rive twonpe jounalis la: « Pandan entèvyou a, Raúl Castro te òganize yon pantomim kote tout moun t ap fè bri nan divès kote nan kan an, istoryen an rakonte Volker Skierka. . Nan yon moman, yon mesaje menm rive - kouvri nan swe - pou delivre enfòmasyon enpòtan ki soti nan yon "dezyèm kolòn," ki te egziste sèlman nan mond lan nan imajinasyon an »^[7].
• 13 mas: Anyè Revolisyonè 13 Mas la atake palè prezidansyèl la, ki mennen nan lanmò lidè José Antonio Echevarría.
• 20 avril: Masak ke yo rekonèt kòm "Humbolt 7". Kat etidyan ki te patisipe nan atak sou palè prezidansyèl la te jwenn pa lapolis epi yo te asasinen nan Ri Humboldt nan n^o 7. Yo te José Machado Rodriguez, Juan Pedro Carbo Servia, Fructuoso Rodríguez Pérez ak Joe Westbrook Rosales.
• 28 me: batay El Uvero, premye aksyon ouvè geriya yo nan 26 mas 1957.
• 17 jiyè: kreyasyon dezyèm kolòn lame rebèl la, ki rele Nº 4, kòmande pa Ernesto Che Guevara.
• 30 jiyè: asasina Frank País nan Santiago de Kiba ki pwovoke yon revòlt popilè ak ranvèse opinyon piblik la ki vin pi plis ostil ak rejim Batista a.
• 5 septanm : soulèvman nan baz naval Cienfuegos ki te dirije pa Alférez Dionisio San Román ak èd milis Partido Auténtico ak mouvman 26 jiyè. Kòm repons, gouvènman an te fè yon deblozay san ki gen ladann bonbadman baz la ak avyon B-26. 300 nan 400 rebèl yo te mouri epi San Román te tòtire pou mwa.

1958

• 27 fevriye: Fidel Castro deside ogmante operasyon geriya lè li fonde twa nouvo kolòn sou kòmandman respektif Juan Almeida, Raúl Castro ak Camilo Cienfuegos . Almeida dwe aji nan zòn lès Sierra Maestra a, epi Raúl Castro louvri yon dezyèm fwon epi etabli nan Sierra Cristal, nan nò Santiago.
• 9 avril : grèv jeneral revolisyonè Mouvman 26 jiyè a. Sa a te mal planifye, li te byen vit siprime pa gouvènman an.
• 24 me: Operasyon Verano. Twoup Batista yo antreprann yon ofansif jeneral nan Sierra Maestra pou elimine geriya Castro yo. Batay enpòtan yo te fèt tankou sa yo nan El Jigue ak Santo Domingo.
• 7 out: Batista bay twoup li yo lòd pou yo retire kò l nan Sierra Maestra, konsa montre feblès rejim nan. Se poutèt sa Fidel Castro deside rekòmanse lagè a nan rès Kiba. Che ak Camilo Cienfuegos dwe ale nan nò pou yo ka divize zile a an de pati e pou yo prepare atak sou Santa Clara, yon vil estratejik ak kle nan chemen Lahavàn; pandan ke Fidel ak Raúl Castro pral rete nan lès pou kontwole rejyon an epi finalman atake Santiago de Cuba.
• 31 out : kolòn Che Guevara ak Camilo Cienfuegos yo pran mache nan direksyon lwès Kiba. Yo te pran sis semèn pou yo rive nan zòn montay Escambray, nan ansyen pwovens Las Villas. Sa Huber Matos ap dirije nan direksyon vil Camagüey^[8].
• Septanm ak Oktòb : depi yo tabli nan sant zile a, mouvman 26 jiyè kowòdone aksyon li ak lòt fòs geriya k ap aji nan rejyon an tankou Anyè Revolisyonè 13 Mas la, Dezyèm Fwon Revolisyonè Escambray (es) ak Parti Sosyalis Popilè (es) epi òganize sipò lojistik. Pandan se tan, nan lès, fòs rebèl yo ap apwoche vil prensipal yo.
• 3 novanm: eleksyon prezidansyèl yo òganize, sepandan okenn gwoup politik pa rekonèt lejitimite yo.

Ofansif final lame rebèl la

• 13 novanm: sou lòd Fidel Castro, fòs rebèl Las Villas, Camaguey ak Oriente kòmanse ofansif la. Min Nuyecito yo te pran senk jou apre^[9] .
• 20 novanm: fòs rebèl yo atake Guisa, yon vil enpòtan e ki byen defann a kèk kilomèt de Bayamo. Batay la nan Guisa te dire 10 jou nan batay difisil. Batista te mobilize plis pase Modèl:Number, avyon, tank ak zam nan yon siksesyon de 9 fòtifikasyon diferan, fòs rebèl yo te konte 300 gason. Nan fen batay la, pèt lame rebèl la te sèlman 8 gason ki gen ladan Kapitèn Braulio Coroneaux, alòske lènmi yo te pèdi plis pase 300 ansanm ak yon gwo kantite zam ak materyèl lagè ke fòs rebèl yo te refè^[9].
• An menm tan ak batay Guisa, fòs Dezyèm Fwon yo te atake anpil pozisyon lènmi ki te deplwaye nan San Luis, Alto Songo, La Maya, Sagua de Tánamo, Guantánamo ak lòt lokalite. Fòs aeryen revolisyonè ki te kòmanse te jwe yon wòl enpòtan, e 9 desanm wout Santiago de Kiba te louvri pou fòs rebèl yo^[9].
• Fidel te pwan lòd dirèk nan ofansif la kont kapital la nan Oryan an, ki te frape teritwa vwazen yo anpil. Fwon Camarguey, anplis okipe ganizon ak katye jeneral gouvènman an, te rive bloke tout tantativ gouvènman an pou redeplwaman.nt nan lès pwovens Oryante. Kanpay rebèl la nan Las Villas te dewoule avèk siksè e aksyon ame nan pwovens lwès zile yo te kontinye entansifye^[9].
• Fen Novanm: gouvènman an eseye yon ofansif kont pozisyon geriya nan Escambray.
• 4 desanm: twoup Che Guevara ak Camilo Cienfuegos ki te dirije yo ale nan ofansif, yo atake rejiman yo ki sitiye nan zòn santral zile a pou yo izole yo de rès gouvènman an. twoup yo.
• 6 desanm: Abdelnour òganize transfè zam ak minisyon soti nan Venezyela nan Sierra Maestra pou batay Maffo a^{[10],[11],[12]}.
• 14 desanm: Anbasadè Ameriken nan Lahavàn, Earl T. Smith, anonse gouvènman li an retire sipò li bay Batista^[9].
• 18 desanm : Fidel, Raúl Castro ak Juan Almeida, reyini sou wout Santiago de Kiba, dirije fòs 3 fwon lès yo. Epi nan 30 desanm, lènmi an te sèlman kontwole vil Santiago, Manzanillo, Holguín ak Victoria de las Tunas. ^[9].
• Nan kondisyon sa yo, dezè pami sòlda Batista yo ap vin pi plis. Anpil nan yo te rantre nan lame rebèl la^[9].
• Vers lafen Desanm 1958 debak diktati Batista parèt inevitab. Nan 28 desanm, milis Che te kòmande yo te kòmanse atak desizif sou vil Santa Clara, kle nan sant zile a ak dènye zile rezistans anvan Lahavàn. Nan 31 desanm lè twoup rebèl yo te sezi tren blende ke gouvènman an te voye pou fòtifye vil la, Batista te deside kouri pou Sendomeng akonpaye pa prezidan eli a, Andres Rivero Aguero, kite peyi a. peyi nòmalman san lidè e an chaj Jeneral Eulogio Cantillo (en). Li nonmen yon jij Kou Siprèm, Doktè Carlos M. Piedra, kòm prezidan pwovizwa peyi a, sa te fè pati yon plan ki te prepare ansanm ak Anbasad Etazini pou detwi revolisyon an^[9].

Apre yon rankont Fidel Castro ak Jeneral Eulogio Cantillo, dènye a te eseye òganize yon jent militè ki baze sou rejiman Campo Columbia, kòmande pa Kolonèl Ramón Barquín, ak sipò Etazini. Fidel Castro te denonse manèv la kòm yon trayizon ak yon koudeta. Li te rele yon grèv jeneral epi li te bay lòd pou tout kòmandan li yo kontinye aksyon ame sou tout fwon batay jiskaske lènmi an rann tèt san kondisyon. Li te mande kòmandan li yo Che Guevara ak Camilo Cienfuegos pou yo mache sou Lahavàn epi pran pozisyon kle nan kapital la, Kan Columbia (katye jeneral lame Batista a) pou Camilo, katye jeneral La Cabana pou Che^[9].

Nan yon lòt tantativ dezespere pou pran kontwòl sitiyasyon an, Jeneral Cantillo te lage plizyè santèn prizonye politik nan penitansye Isle of Youth, li te swiv enstriksyon Anbasadè Ameriken Earl T. Smith, li te mennen Kolonèl Ramon Barquin - tou nan prizon - Lahavàn. Li mete l' nan tèt lame a. Barquin te ofri Fidel aksepte pòs premye minis gouvènman pwovizwa a, men li te refize^[9].

Sou slogan "Revolisyon wi, koudeta non!" ", Fidel Castro te bay lòd fòs rebèl yo atake Campo Columbia. Grèv jeneral te paralize tout peyi a, moun yo te ame nan vil yo ak nan bouk yo epi yo te pran ganizon yo, yo te arete mesye Batista yo pou jijman epi yo te pran kontwòl vil yo ak vilaj yo.^[9].

Grèv jeneral la te fini 4 janvye. Koudeta militè fabrike a te echwe ak pouvwa revolisyonè pwolonje atravè peyi a. Pawòl Fidel te di nan Santiago te vin vre: “Fwa sa a, erezman pou Kiba, revolisyon an pral vrèman pran pouvwa a”^[9].

An Frans

Revolisyon Kiben an te pwovoke yon sèten antouzyasm aletranje, an pati paske yon lòt kote, politik te sanble ak tout koulè gri. Dwight D. Eisenhower nan Etazini, Charles de Gaulle an Frans, Harold Macmillan nan Wayòm Ini a, Konrad Adenauer nan Repiblik Federal Almay (FRG) oswa Nikita Khrushchev nan Inyon Sovyetik: gason ki fèt nan 19yèm syèk la. Se nan monn vye granmoun sa a ke geriya yo rive, tou de jèn kou fotojenik}}, obsève istoryen an Richard Gott. [[Jean-Paul Sartre]^[7].te ekri « Pi gwo eskandal revolisyon Kiben an se pa pou te ekspropriye plantè yo, men pou te mete timoun yo sou pouvwa ».

Yon gwo kantite entelektyèl Twazyèm Mondi te defann revolisyon Kiben an ak rejim Castro a: se te ka filozòf Jean-Paul Sartre ki, nan Jen 1960, ekri nan France-Soir 16 atik ki gen tit "Huragan sou sik"^[13]. Chris Marker fè yon fim Kuba si, favorab pou gouvènman Lahavàn. Nan Pari, libreri La Joie de lire Éditions Maspero se te youn nan gwo plas sipò pou Fidel Castro^[13]. Se pa jiska 1971 ak zafè powèt Kiben an Heberto Padilla ke Jean-Paul Sartre te defye metòd gouvènman Kiben an. An 1960, K. S. Karol ak René Dumont te pibliye respektivman The Guerrillas in Power ak Èske Kiba Sosyalis?, de kritik politik Lahavàn ap swiv^[13].

Deba sou bò gòch la an Frans te vire sou si wi ou non lè yo te anba presyon konstan nan men Etazini te vle di ke gòch la ta dwe sipòte rejim Castro a. Opozan yo te mete aksan sou non-respekte dwa moun nan Kiba, sitou represyon kont disidan ak omoseksyèl^[14], nan prizon nan Inite Asistans Pwodiksyon Militè byenke sitiyasyon omoseksyèl nan Kiba te evolye anpil apre sa^[15],[16]. Patizan rejim nan mete aksan sou refòm sosyal (sistèm sante, edikasyon, elatriye) aplike nan Kiba, kote nan lòt peyi Amerik Latin nan sèvis sosyal yo te rete anpil enferyè.

Apre 1959

Soti 1^e janvye 1959 pou rive nan fen ane 1960, yon nouvo konstitisyon te apwouve, kongrè repiblik la demonte, pati politik tradisyonèl yo tout konplis ak Batista dezentegre, ansyen polisye yo te entèdi nan tout. fonksyon piblik ofisyèl pou yon peryòd de omwen trant ane. Tout mezi sa yo te anonse depi premye jou lagè geriya a nan Sierra Maestra a epi yo te aplike avèk sipò popilè totalman antouzyastik^[9].

Gouvènman revolisyonè a te deside pini nan yon fason egzanplè moun ki responsab asasinay ak krim ki te komèt sou diktati a. Nan listwa Kiben, tòti ak asasina patriyòt ak konbatan revolisyonè yo te toujou rete san pinisyon, e kounye a, pèp la te espere yon chanjman: tout peyi a mande lanmò pou asasen yo. Tribinal revolisyonè yo te monte epi jijman piblik yo te fèt, ak tout garanti pou koupab. Plizyè vèdik yo te rann, plizyè nan yo ki te lakòz pèn lanmò^[9].

Nan premye mwa apre Revolisyon an, Modèl:Ki pa net ke plizyè santèn de opozan yo te egzekite nan 1959^{[n 1]}, plizyè milye nan 1960s^[17]. Plis pase 600 sipòtè Batista – oswa konsidere kòm sa yo – te rapòte ke yo te egzekite^[13] nan premye jou revolisyon Kiben an ak rejim Castro a. Lòt opozan yo te nan prizon (20,000 prizonye politik an 1961 dapre yon rapò Amnisti Entènasyonal^[18]) epi laprès censored^[13].

Akize yo se sitou ofisyèl rejim Batista a: ofisye lapolis, politisyen oswa moun ki enfliyan yo akize pou yo te kontribye nan represyon rejim nan te angaje an patikilye an 1958 jis anvan li tonbe^{[n 2]}, manm "biwo pou represyon aktivite kominis yo" ki te fè kidnapin, tòti ak asasina^{[n 3]}, oswa sòlda yo akize de krim lagè. Se sèlman sòlda ak ofisye lapolis yo kondane amò, yo mennen sivil yo devan yon lòt tribinal^[19].

Yon lòt demann popilè te konsène koripsyon politik ak administratif. Ki te fèt nan janvye 1959, yon estimasyon te montre ke rejim Batista a te gaspiye plis pase 2 milya pesos (2 milya dola ameriken). Gouvènman revolisyonè a te kòmanse konfiske tout byen ak pwopriyete akeri fwod. Yo te chanje sistèm defans sosyal la pou pini lou detounman epi yo te etabli ministè pou rekiperasyon pwopriyete detounman. Ministè sa a konfiske pwopriyete ki fè pati katèl fabrikasyon match, konpayi petwolye RECA, konpayi Cubana de Aviaciòn ak ayewopò Rancho Boyero. Yo te sezi 14 moulen sik pou pèmèt envestigasyon sou orijin dout yo nan fòtin yo, ansanm ak konpayi otobis Asosye yo ak Metwopoliten yo, ansanm ak konpayi telefòn Kiben an, yon monopoli nan Etazini ak koneksyon blanchi lajan ak Batista. . Ministè sa a te pran swen tou byen ak byen moun ki te kite peyi a abandone. Sektè kle nan ekonomi an, enèji ak endistri sik la, yo nasyonalize. Rive Avril 1960, kantite total richès yo te refè te 400 milyon pesos^[9].

An 1958, rejim Fulgencio Batista te kenbe yon lame 40,000 moun. Fòs lame revolisyonè yo te fonde apre revolisyon Kiben an. Lè Fidel Castro antre nan Lahavàn, nan mwa janvye 1959, Fidel Castro te bay lòd 50,000 fizi ak mitrayil aletranje. An 1960, lame Kiben an te genyen, dapre yon estimasyon New York Times, 240,000 sòlda. An 1961, Jacques Grignon Dumoulin nan Monde Diplomatique te mansyone nan yon atik: « pi gwo fòs ame nan Amerik Latin nan ». Sèvis militè te vin obligatwa apati 1963. Pou istoryen Jeannine Verdès-Leroux, Fidel Castro te itilize gwo resous finansye pou konstwi yon fòs ame ki kapab sipòte dezi li pou l jwe yon wòl dirijan entènasyonal. Finansman sa a « t ap san dout itil nan zile a ki gen mizè toujou atribiye a enperyalis Ameriken sèlman » ^[20].

Fidel Castro pral anonse ke li idantifye rejim li a ak kominis (yon etikèt li pa t reklame lè li te pran pouvwa a). Nan ane ki vin apre yo, li te fè fas ak ango Etazini kont Kiba, li te chèche yon gwo alye ekonomik, Inyon Sovyetik.

Apati 13 out 1961, yo te mete restriksyon sou vwayaj aletranje. Pou jwenn yon tikè avyon oswa bato, ou dwe jwenn yon lòt otorizasyon nan men lapolis ak yon lòt nan Bank Nasyonal la^[21] .

Nòt

Referans