Ալեքսանդր I Մակեդոնացի

	Ալեքսանդր I Մակեդոնացի ; Աքեմենյանների կայսրության վասալ ; Պարսկաստանի աքեմենյանների ստորադաս թագավորը; հունարեն՝ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών
	Ալեքսանդր I-ի մետաղադրամը՝ հատված գահակալման վերջում՝ մ.թ. ա. 460-450 թվականներ
Դրոշ	Մակեդոնիայի արքան
Մ․թ․ա․ 498–454
Նախորդող	Ամյունտաս I
Հաջորդող	Ալկետաս II
Մասնագիտություն՝	մարզիկ
Ազգություն	մակեդոնացի
Դավանանք	բազմաստվածությունը
Ծննդյան օր	մ.թ.ա. 5-րդ դար
Վախճանի օր	մ. թ. ա. 454
Վախճանի վայր	Հին Մակեդոնիա
Դինաստիա	Արգեադոսների հարստություն
Քաղաքացիություն	Հին Մակեդոնիա
Հայր	Ամյունտաս I
Մայր	Էվրիդիկե թագուհի
Զավակներ	Ալկետաս II ; Պերդիկկաս II ; Փիլիպոս ; Մենելայոս ; Ամյունտաս ; Ստրատոնիկե
Alexander I of Macedon

Ալեքսանդր I Մակեդոնացի (հուն․՝ Ἀλέξανδρος ὁ Μακεδών), հայտնի նաև որպես Ֆիլհելլեն (հուն․՝ φιλέλλην, բառացի՝ «հույներին սիրող»), մոտ մ․թ․ա 498 թվականից մինչև իր մահը՝ մ․թ․ա․ 454 թվականը եղել է Մակեդոնական թագավորության արքա։ Նրանից հետո գահը ժառանգել է իր ավագ որդին՝ Ալկետաս II-ը։

Կենսագրություն

Ալեքսանդրը Ամյունտաս I-ի և Էվրիդիկա թագուհու (հունարեն՝ Εὐρυδίκη) որդին էր։ Նա ուներ մի քույր, որի անունն է Գյուգայա (հունարեն՝ Γυγαίη)^[1]։

Նա մ․թ․ա․ 6-րդ դարի վերջին իր քրոջն ամուսնացրել է պարսից զորավար Բուբարեսի հետ, որպեսզի կանգնեցնի վերջինիս, որը եկել էր Մակեդոնիա՝ գտնելու Ալեքսանդրի հրամանով նրա մարդկանց կողմից սպանված պարսիկ զինվորներին^[1]^[2]։

Ալեքսանդր I-ը գահ է բարձրացել այն ժամանակ, երբ Մակեդոնիան Աքեմենյան Պարսկաստանից գտնվում էր վասալային կախվածության վիճակում, ինչը սկսվել էր դեռևս նրա հոր՝ Ամյունտաս I-ի օրոք, չնայած երկիրը պահպանել է լայն ինքնավարություն^[3]։ Մ․թ․ա․ 492 թվականին՝ Մարդոնիուսի արշավանքի ժամանակ, Մակեդոնիան դարձել է Աքեմենյաններին ամբողջական հպատակ տարածք՝ առանց որևէ ինքնավարության^[4]։ Այդ ժամանակ Ալեքսանդրը գտնվում էր նոմինալ մակեդոնական գահին։ Հետագայում Ալեքսանդրը հանդես է եկել որպես Մարդոնիոսի պարսկական կուսակալի ներկայացուցիչ խաղաղ բանակցությունների ժամանակ, երբ մ.թ.ա. 480 թվականին Սալամինի ճակատամարտում պարսիկները պարտություն են կրում հույներից։ Ավելի ուշ իրադարձություններում Հերոդոտոսը մի քանի անգամ Ալեքսանդրին հիշատակում է որպես մարդ, որը գտնվում է Քսերքսեսի կողմում և կատարում է առաջադրված խնդիրները^[5]։

Մարդոնիոսի կողմից Մակեդոնիայի նվաճումից ի վեր Ալեքսանդր I-ը Հերոդոտոսի կողմից հիշատակվում է որպես հիպարքոս, որով անվանվում էին ստորադաս տիրակալները^[5]։ Չնայած Պարսկաստանի հետ համագործակցությանը՝ Ալեքսանդր I-ը հաճախ է մթերք և խորհրդատվություն տրամադրել հունական քաղաք-պետություններին և մ․թ․ա․ 479 թվականին մարտից առաջ զգուշացրել է նրանց Մարդոնիոսի ծրագրերի մասին։ Օրինակ, Ալեքսանդր I-ը Տեմպեում գտնվող հույներին զգուշացրել է, որ նրանք հեռանան մինչև Քսերքսեսի զորքերի ժամանումը, ինչպես նաև նրանց տեղեկացրել է Վերին Մակեդոնիայի միջոցով Թեսալիա այլընտրանքային ճանապարհի մասին^[6]։ Պլատեյներում պարտվելուց հետո Արտաբազոսի հրամանատարության տակ կռվող պարսկական բանակը փորձել է նահանջել դեպի Փոքր Ասիա։ Ճակատամարտում ողջ մնացածների մեծ մասը՝ 43 000-ը, Ստրիմոն գետի գետաբերանում հարձակման են ենթարկվել և սպանվել Ալեքսանդրի զորքերի կողմից։ Ալեքսանդրը ի վերջո Հույն-պարսկական պատերազմների ավարտից հետո վերականգնել է Մակեդոնիայի անկախությունը։

Ալեքսանդրը պնդում էր, որ ինքը ծագում է Արգիվյան հույներից և Հերակլեսից։ Այն բանից հետո, երբ դատարանը նրա պնդումները ճշմարիտ է ճանաչել, նրան մ․թ․ա․ 504 թվականին^[7] թույլատրել են մասնակցել Օլիմպիական խաղերին^[8]^[9]^[10], թերևս այդ պատիվ նախատեսված է միայն հույների համար։ Նա իր արքունիքը ստեղծել է Աթենքի օրինակով և հովանավորել է բանաստեղծներ Պինդարոսին և Բակքիլիդեսին, որոնք երկուսն էլ Ալեքսանդրին բանաստեղծություններ են նվիրել^[11]։ Հույն-պարսկական պատերազմների ժամանակ ապրած Աթենական պրոքսենոսի վերաբերյալ ամենահին հիշատակությունը վերաբերում է Ալեքսանդր I-ին (մ․թ․ա․ 490)^[12]։ Ալեքսանդրին տրվել է նաև «Ֆիլհելլեն» տիտղոսը, որը նշանակում է «հույներին սիրող»․ տիտղոս, որը տրամադրվում է հույն հայրենասերներին^[13]^[14]։

Ընտանիք

Ալեքսանդր I-ը ուներ 4 որդի և 1 դուստր․

Ալկետաս II, Մակեդոնիայի ապագա արքա
Պերդիկկաս II, Մակեդոնիայի ապագա արքա
Փիլիպոս, Ամյունտաս II-ի հայր^[15]
Մենելայոս
Ամյունտաս, որի որդի Արգիդայոսը եղել է Ամյունտաս III-ի հայր^[15]։ Նա համարվում է նաև Բալակրուսի ու Մելեագրայի հայրը, ինչպես նաև Արսինոյի Մակեդոնացու պապը^[16]։
Ստրատոնիկե, իր եղբոր՝ Պերդիկկաս II-ի կողմից ամուսնացվել է Սևթես II-ի հետ^[17]։

Տես նաև

Հին Մակեդոնիա

Ծանոթագրություններ

Արտաքին հղումներ

Smith, William (1867). «Alexander I». In William Smith (ed.). Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology. Vol. 1. Boston: Little, Brown and Company. էջ 118.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր I Մակեդոնացի» հոդվածին։

Նախորդող: Ամյունտաս I	Մակեդոնիայի արքա մ․թ․ա․498–454	Հաջորդող: Ալկետաս II

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Search