Բադուլլա

Բադուլլան գտնվում է Կանդիի հարավ-արևելքում, գրեթե շրջապատված Բադուլու Օյա գետով, ծովի մակարդակից մոտ 680 մ (2230 ֆտ) բարձրության վրա և շրջապատված է թեյի տունկերով։ Քաղաքը ստվերվում է Նամունուկուլայի լեռների շարքով (ամենաբարձր գագաթը՝ 2016 մ (6614 ֆտ) ծովի մակարդակից)։ Այն եղել է նախագաղութային սինհալական տեղական արքայազնի (տարածաշրջանային թագավորի) բազան, ով կառավարում էր տարածքը Կանդիում գլխավոր թագավորի օրոք՝ նախքան Բրիտանական կայսրության մաս դառնալը։ Հետագայում այն դարձել է բրիտանական կառավարիչների գավառական վարչական կենտրոններից մեկը։ Քաղաքը եղել է բրիտանացիների կողմից կառուցված վերգետնյա երկաթուղային գծի վերջնակետը՝ հիմնականում թեյի տունկերի արտադրանքը Կոլոմբո տանելու համար։

Բադուլլան մեկուսացված գյուղ էր, մինչև 19-րդ դարի կեսերին բրիտանացիները ճանապարհներ կառուցեցին Կանդիից և Նուվարա Էլիայից՝ որպես աճող տունկերի տնտեսության մաս։

20-րդ դարում Բադուլլան դարձել էր տարածաշրջանային կենտրոն, որտեղ բրիտանացիները այն հաստատել էին որպես Ուվա Վելասայի մայրաքաղաք, որն այժմ հայտնի է որպես Ուվա նահանգ։ Բադուլլան դեռևս ունի մի շարք բրիտանական գաղութային շենքեր՝ ներառյալ Բադուլլա երկաթուղային կայարանը, Սուրբ Մարկոսի եկեղեցին և Հին Ուելեկադե շուկան։ Բադուլլա թաղամասը թեյ արտադրող առաջատար շրջաններից մեկն է, որը զիջում է միայն Նուվարա-Էլիա թաղամասին։

Երկրի անկախացումից հետո քաղաքը կայուն աճ է գրանցել՝ 1946 թվականին մոտավորապես հասնելով 13000-ի, 1977 թվականին՝ 38000-ի և 2011 թվականին՝ 47587-ի^[1]։

Բադուլլան բազմազգ քաղաք է, որի սրտում է գտնվում հնագույն Մութիյանգանա տաճարը։ Կաթոլիկ եկեղեցին այստեղ ունի թեմ։

Քաղաքը գրեթե բոլոր կողմերից շրջապատված է Բադուլլա գետով և լեռներով։ Արդյունքում քաղաքում և նրա շրջակայքում ստեղծվում է հատուկ միկրոկլիմա, որը բնութագրվում է բարձր խոնավությամբ և հաճախակի թանձր մառախուղներով, ինչպես նաև այս տարածաշրջանի համար համեմատաբար ցածր միջին ջերմաստիճանով։ Տարվա ընթացքում Բադուլլայում ցերեկային հարաբերական խոնավությունը տատանվում է հուլիսի 58%-ից մինչև դեկտեմբերի 85%^[2]։

Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Բադուլլա
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	տարին
միջին առավելագույնը (°C)	24,8	26,8	29,2	29,1	30,5	31,0	31,3	30,2	30,6	29,8	26,1	25,1	-
միջին ջերմաստիճանը (°C)	21,9	23,3	24,4	25,4	25,9	26,0	25,6	25,3	25,5	25,0	23,1	22,8	24,5
միջին նվազագույնը (°C)	16,3	15,5	17,5	18,7	19,5	18,9	18,7	18,8	19,3	18,8	18,7	18,8	-
տեղումների քանակը (մմ)	198,7	52,1	137,8	199,2	98,1	50,8	36,3	83,1	79,7	328,6	276,9	310,7	1851,9

2004 թվականի մարդահամարի տվյալներով Բադուլլայի բնակչությունը կազմել է 42․9 հազար մարդ։ Էթնիկական կազմը բաշխված է հետևյալ կերպ՝ սինգալցիներ՝ 72%, շրի-լանկյան թամիլներ՝ 3,8%, հնդիկ թամիլներ՝ 18%, մավրեր (արաբներ)՝ 5%, բյուրգերներ՝ 0,1%, մալայացիներ՝ 0,2%։Բադուլլայի բնակչության մոտ 72%-ը դավանում է բուդդայականություն, 20%-ը՝ հինդուիզմ, 5%-ը՝ իսլամ, 1,7%-ը՝ կաթոլիկություն, 0,7%-ը՝ քրիստոնեության այլ ոլորտներ^[3]։

Բադուլլայի բնակչության դինամիկան 1891-2001 թվականներին․

Ճանապարհ

Բադուլլան Կոլոմբոյից մոտ 230 կմ (140 մղոն) հեռավորության վրա է դեպի Շրի Լանկայի կենտրոնական բլուրների արևելյան լանջերը։ Կան բազմաթիվ երթուղիներ դեպի Բադուլլա Կոլոմբոյից, Կանդիից և Գալլեից։ Կոլոմբոյից կարելի է ճանապարհորդել Ռատնապուրայի, Բալանգոդայի, Հապուտալեի, Բանդարավելայի և Հալի Էլայի միջով A4 և A16 երկայնքով մինչև Բադուլլա, որը կարող է տևել 5-6 ժամ։ Կանդիից գոյություն ունի երկու երթուղի՝ կամ «Վիկտորիա-Ռանդենիգալա Ռաջա Մավաթա» կամ Նուվարա Էլիա (երթուղի A5)։ Գալլեից լավագույն երթուղին Մատարա, Համբանտոտա, Ուելավայա, Էլլա, Դեմոդարա և Հալի Էլա (A2 երթուղի) միջով է։ Բոլոր երթուղիները գեղատեսիլ են, և կարելի է տեսնել աշխարհագրության հիասքանչ տեսարաններ, որոնք փոխվում են ճանապարհորդելիս։ Բադուլլան և նրա շրջակայքը խորհուրդ են տրվում էկոտուրիստներին, քանի որ Հորթոն Սարահարթ ազգային պարկը և Քնուքլես լեռները գտնվում են մի քանի ժամվա հեռավորության վրա։

Երկաթուղի

Բադուլլա երկաթուղային կայարանը գլխավոր գծի վերջին կայարանն է և գտնվում է Կոլոմբո Ֆորտ կայարանից 292․3 կմ (181․6 մղոն) հեռավորության վրա։ Գիծը կառուցվել է բրիտանացիների կողմից Բադուլլա թաղամասից հավաքված թեյը Կոլոմբո տեղափոխելու համար։

• Մութիյանգանա տաճար՝ հին բուդդայական տաճար, որը գտնվում է Բադուլլայի կենտրոնում։ Այն համարվում է Սոլոսմաստաններից մեկը՝ Շրի Լանկայի տասնվեց սուրբ վայրերից մեկը, որը բուդդիստների կարծիքով այնտեղ է այցելել Գաուտամա Բուդդան։
• Բադուլլա Կատարագամա Դևալայա՝ հնագույն դևալայա, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքում։ Այն սինհալական Կատարագամա դևիյոյին նվիրված սրբավայրերից մեկն է։
• Հին շուկա՝ պատմական գաղութային շենք, որը գտնվում է Բադուլլա քաղաքի կենտրոնում։ Այն կառուցվել է 1889 թվականին բրիտանացիների կողմից։
• Դունհինդա ջրվեժ՝ 64 մետր (210 ոտնաչափ) բարձրությամբ ջրվեժ, գտնվում է Բադուլլայից 5 կիլոմետր (3,1 մղոն) հյուսիս։ Սա Շրի Լանկայի ամենահայտնի ջրվեժներից մեկն է, որը հիշատակված է մի քանի հայտնի երգերում և գրական ստեղծագործություններում։ Այն շատ տեղացի և օտարերկրյա զբոսաշրջիկների է գրավում տարածաշրջան։
• Բոգոդայի հնագույն փայտե կամուրջ՝ երկրի ամենահին պահպանված փայտե կամուրջներից մեկն է (ավելի քան 400 տարեկան) և գտնվում է Բադուլլայից 13 կիլոմետր (8,1 մղոն) հարավ, Հալի-էլա քաղաքին մոտ։
• Դեմոդարա երկաթուղային կայարան՝ գտնվում է Էլլա և Ուդոուարա երկաթուղային կայարանների միջև։ Դեմոդարա երկաթուղային կայարանը հայտնի է նրանով, որ երկաթուղին շրջվում է հարթակից, այնուհետև անցնում թունելում գտնվող երկաթուղային կայարանի տակով։
• Սուրբ Մարկոսի եկեղեցի՝ կառուցվել է Ուվա նահանգի կառավարության գործակալի օգնական մայոր Թոմաս Ուիլյամ Ռոջերսի հիշատակին, ով մահացել է 1845 թվականի հունիսի 7-ին Հապուտալեի Շերվուդ կալվածքում կայծակի հարվածից հետո։ Սա առաջին եկեղեցին էր, որը օծվել է (1857 թվականի ապրիլի 25) Կոլոմբոյի առաջին եպիսկոպոս Վեր. Ջեյմս Չեփմենը։

• Նահանգապետի գրասենյակ - Ուվա / ඌව පලාත් ආණ්ඩුකාරවර කාර්යාලය
• Գավառական գլխավոր հիվանդանոց - Բադուլլա / පළාත් මහ රෝහල - බදුල්ල
• Դպրոց Բադուլլա շրջանում
• Բադուլլա Արխիվացված 2018-08-07 Wayback Machine
• Մանրամասն քարտեզ Շրի Լանկայի և Բադուլլա շրջակայքի

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Բադուլլա» հոդվածին։