Կողմնակի ազդեցություն

Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը և այլ առողջապահական կազմակերպություններ բնութագրում են կողմնակի ազդեցությունների հավանականությունը կամ փորձի հնարավորությունը, ինչպես^[2][3]․

• Շատ հաճախ, ≥ ¹⁄₁₀
• Հաճախ, ¹⁄₁₀ to ¹⁄₁₀₀
• Ոչ հաճախ, ¹⁄₁₀₀ to ¹⁄₁₀₀₀
• Հազվադեպ, ¹⁄₁₀₀₀ to ¹⁄₁₀₀₀₀
• Շատ հազվադեպ, < ¹⁄₁₀₀₀₀

Եվրոպական հանձնաժողովը խորհուրդ է տալիս, որ ցանկը պետք է պարունակի միայն այն ազդեցությունները, երբ «առնվազն ողջամիտ հավանականություն» կա, որ այն առաջացել է դեղամիջոցի կողմից, և հաճախականությունը «պետք է ներկայացնի անմշակ դեպքերի ցուցանիշները (և ոչ թե տարբերությունները կամ հարաբերական ռիսկերը, որոնք հաշվարկվում են պլացեբոյի կամ այլ համեմատականի նկատմամբ)»^[4]։ Այն է, հաճախականությունը նկարագրում է ինչքան հաճախ են ախտանիշները առաջացել դեղի ընդունումից հետո, բայց ոչ դեղամիջոցի հետևանքով։ Ե՛վ բուժաշխատողները^[5], և՛ սովորական մարդիկ^[6] սխալ են մեկնաբանում կողմնակի ազդեցությունների հաճախականությունը՝ նկարագրելով դեղամիջոցի կողմից առաջացած հաճախականության աճը։

• Bevacizumab (Avastin) օգտագործվում է արյան անոթների աճը դանդաղեցնելու համար, օգտագործվել է չոր տարիքային մակուլար դեգենարացիայի, ինչպես նաև մակուլյար այտուցների դեմ, որոնք առաջացել են դիաբետիկ ռետինոպաթիայի և ցանցաթաղանթի կենտրոնական երակի խցանման հետևանքով^[9]։
• Buprenorphine-ը փորձնականորեն (1982-1995) հաստատվել է, որ էֆեկտիվ է ծանր, ռեֆրակտոր դեպրեսսիայի դեպքում^[10][11]։
• Bupropion -ը (Wellbutrin), հակադեպրեսանտ է, նաև կիրառվում է ծխելը դադարեցնելու օգնություն․ այս ցուցումը հաստատվել է հետագայում և ծխելը դադարեցնող արտադրանքի անվանումը Zyban է։Կանադայի Օնտարիոյում ծխելը դադարեցնելու դեղերը չեն ապահովագրվում թմրամիջոցների գավառական ծրագրերով. այլուր, Zyban-ի գինը ավելի բարձր է, քան Wellbutrin-ը, չնայած նույն դեղամիջոցն է։ Հետևաբար, որոշ բժիշկներ նշանակում են Wellbutrin երկու ցուցումների համար։
• Carbamazepine (Կարբամազեպինը )հաստատված դեղամիջոց է բիպոլյար խանգարումների և էպիլեպտիկ նոպաների համար, բայց այն ունի ուշադրություն-դեֆիցիտային գերակտիվ խանգարումը (attention-deficit hyperactivity disorder (ADHD)), շիզոֆրենիան,ֆանտոմային վերջույթների սինդրոմը,պարօքսիզմալ էքստրիմ ցավի խանգարումը, նեյրոմիոտոնիան և հետտրավմատիկ սթրեսային խանգարումը բուժող կողմնակի ազդեցություններ^[12]։
• Dexamethasone և betamethasone-ը վաղաժամ ծննդաբերության, պտղի թոքային հասունացման համար^[13]։
• Doxepin-ը կիրառվել է անոթային այտուցը և ծանր ալերգիկ ռեակցիաների բուժման նպատակով, քանի որ այն հզոր հակահիստամինային հատկություններ ունի^[14]։
• Gabapentin, ընդունված է մեծահասակների մոտ նոպաների և պոստհերպետիկ նևրալգիայի բուժման համար, ունի կողմանկի ազդեցություններ, որոնք կիրառվում են բուժելու բիպոլյար խանգարումը, էսենցիալ տրեմորը, ջերմահորդանքը, միգրենի պրոֆիլակտիկայում, նեյրոպաթիկ ցավի համախտանիշները, ֆանտոմային վերջույթների սինդրոմը և անհանգիստ ոտքերի համախտանիշը^[15]։
• Hydroxyzine-ը հակահիստամինային է, նույնպես կիրառվում է որպես անքսիոլիտիկ։
• Մագնեզիումի սուլֆատը մանկաբարձության մեջ՝ վաղաժամ ծննդաբերության և պրեէկլամպսիայի համար.^[13]:
• Methotrexate (MTX), հաստատված է խորիոկարցինօմայի բուժման համր, հաճախ օգտագործվում է չպատռված արտաարգանդային հղիության բուժման նպատակով^[16]։
• Սելեկտիվ սերոտոնինային հետզավթումն ընկճող դեղամիջոց sertraline-ը հաստատված հակադեպրեսանտ է, բայց հետաձգում է կոնյուգալ կլիմաքսը տղամարդկանց մոտ և, հետևաբար, կարող է տրվել նրանց, որոնց կլիմաքսը վաղաժամ է^[17]։
• Sildenafil-ի սկզբանե նախատեսված էր թոքային հիպերտենզիայի համար. այնուհետև պարզվեց, որ այն նաև էրեկցիա է առաջացնում, ինչի համար հետագայում վաճառվեց։
• Terazosin-ը α₁-ադրենէրգիկ անտագոնիստ է ընդունված է շագանակագեղձի չարորակ հիպերպլազիայի բուժման և հիպերտենզիայի համար,սա (մի քանի դեղամիջոցներից մեկն է), որն օգտագործվում է առանց պիտակի՝ դեղորայքային դիաֆորեզի և հիպերհիդրոզի (ավելորդ քրտնարտադրության) բուժման համար^[18][19]։

• Echinacea (Էխինացեա) - հաղորդվում են 20-ից ավել փոխազդեցությունների ձևեր, ներառյալ ասթմայի գրոհները, հղիության կորուստ, ցան, այտուց, մկանների ցավ և ստամոքս-աղիքային խանգարումներs^[20]։
• Feverfew - հղի կանայք պետք է խուսափեն այս բույսը օգտագործելուց, այն կարող է առաջացնել արգանդի կծկումներ, որը կարող է հանգեցնել վաղաժամ ծննդաբերության կամ վիժման^[21]։
• Աստղածաղկազգիների բույսերը, որը ներառում է տարկավանը (լատ․՝ Tanacetum parthenium), էխինացեա, խատուտիկը և երիցուկը։ Կողմնակի ազդեցությունները ներառում են ալերգիկ մաշկաբորբը և բարձր ջերմությունը։

• «MedEffect Canada». Health Canada.
• «Definitions» (PDF). World Health Organisation.