ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի վետոյի իրավունք
ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի վետոյի իրավունք, վետոյի իրավունք, որով տիրապետում են միայն ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի հինգ մշտական անդամները՝ Մեծ Բրիտանիան, Չինաստանը, Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ը և Ֆրանսիան։ Վետոյի իրավունքն Անվտանգության Խորհրդի մշտական անդամներին թույլ է տալիս մերժել ՄԱԿ-ի յուրաքանչյուր բովանդակային բանաձևի ծրագիրը՝ անկախ անջակցության մակարդից, որից օգտվում է այդ ծրագիրը։ Վետոյի իրավունքը չի տարածվում ընթացակարգային հարցերի քվեարկությունների վրա։ Վետոն դրված է համարվում, երբ խորհրդի մշտական անդամներից մեկն ինչ-որ բանաձևի քվեարկությանը «դեմ» է քվեարկում։ Ձեռնպահ լինելը վետո չի համարվում[1]։
ՄԱԿ-ի կանոնադրությունն ուղղակի հիշատակումներ չի պարունակում վետոյի իրավունքի մասին։ Սակայն կանոնադրության 27-րդ հոդվածի 3-րդ կետը սահմանում է, որ բոլոր հարցերի որոշումները, բացի ընթացակարգայինները, համարվում են ընդունված, «երբ դրա օգտին տրվում է Խորհրդի անդամներից 9-ի ձայները, ներառյալ Խորհրդի բոլոր մշտական անդամների համընկնող ձայները, ընդ որում վեճում մասնակցող կողմը որոշման ընդունման ժամանակ պետք է քվեարկության ժամանակ ձեռնպահ մնա»[2]։ Հետևաբար, դիտարկվող որոշման քվեարկության ժամանակ Խորհրդի մշտական անդամի դեմ ձայնն ըստ էության համարվում է վետոյի դնում։ Միջազգային իրավունքում վետո է համարվում Անվտանգության խորհրդի մշտական անդամների միասնականության բացակայությունը (միաձայնության սկզբունք)[3]։
Վիճակագրություն
Hաճախականությունը, որով կիրառվում է վետոն, արտացոլում է կիրառող երկրի միջազգային ազդեցության մակարդակը, քանի որ եթե Անվտանգության Խորհրդի անդամների մեծամասնությունը չի աջակցում առաջարկը, ապա վետո կիրառել պետք չէ։ Այսպես, ՄԱԿ-ի գոյության առաջին քսանամյակում արևմտյան երկրներն ունեին բավական ազդեցություն առանց վետոյի կիրառման իրենց նպատական հասնելու համար (այն ժամանակ վետոյի հիմնական քանակը, բնականաբար, գալիս էր ԽՍՀՄ-ից)։ 1970-1980-ական թվականներին Խորհրդում ձայների հավասարակշռությունը փոխվել է հօգուտ ԽՍՀՄ-ի, և վետոյի ճնշող մեծամասնությունը դրվել է ԱՄՆ-ի վրա։
Պատամական վերլուծություն ըստ երկրների
Մեծ Բրիտանիա
Լոնդոնն իր վետոյի իրավունքն օգտագործել է 32 անգամ, ընդ որում 23 դեպեքերում ԱՄՆ-ի և 14 դեպքերում՝ Ֆրանսիայի հետ միասին։ Վերջին անգամ դա եղել է 1989 թվականին, երբ Մեծ Բրիտանիան և Ֆրանսիան վետո էին դրել բանաձևի վրա՝ դատապարտելով Պանամայի ներքին գործերին ԱՄՆ-ի միջամտությունը։
Միակողմանի կարգովը Լոնդոնը վետոյի իրավունքն օգտագործել է յոթ դեպքերում[5]։
Տես նաև
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
- The United Nations Security Council and War: The Evolution of Thought and Practice since 1945, Oxford University Press, 2008 / Vaughan Lowe, Adam Roberts, Jennifer Welsh and Dominik Zaum. ISBN 978-0-19-953343-5 (hardback); ISBN 978-0-19-958330-0 (paperback). US edition Արխիվացված 2012-11-20 Wayback Machine. On Google.(անգլ.)
- David Malone (ed), The UN Security Council: From the Cold War to the 21st Century, Lynne Rienner, Boulder, Colorado, 2004. ISBN 1-58826-240-5 (paperback).(անգլ.)
- Loraine Sievers, Sam Daws. The Procedure of the UN Security Council. Oxford University Press, 2014. 725 с.(անգլ.)
Արտաքին հղումներ
- Полный список вето.(անգլ.)
- «Can You Bypass a U.N. Security Council Veto?», Slate magazine
- «Security Council veto power usage» Արխիվացված 2007-11-18 Wayback Machine, Peace.ca
- «Global Policy Forum», information on use of the veto power
- Malone, D & Mahbubani, K։ «The UN Security Council — from the Cold War to the 21st Century», UN World Chronicle, 30 March 2004.
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհրդի վետոյի իրավունք» հոդվածին։ |