Մարս (ընկերություն)

Ընկերությունը հիմնադրվել է 1911 թվականին Ֆրենկ Մարսի կողմից Վաշինգտոնի Տակոմա քաղաքում՝ Mar-O-Bar Company անվամբ։ 1920 թվականին ընկերությունը տեղափոխվել է Մինեսոտայի Մինեապոլիս քաղաք, այնտեղ մշակվել են Snickers-ի սալիկները (սկզբնապես առանց շոկոլադի փայլի) և Milky Way-ը։ 1924 թվականին վաճառքի ծավալը հասել է 700 հազար դոլարի։ 1926 թվականին Ֆրենկ Մարսը ընկերությունը վերանվանեց Mars Candies (հետագայում՝ Mars Incorporated), իսկ 1928 թվականին նոր ֆաբրիկա կառուցեց Չիկագոյի արվարձանում։Մեծ դեպրեսիայի տարիներին ընկերության վաճառքը քառապատկվել է, ի հայտ են եկել նոր ապրանքներ, ինչպիսիք են Mars Almond-ը (նուշով բատոնը), 3 Musketeers-ը, Snickers-ը (գլազուրով)^[7]։

Ավարտելով Յելի համալսարանը՝ Ֆրենկ Մարս Ֆորեսթի որդին սկսել է աշխատել հոր ընկերությունում, սակայն նրանց հարաբերությունները հեշտ չեն դասավորվել և 1932 թվականին Ֆրենկը որդուն մի քիչ գումար և Milky Way ապրանքանիշի իրավունք է տվել և ուղարկել Մեծ Բրիտանիա։ 1940 թվականին նա վերադարձել է ԱՄՆ և Նյուարկում (Նյու Ջերսի) հիմնել նոր M&M Limited ընկերությունը (երկրորդ M-ը գործընկերոջ՝ Բրյուս Մյուրիի ազգանունից), որը շոկոլադե կոնֆետներ էր արտադրում M&M’s շաքարով պատված։ Շաքարի թաղանթը թույլ չէր տալիս որպեսզի շոկոլադը հալվեր, ինչը թույլ էր տալիս այն վաճառել տարվա շոգ եղանակին։ 1954 թվականից M&M’s-ը սկսել է թողարկվել նաև գետնանուշով^[7]։

Մինչդեռ Ֆրենկ Մարսի ընկերությունը նույնպես շարունակել է զարգանալ՝ 1943 թվականից սկսելով բրինձ արտադրել տարբեր տեսակի փաթեթավորմամբ, մասնավորապես ԱՄՆ-ում ներդնել Մեծ Բրիտանիայում մշակված պարբոիլդի գոլորշիացված բրնձի տեխնոլոգիան։ Առաջին տարիներին բրնձի արտադրությունը հիմնականում ուղղված էր ԱՄՆ բանակի մատակարարումներին։ 1952 թվականին Uncle Ben ապրանքանիշի բրնձը առաջատար է դարձել ամերիկյան շուկայում։ 1958 թվականին Mars ընկերությունը նոր գործարան է կառուցել Հեքեթսթաունում (Նյու Ջերսի), 1960-ական թվականների սկզբին գործարան է բացվել Նիդեռլանդներում։ 1967 թվականին հոր և որդու ընկերությունները միավորվեցին Ֆորրեստ Մարի գլխավորությամբ^[7]։

1968 թվականին Mars-ը, որն արդեն առաջատար տեղ է զբաղեցնում Եվրոպայում, Հարավային Ամերիկայում և Ավստրալիայում գործող ձեռնարկությունների հետ շների կերերի արտադրության աշխարհում, առաջ է անցել մեկ այլ խոշոր անասնակեր արտադրողի Kal Kan Foods, Inc.-ից․, որը թույլ է տվել ամրապնդել դիրքերը ամերիկյան շուկայում։ Ընկերության գործունեության մեջ զգալի տեղ է զբաղեցրել Մեծ Բրիտանիան, այստեղ 1960-ական թվականներին բացվել է կենդանիների կերերի մշակման Waltham Centre for Pet Nutrition կենտրոնը, որն այդ հարցի շուրջ միջազգային հեղինակավոր աղբյուր է դարձել։ Մեծ Բրիտանիայում 1969 թվականին ստեղծվել է Mars Electronics International-ի դուստր ընկերությունը, որը մշակել Է առևտրային ավտոմատներ և 1980-ական թվականների վերջին դարձել է համաշխարհային առաջատար այդ ոլորտում^[7]։ 1967 թվականին Mars-ը կլանեց ավստրալիական Masterfoods ընկերությունը, այդ ժամանակից ի վեր Mars-ի բազմաթիվ ազգային ստորաբաժանումներ ներառվել են Masterfoods անունով (ԱՄՆ, Ավստրալիա, Ռուսաստան 1991-1996) ։ Ավելի ուշ կազմավորվել է Masterfoods-Pedigree մասնաճյուղը, որում միավորված են ընտանի կենդանիների համար անասնակերի արտադրության Pedigree և Royal Canin ակտիվները։

1973 թվականին Ֆորեսթ Մարսին ընկերության ղեկավարի պաշտոնում փոխարինեցին նրա երկու ավագ որդիները՝ Ֆորեսթ կրտսերը և Ջոնը, տասը տարի անց նրանց միացավ քույրը՝ Ջեքին։ Mars, Inc.-ը այդ ժամանակ վստահորեն զբաղեցնում էր առաջին տեղը ԱՄՆ հրուշակեղենի շուկայում՝ առաջ անցնելով իր հիմնական մրցակցից՝ Hershey Foods Corp.-ից։ 10 տարի անց, այդ բացը նրանց միջև հասել է 14% շուկայական մասնաբաժինը։ 1980-ականներին ընկերության արտադրանքի տեսականին համալրվեց Bounty, Combos, Holidays M&M's, Kudos, Starburst, Skittles և Twix ապրանքանիշերով։ 1986 թվականին Mars-ը դուրս եկավ պաղպաղակի շուկա՝ անցնելով Dove International-ին, Չիկագոյի այս ընկերությունը հիմնադրվել է 1956 թվականին Լեո Ստեֆանոսի կողմից, 1988 թվականին նրա գործունեությունն ընդլայնվեց դեպի Եվրոպա, ի հայտ եկան 3 Musketeers, Milky Way և Snickers պաղպաղակները։ 1988 թվականին Hershey Foods-ը հանեց Mars, Inc.-ին առաջին տեղից, գնելով Cadbury Schweppes ամերիկյան մասնաճյուղը, սակայն արդեն 1991 թվականին շնորհիվ նոր արտադրանքի, ինչպիսիք են M&M's գետնանուշով կարագը, սև շոկոլադե Dove բատոնները, անանուխով և նուշով M&M' s-ը, Mars-ը վերադարձրել է առաջատարի դիրքը^[7]։

2008 թվականի ապրիլի վերջին Mars-ը հայտարարել էր Wrigley ընկերության կլանման մասին։ Գործարքի գումարը կկազմի 23 մլրդ դոլար, միացյալ ընկերության տարեկան վաճառքները, ինչպես սպասվում է, կկազմեն շուրջ 27 մլրդ դոլար^[8]։

Mars-ը՝ մասնավոր, ոչ հրապարակային ընտանեկան ընկերություն է։ Սեփականության բաժնեմասերը բաշխվել են Ֆրենկ Մարսի թոռների միջև (ունեցվածքի գնահատականները՝ Forbes ամսագրի տվյալներով, 2006 թվական)։

• Ջոն Մարս, կառավարման նախագահ՝ 10,5 միլիարդ դոլար,
• Ֆորեսթ Մարս (կրտսեր)՝ $10,0 միլիարդ դոլար,
• Ժակլին Մարս՝ $10,4 միլիարդ դոլար,

«Ֆորբս» ամսագրի վարկածով՝ Մարս ընտանիքի անդամները մոլորակի միլիարդատերերի ցուցակում զբաղեցնում են 27-րդ, 28-րդ և 46-րդ տեղերը։ Ընկերության գաղտնիությունը մամուլից թույլ չի տալիս հստակ պատկերացնել Մարս ընտանիքի անդամների ներգրավվածության աստիճանը բիզնեսի կառավարման մեջ, սակայն հայտնի է, որ բազմամյա կառավարիչները, Ջոն և Ֆորեսթ Մարսները պաշտոնապես հրաժարական են տվել և կառավարումը հանձնել գործող գլխավոր տնօրեն Փոլ Մայքլզին։

Mars-ն ունի հետևյալ ապրանքանիշերը  M&M’s, Snickers, Dove (շոկոլադ), Mars, Extra, Orbit: Կենդանիների կերերի արտադրության ոլորտում Pedigree, Royal Canin և Whiskas ապրանքանիշերից յուրաքանչյուրի արժեքը նույնպես գերազանցում է մեկ միլիարդ դոլարը։ Ընկերության պորտֆելի երեք բրենդերի՝ Mars, Juicy Fruit և Spearmint-ի տարիքը գերազանցում է 100 տարին։ Վեց ապրանքանիշերի տարիքը գերազանցում է 50 տարին՝ Milky Way, Snickers, M&M’s, Doublemint, Uncle Ben's և Whiskas։

Գլոբալ մասշտաբով կորպորացիան աշխատում է 6 ոլորտներում։

• շոկոլադ
• ընտանի կենդանիների սնունդ
• մաստակ և հրուշակեղեն (Wrigley-ի գծով)
• սննդամթերք
• խմիչքներ
• գիտական Symbioscience ստորաբաժանում։

Ընկերության միագումար վաճառքները 2006 թվականին կազմել են ավելի քան 20 մլրդ դոլար (2005 թվականին՝ ավելի քան 18 մլրդ դոլար)^[9]։

Mighty Earth ոչ կառավարական կազմակերպության կողմից անցկացված հետաքննության համաձայն, որը հրապարակվել է 2017 թվականի սեպտեմբերին^[10], Mars, Inc.-ը և շոկոլադի մյուս խոշոր արտադրողներն իրենց արտադրանքում օգտագործում են կակաո, որն ապօրինաբար աճել է Կոտ դ' Իվուարի և Գանայի ազգային պարկերում, կակաոյի հատիկներ արտադրող խոշորագույն երկրների և ագրոընկերությունների միջոցով գնվող կակաո, ինչպիսիք են Olam International-ը, Cargill-ը և Barry Callebaut-ը^[11][12][13]։ Այդ երկրների որոշ ազգային պարկերում և օրենքով պահպանվող այլ տարածքներում հողերի ավելի քան 90 %-ը մշակվել է կակաոյի հատիկների աճեցման համար, ինչը հանգեցրել է շիմպանզեների և փղերի պոպուլյացիաների կտրուկ կրճատմանը^[14]։ Բացի էկոլոգիական ասպեկտից, կազմակերպության զեկույցը նաև նշել է շոկոլադի վաճառքից ստացված հասույթի բաշխման անհավասարությունը՝ շոկոլադի արդյունաբերության 100 մլրդ դոլարից 44 %-ը բաժին է ընկնում մանրածախ առևտրին, 35 %-ը՝ շոկոլադի արտադրողներին, ինչպիսիք են՝ Mars-ը, Hershey-ը, Mondelēz International-ը, Ferrero-ը, Nestlé-ը և Cadbury-ը, 6,6 %-ը՝ կակաո-բոբի աճեցնող ֆերմերներին։

Արտադրանքի վերանայում

2016 թվականի փետրվարին 55 երկրներում հետ են կանչվել Mars և Snickers-ի, ինչպես նաև Milky Way Minis-ի և Miniatures-ի ապրանքները, որոնց սպառման ամսաթիվը գտնվում է 2016 թվականի հունիսի 19-ի և 2017 թվականի հունվարի 8-ի միջև՝ պլաստիկի հնարավոր ներառումների պատճառով։

• Պաշտոնական կայք

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարս (ընկերություն)» հոդվածին։