Մոնոգամիա

Շատ կարևոր է հստակ պատկերացում ունենալ մոնոգամիայի անվանացանկի մասին, քանի որ գիտնականները տվյալ տերմինն օգտագործում են տարբեր հարաբերություններ նկարագրելիս։ Կենսաբանները, մարդաբանները և վարքագծային բնապահպանները հաճախ են օգտագործում այդ տերմինը որպես սեռական, ինչու չէ նաև գենետիկական հարաբերությունների տեսակ^[2]։ Ներկայիս հետազոտողները, օգտագործելով էվոլյուցիայի տեսությունը՝ դիտարկում են միակնությունը ինչպես մարդկանց, այնպես էլ կենդանիների վարքագծում։ Նրանք առաջ են քաշում մոնոգամիայի չորս հիմնական ասպեկտներ.

• Ամուսնական (կամ ընտանեկան) մոնոգամիան վերաբերվում է ամուսնական միությանը, որը բաղկացած է միայն երկու անձից։
• Սոցիալական մոնոգամիան դիտարկում է միմյանց հետ ապրող երկու զուգընկերոջ, որոնք սեռական հարաբերություն են ունենում միմյանց հետ և համագործակցում են հիմնական ռեսուրսների՝ բնակարանի, սննդի և գումարի ձեռքբերման հարցում։
• Սեքսուալ մոնոգամիան վերաբերվում է երկու զուգընկերոջ, որոնք միմյանց հետ գտնվում են բացառիկ սեռական հարաբերության մեջ և չունեն ոչ մի այլ սեռական զուգընկեր^[3]։
• Գենետիկ մոնոգամիան վերաբերվում է սեքսուալ մոնոգամիային՝ հայրության գենետիկ ապացույցով^[3]։

Երբ մշակութային կամ սոցիալական մարդաբանները և հասարակական գիտության այլ ներկայացուցիչներն օգտագործում են «մոնոգամիա» եզրույթը, նրանք նկատի են ունենում սոցիալական կամ ամուսնական մոնոգամիան^[2][3]։ Ամուսնական մոնեգամիան կարելի է բաժանել երկու խմբի․

• Ամուսնություն կյանքի ընթացքում միայն մեկ անգամ,
• Ամուսնութուն միաժամանակ միայն մեկ մարդու հետ, ի տարբերություն բազմամուսնությանը։

Մոնոգամիայի իրավական ասպեկտները մարդկանց ուսուցանում է իրավագիտությունը։ Մոնոգամիայի փիլիսոփայական ասպետկներն ուսումնասիրում է փիլիսոփայական մարդաբանությունը և կրոնների փիլիսոփայությունը, ինչպես նաև աստվածաբանական առարկաները։

Սոցիալական մոնոգամիա

Համաձայն մարդկային հարաբերությունների տարածքային քարտեզագրմանը, ամբողջ աշխարհում հետազոտված 1231 մարդկային մշակութային համայնքներից 186-ում եղել է մոնոգամիա, 453-ը ունեցել են բազմակնություն կյանքի որոշակի շրջանում, 588-ը ունեցել են բավական հաճախ բազմակնություն, և 4-ը ունեցել է բազմամուսնություն։

Կենդանիների մոնոգամիան հարաբերություն է տարբեր սեռերի միջև, որը բնութագրվում է արուի կողմից առավել երկար կամ պակաս շարունակական ժամանակահատվածում հարաբերություն միայն մեկ էգի հետ և սովորաբար միասին հոգ են տանում իրենց ժառանգների մասին։ Մոնոգամիան առավել տարածված է թռչունների մոտ, հատկապես՝ կարապների, արագիլների, արծիվների, անգղների մոտ, որոնց միությունը տևում է մի քանի տարի, որոշ դեպքերում ձգվում է ողջ կյանքի ընթացքում, մյուսների մոտ՝ միայն մեկ սեզոնի համար։

Կաթնասունների մոտ մոնոգամ են աղվեսները, գայլերը, փորսուղները, սպիտակ կզաքիսները, կուղբերը։ Մոնոգամիան նկատվել է նաև միջատների որոշ տեսակների մոտ։

Misattributed paternity rates and non-paternity rates Արխիվացված 2016-05-30 Wayback Machine (անգլ.)