Պուշկին։ Վերջին մենամարտը

Ֆիլմն ընդգրկում է մեծ ռուս բանաստեղծ Ալեքսանդր Պուշկինի և կավալերգարդի գնդի սպա Ժորժ դե Գեկերնի (Դանտես) միջև մենամարտին նախորդած ժամանակաշրջանը, որը տեղի են ունեցել 1837 թվականի հունվարի 27-ին Սանկտ Պետերբուրգի ծայրամասում, բանաստեղծի մահը և այդ ողբերգական իրադարձության գաղտնի հետաքննությունը ։

Հեղինակների վարկածով՝ բանաստեղծը բարեկամացել է կայսր Նիկոլայ I-ինի հետ և դարձել պալատական կամարիլյայի հակառուսական դավադրության զոհ, որը կատարել է արևմտյան դիվանագետների ազդեցության գործակալների դերը։ Մահվան հանգամանքները հետաքննել են գաղտնի ոստիկանության ղեկավար Լեոնտի Դուբելտը և գնդապետ Գալախովը (հորինված կերպար)։

• «Российская газета» պարբերականի գրախոսող Վալերի Կիչինը 2006 թվականի դեկտեմբերի 15-ի իր գրախոսականում հայտարարել է, որ «անիմաստ է պատմությամբ ճշտել «Պուշկին։ Վերջին մենամարտը» ֆիլմը՝ նրա հեղինակներին հանդիմանելով «պատմական ու գեղարվեստական անկատարության համար»․

Նատալյա Բոնդարչուկի՝ Պուշկինի մասին ֆիլմը ձևով հիշեցնում է մեքսիկական օճառային օպերան. դրանում շատ են շեշտված, հիստերիայի սահմանին հույզեր և նույնպիսի գարշելի՝ ամուսնության եզրին, օպերատորական աշխատանք։ Ժանրի համաձայն՝ դա դետեկտիվ է, ճակատագրական մենամարտի հանգամանքների և նրա դետոնատոր դարձած ստոր նամակների հետաքննությունը։ Գաղափարախոսության համաձայն՝ մաքուր հայրապետական Ռուսաստանի դիմանկարն է, բոլոր կողմերից շրջապատված թշնամիներով։ Այստեղ անցնում է բարիկադների գիծը. կերպարի օտար ազգանունը կամ նույնիսկ «երկար քիթը» (ինչպես խորաթափանց տղայի՝ մուրացկանի հետ դրվագում), նրա թշնամանքի ստույգ նշան է։ «Ռուսաստանի թշնամիների» ստանդարտ հավաքածուին ամենազավեշտալի կերպով ավելացան «այլասերվածները», ինչը կրկին կտրուկ նվաստացրեց Պուշկինին, որը հեղինակների կամքով դառնալով պրիմիտիվ հոմոֆոբ, միաժամանակ ֆիլմին հաղորդեց նմանություն մինչև ելակը ագահ տաբլոիդի հետ։

Այս բոլոր դժբախտությունները բացատրելի են. հերոսներն իրենց հեղինակներից ավելի խելացի ու նրբանկատ չեն լինում։ Բայց այս դեպքում հերոսը կրում է Ալեքսանդր Պուշկինի անունը։ Բարոյական օրենքների չիմացությունը չի ազատում պատասխանատվությունից, դրա համար ժամանակ առ ժամանակ ձայներ են հնչում մեր ազգային հարստությունը պաշտպանելու մասին. ուզում են մարզվել, թող ընտրեն մեզանից յուրաքանչյուրի համար պակաս թանկ այլ երևույթներ։

Բնօրինակ տեքստ (ռուս.)  

«Фильм Натальи Бондарчук о Пушкине по форме напоминает мексиканскую мыльную оперу: в нём много педалированных, на грани истерики, эмоций и такая же скверная, на грани брака, операторская работа. По жанру это детектив, расследование обстоятельств роковой дуэли и подлых писем, ставших её детонатором. По идеологии — портрет чистой патриархальной России, со всех сторон окружённой врагами. Здесь проходит линия баррикад: иностранная фамилия или даже „длинный нос“ персонажа (как в эпизоде с проницательным мальчишкой-попрошайкой) — верный знак его враждебности. К стандартному набору „врагов России“ самым курьёзным образом добавились „извращенцы“, что опять же резко унизило Пушкина, волею авторов ставшего примитивным гомофобом, а заодно сообщило фильму сходство с жадным до клубнички таблоидом.
Всё это беды объяснимые: герои не бывают умнее и тоньше их авторов. Но в данном случае герой носит имя Александра Пушкина. Незнание этических законов не освобождает от ответственности, поэтому время от времени и раздаются голоса о защите нашего национального достояния: хотят поупражняться — пусть выберут другие делянки, менее дорогие каждому из нас.»

— Վալերի Կիչին, «Российская газета», 15 դեկտեմբերի, 2006 թվական^[6]

• Художественный фильм «Пушкин. Последняя дуэль» (Россия, 2006 год). О проекте, интересные факты. Արխիվացված 2020-10-29 Wayback Machine Официальный сайт телеканала «Россия-1» // russia.tv
• Художественный фильм «Пушкин. Последняя дуэль» (Россия, 2006 год). Аннотация, актёры, за кадром, создатели. Արխիվացված 2020-02-28 Wayback Machine // ruskino.ru