Ստոկհոլմ

Ստոկհոլմ
Քաղաք
	Ստոկհոլմ
	Stockholm
Դրոշ	Զինանշան
Երկիր	Շվեդիա
Ենթարկում	Մայրաքաղաք
Հիմնադրված է	1187 թ.
Առաջին հիշատակում	1252
Այլ անվանումներ	Ագնաֆիտ
Մակերես	188 կմ²
Պաշտոնական լեզու	շվեդերեն
Բնակչություն	871․952 մարդ (2012)
Խտություն	4,600 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	08
Փոստային դասիչ	100 00–200 00
	Ստոկհոլմը
Պաշտոնական կայք	start.stockholm(շվեդ.)
	Ստոկհոլմ (Շվեդիա)
	Ստոկհոլմ (Շվեդիա)
	Ստոկհոլմ Վիքիպահեստում

Ստոկհոլմ^[2] (շվեդ.՝ Stockholm), Swedish: [²stɔkː(h)ɔlm] ( լսել)), Շվեդիայի մայրաքաղաքը, Շվեդիայի և Սկանդինավիայի խոշորագույն քաղաքը։ Բնակչությունը կազմում է 795.163 մարդ (դեկտեմբեր 2007 թ.)։ Տեղակայված է Մելարեն լճի արևելյան մասում։ Ստոկհոլմում են գտնվում Շվեդիայի թագավորի նստավայրը, Արլանդա միջազգային օդակայանը, շվեդական կառավարությունը և խորհրդարանը (շվեդերեն՝ riksdag)։

Քաղաքի անվանում

Ստոկհոլմ անվանումը, որտեղ շվեդ.՝ stock — սյուն, ցից, ցցագերան, իսկ շվեդ.՝ holme —կղզի, կարելի է թարգմանել որպես «ցցագերանների վրա ամրացված կղզի», կամ «կղզի սյուների վրա»։ Այլ աղբյուրներից տեղեկանում ենք, որ կղզու անվանումն առաջացել է շվեդ.՝ stack - ծովածոց, «կղզի ծովածոցում» բառերից։

Պատմություն

13-րդ դարից այն համարվում է երկրի կարևորագույն առևտրական կենտրոնը։ Քաղաքի պատմական տվյալները շատ կարևոր են եղել երկրի համար։ Քաղաքը կառուցվել է տասնչորս առանձին, միմյանց հետ կապ չունեցող կղզիներից, որտեղից հնարավոր էր փակել նավերի մուտքը դեպի Մելարեն լիճ։ Անվան առաջին մասը՝ «ստոկ» նշանակում է գերան, իսկ երկրորդը՝ «հոլմ»՝ փոքր կղզի։

Սագայի այն հատվածը, որտեղ գտնվում է Ստոկհոլմը, կոչվում է Ագնաֆիտ ( Ագնի թագավորի անունով բնակավայր)։ 1187 թվականին ձկնորսների փոքրիկ գյուղակում սկսվեցին ամրությունների կառուցողական աշխատանքներ։ Առաջին կառույցները հայտնվեցին Ստադսխոլմեն կղզու վրա։ Ստոկհոլմ քաղաքի մասին առաջին հիշատակումները արվել են 1252 թվականին։ Ենթադրվում է, որ նրա հիմնադիրը Յարլ Բիրգերն է։

Իր հոյակապ աշխարհագրական դիրքի շնորհիվ քաղաքը դարձավ առևտրային քաղաք։ 14-15-րդ դարերում գերմանացիները կազմեցին Ստոկհոլմի բնակչության քառորդ մասը և մագիստրատի կեսը։

Միայն 1471 թվականից հետո շվեդներին հաջողվեց հետ վերադարձնել քաղաքի կառավարման սեփական դիրքերը։

15-րդ դարի վերջին Ստոկհոլմում Շվեդիայի ազգային հերոս Սեն Ստուրեն կազմակերպեց դեմոկրատական ապստամբություն, կոչ անելով անկախանալ Դանիայից։ 1520 թվականին Դանիայի թագավորը հրամայեց մահապատժի ենթարկել ապստամբության կազմակերպիչներին։ Այս իրադարձությունները դարձան Շվեդիայի ազգային ողբերգությունը, որը կոչվեց «Ստոկհոլմյան արյունոտ բաղնիք»։

17-րդ դարում Ստոկհոլմը մեծացել և զարգացել է շատ ավելի արագ, քան մյուս քաղաքները, քանի որ 1634 թվականից պաշտոնապես դարձել է շվեդական թագավորության մայրաքաղաքը։

XVIII դարի սկզբին (1713-1714) Ստոկհոլմը տառապում էր ժանտախտի համաճարակի պատճառով։ 1721 թ. Ռուսաստանի հետ պատերազմի պատճառով քաղաքի հյուսիսային շրջանները խիստ տուժեցին, որն ազդեց նաև քաղաքի հետագա զարգացման վրա։ Պահպանված են XVIII դարի շենքերը` ժամանակակից Ստոկհոլմի ամենահին շենքերը։ Հին քաղաքի (Նորմալմ) հյուսիսում գտնվող հին շենքերի զգալի մասը 1751 թվականին բռնկված հրդեհների պատճառով ոչնչացվել է։

XIX դարի առաջին կեսին Ստոկհոլմի արժեքն ընկնում է։ Նույն դարի երկրորդ կեսին նա վերականգնեց իր տնտեսությունը և մեծ թափ հաղորդեց երկրի տնտեսական զարգացմանը։ Արտադրության նոր տեսակների ձևավորումը քաղաքը դարձեց առևտրային և այլ ծառայությունների խոշոր կենտրոն։

1901 թվականից սկսած Նոբելյան մրցանակների կոմիտեն տեղակայված է Ստոկհոլմում, և ամեն տարի անցկացվում են Նոբելյան մրցանակաբաշխություններ։

1912 թվականին այստեղ անցկացվեցին ամառային օլիմպիական խաղերը։

Ամեն օր կեսօրին կատարվում է թագավորական պալատի պահակների հանդիսավոր հերթափոխի արարողությունը։

Բնակչություն

Ստոկհոլմում բնակվում է Շվեդիայի քաղաքացիների գրեթե 20% -ը և կազմում է Շվեդիայի ընդհանուր բնակչության 25% -ը^[3]։

Ստոկհոլմի աշխարհագրական անվանումը ժամանակի ընթացքում ենթարկվել է փոփոխությունների։ XIX դարի սկզբին այն ուներ երեք շրջաններ, որոնք այսօր կոչվում են քաղաքի կենտրոն։ Այն կազմում է քաղաքի ընդհանուր մակերեսի 1/5 մասը, որը կազմում է 35 կմ² մակերես։ Վերջին ժամանակներում Ստոկհոլմում ավելացան նոր շրջաններ, օրինակ, Բրանչկան, որն ուներ 25000 բնակիչ, միացավ 1931 թվականին, իսկ Սպանգան՝ 1949 թվականին։ Առաջին սահմանները քաղաքի համար նշվել են 1971 թվականին, երբ նրան միացավ Հանստա շրջանը։ 1982 թվականին նրան միացավ նաև Սոլլետունան, այդ ժամանակից ի վեր սահմանները չեն փոփոխվել^[4]։

Ստոկհոլմի բնակչությունը 1750 թվականից մինչև այսօր

Տարի	Ստոկհոլմ	Շվեդիա	% Ստոկհոլմի բնակչությունը երկրում
1750	60 018	1 780 678	3,4
1800	75 517	2 347,303	3,2
1850	93 070	3 482 541	2,7
1900	300 624	5 136 441	5,9
1910	342 323	5 522 403	6,2
1920	419 440	5 904 489	7,1
1930	502 213	6 142 191	8,2
1940	590 503	6 371 432	9,3
1950	744 143	7 041 829	10,6
1960	808 294	7 500 161	10,8
1970	740 486	8 091 782	9,2
1980	647 214	8 317 937	7,8
1985	659 030	8 358 139	7,9
1990	674 452	8 590 630	7,9
1995	711 119	8 837 496	8,0
2000	750 348	8 882 792	8,4
2005	771 038	9 047 752	8,5
2007	788 269	9 127 058	8,6

Կլիմա

Կլիման չափավոր ծովային է, մեղմ ձմեռներով և զովաշունչ ամառներով։ Օդերևութաբանների բոլոր տարիների գրառումների դիտարկումները փաստում են, որ երբեք չեն գրանցվել ո՛չ խիստ ցուրտ ձմեռներ և ո՛չ շատ շոգ ամառներ։ Ձմեռները շատ ավելի տաք և մեղմ են, քան Մոսկվայում, Կազանում, Ուֆայում, Մինսկում, Խարկովում և Արևելյան Եվրոպայի այլ ցածրադիր վայրերում։ Ամառը քաղաքում զով է, ջերմաստիճանը չի անցնում 25 °C:

Ստոկհոլմ, 1981–2010 (Տեղումներ և ջերմաստիճան 1961–1990, 1756)ի կլիմայական տվյալները
Ամիս	հունվ	փետ	մարտ	ապր	մայ	հուն	հուլ	օգոս	սեպ	հոկ	նոյ	դեկ	Տարի
Ռեկորդային բարձր °C (°F)	11.0 (51.8)	12.2 (54)	17.8 (64)	26.1 (79)	29.0 (84.2)	32.2 (90)	36.0 (96.8)	35.4 (95.7)	27.9 (82.2)	20.2 (68.4)	14.0 (57.2)	12.7 (54.9)	36.0 (96.8)
Միջին բարձր °C (°F)	0.5 (32.9)	0.6 (33.1)	3.9 (39)	9.9 (49.8)	16.4 (61.5)	20.1 (68.2)	23.0 (73.4)	21.4 (70.5)	15.8 (60.4)	9.9 (49.8)	4.8 (40.6)	1.7 (35.1)	10.7 (51.3)
Միջին օրական °C (°F)	−1.6 (29.1)	−1.7 (28.9)	1.2 (34.2)	6.0 (42.8)	11.7 (53.1)	15.7 (60.3)	18.8 (65.8)	17.6 (63.7)	12.7 (54.9)	7.7 (45.9)	3.0 (37.4)	−0.3 (31.5)	7.6 (45.7)
Միջին ցածր °C (°F)	−3.7 (25.3)	−3.9 (25)	−1.5 (29.3)	2.1 (35.8)	7.0 (44.6)	11.3 (52.3)	14.5 (58.1)	13.8 (56.8)	9.6 (49.3)	5.5 (41.9)	1.2 (34.2)	−2.3 (27.9)	4.5 (40.1)
Ռեկորդային ցածր °C (°F)	−32 (−26)	−30 (−22)	−25.5 (−13.9)	−22.0 (−7.6)	−6.5 (20.3)	0.0 (32)	4.3 (39.7)	2.0 (35.6)	−3.5 (25.7)	−9.0 (15.8)	−18 (0)	−22.5 (−8.5)	−32.0 (−25.6)
Տեղումներ մմ (դյույմ)	39 (1.54)	27 (1.06)	29 (1.14)	29 (1.14)	32 (1.26)	55 (2.17)	65 (2.56)	59 (2.32)	52 (2.05)	49 (1.93)	47 (1.85)	45 (1.77)	531 (20.91)
Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1.0 mm)	9	7	7	6	6	9	9	9	8	9	10	10	100
Միջին ամսական արևային ժամ	40	72	135	185	276	292	260	221	154	99	54	33	1821
Աղբյուր #1: Météo Climat^[5]
Աղբյուր #2: SMHI^[6]