Jump to content

Ղազախստանի եվրոպական հատված

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ղազախստանի եվրոպական հատվածը (նշված է մուգ կանաչ գույնով)

Ղազախստանի եվրոպական հատված, կամ Ղազախստանի եվրոպական տարածք, կամ Եվրոպական Ղազախստան (ղազ.՝ Қазақстанның еуропалық бөлігі, ղազ.՝ Qazaqstannyñ europalyq bölıgı), Ղազախստանի տարածքի արևմտյան մասը, որը աշխարհագրորեն պատկանում է Եվրոպային։

Եթե Եվրոպայի և Ասիայի միջև սահմանը անցնում է Ուրալյան լեռներով և Ուրալ գետով (Ժայիկ), Ղազախստանի եվրոպական մասը ներառում է Արևմտյան Ղազախստանի և Ատիրաուի շրջանների արևմտյան (աջ ափի) մասերը (ներառյալ Ուրալսկի և Ատիրաուի շրջանների վարչական կենտրոնները), որոնց ընդհանուր բնակչությունը 1 միլիոնից մի փոքր պակաս է, ինչը ավելին է, քան նման եվրոպական պետությունների բնակչությունը, ինչպիսիք են Իսլանդիան և Չեռնոգորիան։

Աշխարհագրությունխմբագրել կոդը

Ղազախստանի եվրոպական տարածքը (ընդգծված է նարնջագույնով) Արևելյան Եվրոպայի քարտեզի վրա

Տարածքը կազմում է մոտ 148,000 կմ², որով Ղազախստանը զբաղեցնում է Եվրոպայում 14-րդ տեղը (ըստ սովետական դասակարգման՝ համապատասխանաբար 381,567 կմ² և 7-րդ տեղ)։ Ղազախստանի եվրոպական մասը գտնվում է հիմնականում Կասպյան լեռնաշխարհում և Օբշի Սիրտ բարձունքներում։ Արևմտյան և հյուսիսային կողմերում այն սահմանափակվում է Ռուսաստանի Դաշնության տարածքով, արևելյան կողմում այն ողողված է Ուրալ գետով, հարավից այն ողողված է Կասպից ծովով և Վոլգայի Դելտայի մի փոքր մասով։

Վարչական միավորներ Ղազախստանի եվրոպական մասումխմբագրել կոդը

Ղազախստանը պետություն է, որը գտնվում է աշխարհի երկու մասերում՝ Եվրոպայի և Ասիայի սահմանին, երկրների մեծ մասը գտնվում է Ասիայի արևմտյան մասում, ինչպես նաև նրա կենտրոնական մասում, իսկ ավելի փոքրը՝ Արևելյան Եվրոպայում։ Ընդ որում, Եվրոպայի և Ասիայի միջև սահմանի անցկացման տարբեր տարբերակներ կան։

Հաճախ սահմանը ընկնում է Ուրալյան լեռների և Մուգոդժարի արևելյան եզրի երկայնքով, Էմբա գետով և Կասպից ծովի հյուսիսային ափով[1][2][3]։

Այլ աղբյուրների համաձայն՝ սահմանը կարող է անցնել Ուրալյան լեռներով և Ուրալ գետով (Ժայիկ)։ Այս դեպքում Ղազախստանի եվրոպական մասը ամբողջությամբ ներառում է Արևմտյան Ղազախստանի շրջանի Բոկեյորդինսկի, Ժանգալինսկի, Ջանիբեկսկի, Բայտերեկի, Կազտալովսկու, Տասկալինսկի շրջանները, ինչպես նաև շրջանի տարածաշրջանային կենտրոնը՝ Ուրալսկ քաղաքը։ Ակժայիկի շրջանը մտնում է իր աջափնյա հատվածը։ Ատիրաուի շրջանում Իսաթայի և Կուրմանգազինի շրջանները ամբողջությամբ մտնում են Ղազախստանի եվրոպական մասի մեջ, ինչպես նաև Ատիրաու քաղաքի շրջանի տարածաշրջանային կենտրոնի արևմտյան մասը և Ինդերսկի և Մահամբետի շրջանների աջ ափին գտնվող մասերը։ Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասում տեղակայված են Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասը, իսկ արևելյան մասում՝ Ատիրաուի շրջանի արևելյան մասը։

Քաղաքական հետևանքներխմբագրել կոդը

Եվրամիությունը Ղազախստանի ամենամեծ տնտեսական գործընկերն է, որը կազմում է իր ընդհանուր առևտրի մոտավորապես 30%-ը և ստանում է Ղազախստանի արտահանման 41%-ը։ Ղազախստանը նաև ԵՄ-ից օտարերկրյա ուղղակի ներդրումների խոշոր ստացող է[4]։

Ղազախստանում եվրոպական տարածքի առկայությունը ծանրակշիռ փաստարկ է նրա եվրոպական կարգավիճակի օգտին աշխարհագրական տեսանկյունից և Եվրամիությանը հնարավոր անդամակցության օգտին[5][6]։ 2009 թվականին Ռուսաստանում Ղազախստանի դեսպան Ադիլբեկ Ջաքսիբեկովը հայտարարել է․ «Մենք կցանկանայինք ապագայում միանալ Եվրամիությանը, բայց միանալ ոչ թե որպես Էստոնիա և Լատվիա, այլ որպես իրավահավասար գործընկեր»[7][8]։

Եվրամիության հետ երկկողմ հարաբերությունները կարգավորվում են 1994 թվականին կնքված Գործընկերության և համագործակցության համաձայնագրով[9]։ Եվրամիության և նրա անդամ պետությունների հետ Ղազախստանի գործընկերության և համագործակցության ընդլայնումը երկրի խորհրդարանում վավերացվել է 2016 թվականի մարտին[10]։ Ղազախստանը նաև ԵՄ Կենտրոնական Ասիայի նոր գործընկերության ծրագրի մի մասն է[11]։

Ներկայումս Ղազախստանը դիտորդ Է Եվրոպայի խորհրդում, ժողովրդավարության միջոցով իրավունքի Եվրոպական հանձնաժողովի (Վենետիկի հանձնաժողով) լիիրավ անդամ[12][13], բարձրագույն կրթության եվրոպական տարածքի, Եվրոպական ֆուտբոլային ասոցիացիաների միության (ՈւԵՖԱ) անդամ և այլն։ Ղազախստանը հանդիսանում է Եվրոպայի խորհրդի անդամ։

Չնայած դրան, Ղազախստանն այս պահին պակաս սերտ աշխարհաքաղաքական և տնտեսական կապեր ունի Եվրոպայի հետ, ի տարբերություն Եվրոպայի և Ասիայի միջև տեղակայված Ռուսաստանի, Թուրքիայի, Կիպրոսի, Ադրբեջանի, Հայաստանի և Վրաստանի (Եվրոպայի խորհրդի և եվրոպական բազմաթիվ այլ կազմակերպությունների ու ինստիտուտների անդամներ)[14][15]։

Տես նաևխմբագրել կոդը

Ծանոթագրություններխմբագրել կոդը

🔥 Top keywords: Գլխավոր էջՎիքիպեդիա:Վիքին սիրում է Երկիրը 2024Սպասարկող:ՈրոնելԲագրատ ԳալստանյանՊարույր ՍևակՀայաստանՀովհաննես ԹումանյանԱկսել ԲակունցԳևորգ Մարզպետունի (վեպ)Եղիշե ՉարենցՏիգրան ՊետրոսյանՆոր ԿալեդոնիաՀամո ՍահյանԳարեգին ՆժդեհՎահան ՏերյանԿոմիտասՔաոս (վեպ)Հովհաննես ՇիրազԱրարատՎիլյամ ՍարոյանՎարդանանք (պատմավեպ)Սեռական հարաբերությունԵրևանՍամվել (վեպ)Բագրատունիների թագավորությունՀայաստանի առաջին հանրապետությունԱրեգակնային համակարգՍևանա լիճՀայաստանի Հանրապետության վարչատարածքային բաժանումՎիկտոր ՀամբարձումյանԱմերիկայի Միացյալ ՆահանգներԱռաջին համաշխարհային պատերազմՄեսրոպ ՄաշտոցԱվետիք ԻսահակյանԽաչատուր ԱբովյանԿենդանիների հատկանիշների ցանկՀայերենի այբուբենԵրկրորդ համաշխարհային պատերազմԲայ