Badai wedhi
Badai bleduk, uga diarani badai wedhi, ya iku fenomena meteorologi sing umum ana ing wilayah sing garing lan semi garing. Badai bleduk ana nalika permukaan utawa angin liyané sing kuwat nyebul wedhi lan rereget saka permukaan sing asat. Partikel golek sembarang sing diangkut dening penggaraman lan suspensi, proses sing gerakané lemah saka panggonan siji lan nampung ing liyané.
.jpg)
Lemah garing ing sekitar Afrika Lor lan semenanjung Arab minangka sumber utama bledug udara ing darat.[1] Diteliti yèn pengelolaan lemah sing garing ing Bumi, nambah ukuran lan frekuensi badai debu saka wates gurun lan ngganti iklim lokal lan global, lan uga kena pengaruh ekonomi lokal.[2] Istilah badai paling asring digunakaké ing konteks badai bleduk ara-ara samun, utamané ing Gurun Sahara, utawa papan sing wedhi minangka jinis lemah sing luwih akèh dibandhingaké rereget utawa watu, yèn uga partikel alus sing ora ngerteni visibilitas, jumlah akèh partikel wedhi sing luwih gedhé diunekaké luwih cedhak karo permukaan. Tembung badai bleduk luwih asring digunakaké nalika partikel sing luwih alus ditiup ing jarak sing adoh, luwih-luwih yèn badai debu mengaruhi wilayah kutha.
Sebab Badai Wedhi
Amarga kekuwatan bleduk liwat partikel sing dianakaké kanthi longgar saya mundhak, partikel wedhi pisanan wiwit kedhér, banjur pindhah ing permukaan kanthi proses sing diarani penggaraman. Nalika bola-bali nyerang lemah, dheweke ngeculaké partikel bledug sing luwih cilik sing banjur wiwit lelungan. Kanthi kecepatan angin ing ndhuwur sing nyebabaké nundha sing paling cilik, bakal ana populasi pari-parian bledug sing obah kanthi macem-macem mekanisme: suspensi, penggaraman lan nyusup.[3]
Panaliten saka taun 2008 nemokaké manawa penggaraman saka partikel wedhi wiwitan ngasilaké medan listrik statis kanthi gesekan. Wedhi penggaraman yaiku entuk muatan negatif saliyané lemah sing banjur ngeculaké luwih akèh partikel wedhi sing banjur wiwit penggaraman. Proses iki ditemokaké bisa tikel kaping pindho saka partikel sing diprediksi dening teori sadurunge.[4]
Partikel dadi bebas ditahan utamané amarga kahanan musim panas utawa kahanan garing, lan kecepatan angin saya dhuwur. Geser ngarepan bisa diasilaké kanthi metu saka udhara sing adhem udan saka prahara gludhug. Utawa, angin sing bisa nggawé angin bisa digawé saka sisih ngarep sing adhem : yaiku, ngarep sing adhem sing obah dadi massa hawa garing lan ora ngasilaké udan - jinis badai debu sing umume nalika Dust Bowl ing AS Sawisé ngliwati ngarep sing adhem garing, kahanan ora stabil konvektif amarga hawa sing adhem ing lemah sing digawé panas bisa njaga badai bleduk sing diwiwiti ing sisih ngarep.
Ing wilayah ara-ara samun, badai bledug lan wedhi biasané disébabaké dening badai gludhug, utawa gradien tekanan sing kuat sing nyebabaké peningkatan kecepatan angin ing area sing jembar. Tingkat bledug utawa wedhi sing vertikal sing diangkat biasané ditemtokaké dening stabilitas atmosfer ing ndhuwur lemah uga bobot saka partikel. Ing sawétara kasus, bledug lan wedhi bisa uga dibatesi menyang lapisan sing rada cethek kanthi inversi suhu sing endhek . Ing kasus liyané, bledug (nanging dudu wedhi) bisa diangkat nganti 20.000 kaki (6.100 m) dhuwur.
Kahanan garing lan angin ndukung munculne badai bledug, uga praktik pertanian lan pangonan sing ala kanthi mbuwang bledug lan wedhi ing angin. Salah sawijining praktik pertanian sing kurang apik sing nyumbang badai bledug yaiku tani garing . Utamané teknik pertanian lahan kering sing miskin yaiku lahan sing intensif utawa ora duwe tanduran utawa nutupi palawija nalika badai mogok ing wektu sing rawan sadurunge ditrapaké .[5] Ing iklim semi-garing, praktik kasebut nambah kerentanan kanggo badai debu. Nanging, praktik konservasi lemah bisa uga ditrapaké kanggo ngontrol erosi angin.
Efek Fisik lan Lingkungan
Badai wedhi bisa ngeteraké lan nggawa wedhi akèh banget kanthi ora disangka-sangka. Badai bleduk bisa nggawa bledug akèh, kanthi ujung paling ndhuwur digawé saka tembok bledug kandel nganti 1.6 km (0.99 mi) dhuwur. Badai bleduk lan wedhi sing teka ing Gurun Sahara sacara lokal dikenal minangka simoom utawa simoon (sūmūm, sîmūn). The haboob (həbūb) punika lazim sandstorm ing wilayah Sudan watara Khartoum, karo asil kang paling umum ing mangsa panas. Gurun Sahara minangka sumber badai debu, utamané Depresi Bodélé [6] lan wilayah sing nutupi pertemuan Mauritania, Mali, lan Algeria .[7] Debu Sahara asring dipancarkan menyang atmosfer Mediterania lan diangkut dening angin kadang nganti sisih lor Eropa tengah lan Inggris Raya.[8]
Badai bleduk Sahara nambah udakara 10 kali lipat sajrone setengah abad wiwit taun 1950an, nyebabaké kapitunan lemah ndhuwur ing Niger, Chad , Nigeria sisih lor, lan Burkina Faso . Ing Mauritania mung ana loro badai debu ing taun ing wiwitan taun 1960an; saiki ana udakara 80 taun, miturut Andrew Goudie, profesor geografi ing Universitas Oxford.[9][10] Tingkat bledug Sahara sing teka ing pesisir wétan Afrika ing wulan Juni 2007 kaping lima diamati ing wulan Juni 2006, lan paling dhuwur diamati wiwit paling ora taun 1999, sing bisa uga wis adhem perairan Atlantik kanggo nyuda aktivitas topan ing pungkasan taun 2007.[11][12]
Badai bleduk uga wis bisa nambah panyebaran penyakit ing saindenging jagad.[13] Spora virus ing lemah ditiup ing swasana kanthi badai kanthi partikel menit lan sesambungan karo polusi udara kutha.[14] Efek jangka kapapar saka bledug ara-ara samun kableduk gejala sing saya tambah lan saya parah fungsi paru -paru ing wong sing panandhang asma,[15] ningkataké kematian lan morbiditas saka bledug sing dawa diangkut saka kaloro Sahara [16] lan badai debu Asia [17] nuduhaké partikel badai bledug sing dawa diangkut mengaruhi sistem sirkulasi. Pneumonia bledug minangka asil bledug akèh sing dihirup. Paparan sistem pernapasan sing dawa lan ora dilindhungi ing badai debu uga bisa nyebabaké silicosis,[18] sing, yèn ora diobati, bakal nyebabaké asfikxiasi ; silicosis minangka kahanan sing ora bisa diobati sing uga bisa nyebabaké kanker paru-paru . Uga ana bebaya keratoconjunctivitis sicca ("mripat garing") sing, ing kasus sing abot tanpa perawatan sing cepet lan tepat, bisa nyebabaké buta.
Efek Ekonomi
Badai bleduk nyebabaké kerusakan ing lemah saka garing, lan luwih becik, luwih becik ngilangi bahan organik lan partikel sing paling akèh nutrisi, saengga bisa nyuda produktivitas pertanian. Kajaba iku, efek badai sing mbebayani ngrusak tanduran sing isih enom. Badai bleduk uga nyuda visibilitas, nyebabaké pesawat lan transportasi dalan.
Debu uga bisa menehi efek sing migunani nalika deposito: alas udan Amerika Tengah lan Amerika Selatan entuk akèh nutrisi mineral saka Sahara; wilayah sagara sing kurang wesi entuk wesi; lan bledug ing Hawaii nambah tuwuhing tanduran. Ing China sisih lor uga tengah-tengah AS, simpenan badai kuna sing dikenal minangka lemah sing subur banget, nanging uga sumber badai kontemporer kontemporer nalika vegetasi sing njaga lemah diganggu.
Badai Bleduk Extraterestrial
Badai bleduk ora mung terbatas ing Bumi lan wis dikenal mbentuk ing planét liya kayata Mars.[19] Badai bleduk iki bisa ngluwihi wilayah sing luwih gedhé tinimbang ing Bumi, kadang ngubengi planét iki, kanthi kecepatan angin nganti 97 km/jam. Nanging, amarga tekanan atmosfer Mars sing luwih endhek (udakara 1% saka Bumi), intensitas badai Mars ora bisa tekan jinis angin topan sing dialami ing Bumi.[20] Badai bledug Martian dibentuk nalika dadi panas srengenge dadi panas ing swasana Martian lan nyebabaké hawa obah, ngangkat bledug saka lemah. Kesempatan badai saya tambah yèn ana variasi suhu sing gedhé kaya sing katon ing khatulistiwa nalika musim panas Martian.[21]