პოლივანოვის სისტემა
პოლივანოვის სისტემა — იაპონური სიტყვების დაწერის კირილური ანბანით გადმოტანის სატრანსკრიფციო სისტემა, რომელიც 1917 წელს შექმნა რუსმა აღმოსავლეთმცოდნემ, ცნობილმა იაპონოლოგმა ევგენი დიმიტრის ძე პოლივანოვმა.
ევგენი პოლივანოვის სატრანსკრიფციო სისტემა გამოქვეყნდა 1930 წელს და დღემდე იგი ყველაზე გავრცელებულ სისტემას კირილური ანბანის საფუძველზე შექმნილ სისტემათა წარმოადგენს. გარდა პოლივანოვის ხსენებული სისტემისა, არსებობს აგრეთვე იაპონური სიტყვების კირილიზაციის სხვა ალტერნატიული (სპალვინის, პოზდნეევის) საშუალებებიც.
როსიჲაჯის და კირიჯი
პოლივანოვის სისტემას აგრეთვე „როსიჲაჯის“, ან „კირიჯის“ უწოდებენ მსგავსად რომაჯისა, რომელიც იაპონური სიტყვების გადმოტანის ლათინურ (მაშასადამე საერთაშორისო მასშტაბით აღიარებულ) ტრანსლიტერაციას წარმოადგენს.
კირიჯი და საბჭოთა საქართველო
საბჭოთა პერიოდში საქართველოს სსრ უმაღლეს სასწავლებლებში არ ასწავლიდნენ იაპონურ ფილოლოგიას. ამ მიზეზის გამო კერძო, საკუთარი, ან გეოგრაფიული სახელების ქართულად გადმოტანა უმთავრესად ხდებოდა კირიჯის მეშვეობით, ანუ რუსული ე.წ. პოლივანოვის კირილიზებული ფორმებით.
დღესდღეობით სულ უფრო ფეხს იკიდებს რომაჯი. მაგ. ნაცვლად ფუკუსიმასი შეხვდებით ფუკუშიმას, ჰონსიუსი - ჰონშუს, ჰიროსიმას ნაცვლად ჰიროშიმას, ცუსიმას ნაცვლად ცუშიმას, ფუძიამას ნაცვლად ფუჯიამას და ა.შ..
აქედან გამომდინარე, ე.წ. „გურუძიჲაჯის“ შექმნა ჯერ კიდევ სამომავლო საქმედ რჩება ქართველ და იაპონელ ენათმეცნიერთათვის.
კირიჯის წესები
პოლივანოვის სისტემის დახმარებით სუფთა იაპონური სიტყვების გადმოცემისას, კანჯითა და ჰირაგანით შესრულებული სიტყვები ტრანსლიტერირდება ნუსხურად, ანუ ე.წ. „პატარა“ ასოებით, ხოლო სესხების გზით შემოსული სიტყვები, რომლებიც, როგორც ცნობილია კატაკანით იწერება, კირილურად გადატანება ჩვეულებრივ მეტყველებაში დიდად წოდებული, ანუ მთავრული ასოებით.
კირილიზაციის პოლივანოვისეული ცხრილი
მოცემულ ცხრილში ჯერ ჰირაგანა მოდის, შემდეგ მარჯვნივ დგას კატაკანას შესაბამისი ნიშანი, რომელთაგან ორივე პოლივანოვის სისტემით ერთნაირად იწერება, ხოლო შემდეგ ცნობისათვის ფრჩხილებში მოცემულია ჰეპბერნის სისტემის ლათინური ტრანსლიტერაცია.
| А | И | У | Э | О | Я | Ю | Ё | |
| あ / ア а (a) | い / イ и (i) | う / ウ у (u) | え / エ э (e) | お / オ о (o) | や / ヤ я (ya) | ゆ / ユ ю (yu) | よ / ヨ ё (yo) | |
| К | か / カ ка (ka) | き / キ ки (ki) | く / ク ку (ku) | け / ケ кэ (ke) | こ / コ ко (ko) | きゃ / キャ кя (kya) | きゅ / キュ кю (kyu) | きょ / キョ кё (kyo) |
| С | さ / サ са (sa) | し / シ си (shi) | す / ス су (su) | せ / セ сэ (se) | そ / ソ со (so) | しゃ / シャ ся (sha) | しゅ / シュ сю (shu) | しょ / ショ сё (sho) |
| Т | た / タ та (ta) | ち / チ ти (chi) | つ / ツ цу (tsu) | て / テ тэ (te) | と / ト то (to) | ちゃ / チャ тя (cha) | ちゅ / チュ тю (chu) | ちょ / チョ тё (cho) |
| Н | な / ナ на (na) | に / ニ ни (ni) | ぬ / ヌ ну (nu) | ね / ネ нэ (ne) | の / ノ но (no) | にゃ / ニャ ня (nya) | にゅ / ニュ ню (nyu) | にょ / ニョ нё (nyo) |
| Х | は / ハ ха (ha) | ひ / ヒ хи (hi) | ふ / フ фу (fu) | へ / ヘ хэ (he) | ほ / ホ хо (ho) | ひゃ / ヒャ хя (hya) | ひゅ / ヒュ хю (hyu) | ひょ / ヒョ хё (hyo) |
| М | ま / マ ма (ma) | み / ミ ми (mi) | む / ム му (mu) | め / メ мэ (me) | も / モ мо (mo) | みゃ / ミャ мя (mya) | みゅ / ミュ мю (myu) | みょ / ミョ мё (myo) |
| Р | ら / ラ ра (ra) | り / リ ри (ri) | る / ル ру (ru) | れ / レ рэ (re) | ろ / ロ ро (ro) | りゃ / リャ ря (rya) | りゅ / リュ рю (ryu) | りょ / リョ рё (ryo) |
| В | わ / ワ ва (wa) | を / ヲ о (wo) | ||||||
| ん / ン н (n) | ||||||||
| Г | が / ガ га (ga) | ぎ / ギ ги (gi) | ぐ / グ гу (gu) | げ / ゲ гэ (ge) | ご / ゴ го (go) | ぎゃ / ギャ гя (gya) | ぎゅ / ギュ гю (gyu) | ぎょ / ギョ гё (gyo) |
| ДЗ | ざ / ザ дза (za) | じ / ジ дзи (ji) | ず / ズ дзу (zu) | ぜ / ゼ дзэ (ze) | ぞ / ゾ дзо (zo) | じゃ / ジャ дзя (ja) | じゅ / ジュ дзю (ju) | じょ / ジョ дзё (jo) |
| Д | だ / ダ да (da) | ぢ / ヂ дзи (ji) | づ / ヅ дзу (zu) | で / デ дэ (de) | ど / ド до (do) | ぢゃ / ヂャ дзя (ja) | ぢゅ / ヂュ дзю (ju) | ぢょ / ヂョ дзё (jo) |
| Б | ば / バ ба (ba) | び / ビ би (bi) | ぶ / ブ бу (bu) | べ / ベ бэ (be) | ぼ / ボ бо (bo) | びゃ / ビャ бя (bya) | びゅ / ビュ бю (byu) | びょ / ビョ бё (byo) |
| П | ぱ / パ па (pa) | ぴ / ピ пи (pi) | ぷ / プ пу (pu) | ぺ / ペ пэ (pe) | ぽ / ポ по (po) | ぴゃ / ピャ пя (pya) | ぴゅ / ピュ пю (pyu) | ぴょ / ピョ пё (pyo) |
იხილეთ აგრეთვე
ლიტერატურა
- Алпатов В. М., Аркадьев П. М., Подлесская В. И. Теоретическая грамматика японского языка. — М.: Наталис, 2008. — Т. 1. — С. 37. — 559 с. — ISBN 9785806202919.
- Н. Дупленский, Союз переводчиков России. Письменный перевод — Рекомендации переводчику и заказчику. Приложение 5 Написание китайских и японских имен и географических названий по-русски — 14 мая 2004 года.
- Аминева С. М. и др. Практическая транскрипция фамильно-именных групп, 2-е изд., доп. М.: Наука, 2006. ISBN 5-02-033718-8.