სიმინ დანეშვარი
სიმინ დანეშვარი (სპარს. سیمین دانشور; დ. 28 აპრილი, 1921, ფესა, ფარსი, ირანი — გ. 8 მარტი, 2012, თეირანი, ირანი) — ირანელი აკადემიკოსი, რომანისტი, პროზაიკოსი და მთარგმნელი. იგი საყოველთაოდაა აღიარებული პირველ ირანელ ქალ რომანისტად. მისი ნაწარმოებები რიგით ირანელთა, ძირითადად ქალთა ცხოვრების შესახებ ბოლო დროს ირანში განვითარებული პოლიტიკური და სოციალური მოვლენების ჭრილში მოგვითხრობს.[1] 1966 წელს გამოქვეყნდა მწერლის პირველი რომანი „Savushun“ („სიავაშის ჭირისუფლები“, ასევე ცნობილია, როგორც „სპარსული რეკვიემი“)[2], რომელიც მალევე ბესტსელერად იქცა. მის თარგმანებს შორისაა ანტონ ჩეხოვის „ალუბლების ბაღი“ და ნათანიელ ჰოთორნის „ალისფერი დამღა“.
| სიმინ დანეშვარი | |
|---|---|
 | |
| დაბადების თარიღი | 28 აპრილი, 1921 |
| დაბადების ადგილი | ფესა, ფარსი, ირანი |
| გარდაცვალების თარიღი | 8 მარტი, 2012 (90 წლის) |
| გარდაცვალების ადგილი | თეირანი, ირანი |
| დასაფლავებულია | Behesht-e Zahra |
| საქმიანობა | აკადემიკოსი, რომანისტი, პროზაიკოსი, მთარგმნელი |
| ეროვნება | ირანელი |
| მოქალაქეობა |  ირანი |
| ალმა-მატერი | თეირანის უნივერსიტეტი სტენფორდის უნივერსიტეტი |
| ჟანრი | მოთხრობა და რომანი |
| მეუღლე | ჯალალ ალ-აჰმადი |
ადრეული ცხოვრება
სიმინ დანეშვარი 1921 წლის 28 აპრილს ირანის ქალაქ ფესაში დაიბადა. მისი მამა, მოჰამედ ალი დანიშვარი ფიზიკოსი, ხოლო დედა მხატვარი იყო. 1938 წელს დანეშვარმა თეირანის უნივერსიტეტში სპარსული ლიტერატურის ფაკულტეტზე დაიწყო სწავლა. 1941 წელს მისი მამა გარდაიცვალა, რის შემდეგაც საკუთარი თავის ფინანსურად უზრუნველსაყოფად იძულებული გახდა, მუშაობა დაეწყო. დანეშვარი „უსახელო შირაზელის“ ფსევდონიმით წერდა რადიოსიუჟეტებს თეირანის რადიოსთვის. ასევე მან თეირანის ერთ-ერთი გაზეთის საგარეო საქმეთა სექციაში დაიწყო მუშაობა, რაშიც ხელი ინგლისურიდან თარგმნის უნარმა შეუწყო.
ლიტერატურული კარიერა
დანეშვარმა ლიტერატურული მოღვაწეობა 1935 წელს დაიწყო.[3] 1948 წელს მან გამოაქვეყნა მოთხობების კრებული „Atash-e khamoosh“ („ჩამქრალი ცეცხლი“). ეს უკანასკნელი პირველი ირანული ქალის ავტორობით დაწერილი მოთხრობათა კრებულია, რამაც მწერალს დიდი ცნობადობა მოუტანა. 1949 წელს დანეშვარმა დაიცვა სადოქტორო დისერტაცია თემაზე „სილამაზის აღქმა სპარსულ ლიტერატურაში“. 1950 წელს იგი ცნობილ ირანელ მწერალზე, ჯალალ ალ აჰმადზე დაქორწინდა. 1952 წელს დანეშვარი აშშ-ში წავიდა, სადაც გაცვლითი პროგრამის ფარგლებში უოლეს სტეგნერთან ერთად სტენფორდის უნივერსიტეტში მუშაობდა. იქ ყოფნის პერიოდში მწერალმა ინგლისურ ენაზე დაწერილი ორი მოთხობა გამოაქვეყნა. ირანში დაბრუნებული დანეშვარი თეირანის უნივერსიტეტის ფაკულტეტის საბჭოს შეუერთდა.[3]
დანეშვარი ოჯახის სარჩენად ბევრს თარგმნიდა, ხშირად იგი მეუღლეზე მეტს გამოიმუშავებდა. 1961 წელს მან მოთხრობათა კრებული „სამოთხის ქალაქი“ გამოაქვეყნა. 1963 წელს მწერალი ჰარვარდის უნივერსიტეტის საერთაშორისო საზაფხულო სესიას დაესწრო, რომელშიც მონაწილეობა მსოფლიოს მასშტაბით 40-მა ადამიანმა მიიღო. 1968 წელს დანეშვარი ირანელ მწერალთა კავშირის თავმჯდომარე გახდა.[4] 1969 წელს მისი რომანი „Suvashun“ გამოქვეყნდა, რომელიც მწერლის ყველაზე წარმატებული ნამუშევარია.[5][6] „Suvashun“ ერთ-ერთი ყველაზე გაყიდვადი სპარსული რომანია. იგი ირანში მინიმუმ თექვსმეტჯერ გამოიცა და მსოფლიოს მრავალ ენაზე ითარგმნა.
1969 წელს დანეშვარის ქმარი, ჯალალ ალ აჰმადი საზაფხულო სახლში, კასპიის ზღვის სანაპიროზე გარდაიცვალა. დანეშვარმა მეუღლეს მონოგრაფია სახელწოდებით „ჯალალის დღეების დაისი“ მიუძღვნა, რომელიც 1981 წელს დაასრულა.
მწერალი თეირანის უნივერსიტეტის ასოცირებული პროფესორი იყო, ხოლო 1970-იანი წლებიდან 1981 წლამდე ხელოვნების ისტორიისა და არქეოლოგიის განყოფილების თავჯდომარის პოზიცია ეკავა.[4][3]
სიკვდილი
2005 წელს დანეშვარი მწვავე რესპირატორული პრობლებემის გამო საავადმყოფოში მოათავსეს, საიდანაც ერთი თვის შემდეგ გამოწერეს. იგი 2012 წლის 8 მარტს, თეირანში, საკუთარ სახლში გრიპის შედეგად გარდაიცვალა.[7] მწერალი 11 მარტს ბეშეშტე ზაჰრას სასაფლაოზე დაკრძალეს.
სტილი და თემები
დანეშვარის ნამუშევრების მიზანი რეალობის უშუალოდ ასახვა იყო. მის შემოქმედებაში მრავალ საინტერესო და საჭირბოროტო თემას ვხვდებით, ესენია: ქორწინება, ავადმყოფობა, სიკვდილი, ღალატი, ანგარება, გაუნათლებლობა, უყურადღებობა, სიღარიბე, მარტოობა და ა.შ. ასევე მწერლისთვის საკმაოდ აქტუალური იყო 1960-იანი და 1970-იანი წლების ირანში წამოჭრილი სოციალური პრობლემები. როგორც თავად ამბობდა, იგი შთაგონებას მის გარშემო მყოფი უბრალო ადამიანებისგან იღებდა.[8]