ჩხარი

არქეოლოგიური მონაცემებით დასტურდება, რომ ჩხარის მიდამოები ჯერ კიდევ ქვის ხანაში ადამიანის საცხოვრისს წარმოადგენდა, ხოლო ბრინჯაოსა და რკინის ხანაში ფართოდ იყო ათვისებული. ოქონის გორაზე აღმოჩენილია II საუკუნის სამარხებში მოთავსებული ვერცხლის, რკინის, ბრინჯაოს ნივთები და რომაული მონეტები.

იხსნიება XVII საუკუნიდან, როგორც სავაჭრო-სახელოსნო დასახლება. გვიან ფეოდალურ ხანაში ჩხარი მეფეთა და მიტროპოლიტების საზაფხულო რეზიდენციას წარმოადგენდა.

	„არს მთის ძირას ჩხარი. ეს ყოფილა ქალაქი, არამედ აოხრდა ლევან დადიანისაგან. აქ არს დაბა“
	(ვახუშტი ბატონიშვილი[2])

XVII საუკუნის 40-იან წლებში დადიანისგან განადგურებული ჩხარი კვლავ აღდგა XVIII საუკუნის 30-იან წლებში. ჩხარი დატანილია 1737 წელს ტიმოთე გაბაშვილის მიერ შედგენილ იმერეთის რუკაზე. 1819-1820 წლების აჯანყების დროს ჩხარი ააჯანყების ძლიერი კერა იყო, ხოლო ჩხარის ეპისკოპოსი, გენათელი მიტროპოლიტი ექვთიმე — აჯანყების ერთ-ერთი ხელმძღვანელი. აჯანყების ჩახშობის დროს ჩხარი გადაწვეს. XIX საუკუნის დასაწყისში უკვე სოფლად ქცეულ ჩხარში იმერლების (მართლმადიდებლების და გრიგორიანელების) 100-მდე ოჯახი ცხოვრობდა და მოქმედებდა ერთი ბაზარი.^[3] 1933-1950 წლებში სოფელში გამოდიოდა ადგილობრივი გაზეთი „ჩხარის კოლმეურნე“.^[4]

წმინდა გიორგის ეკლესია

მთავარი სტატია: ჩხარის ეკლესია.

სოფელში, ოქონის სერის ძირში, ზღვის დონიდან 365 მეტრზე მდებარეობს განვითარებული შუა საუკუნეების წმიდა გიორგის ეკლესია, სამრეკლოთი და გალავნით. ტაძარი საეპისკოპოსო კათედრას წარმოადგენდა. ჩხარის წმიდა გიორგის ეკლესია ჯერ კიდევ 1650 წელს უნახავთ რუს ელჩებს ალექსი იევლევს და ნიკიფორე ტოლოჩანოვს. ეკლესია 1726 და 1737 წლებში მეფე ალექსანდრე V-მ აღადგინა. ეკლესია აღწერა ჟაკ ფრანსუა გამბამ 1820 წელს. XIX საუკუნეში ეკლესია დაინგრა და 1849 წელს, ყოფილი ეკლესიის შენობიდან ჩრდილოეთით, გალავნის გარეთ, აშენდა ახალი ეკლესია, რომელიც აღწერეს ექვთიმე თაყაიშვილმა 1920 წელს და ნიკო ბერძენიშვილმა, XX საუკუნის 30-იანი წლებში. ეკლესია XX საუკუნის 40-იან წლებში ბოლომდე დაანგრიეს და მისი მასალით აბანო ააგეს. წმინდა გიორგის ეკლესია ძველი ეკლესიის საძირკველზე ხელახლა ააშენეს 2003 წელს. ამჟამად თავდაპირველი ნაგებობიდან მხოლოდ საძირკვლის ფრაგმენტებია შემორჩენილი.

ავთენტური სახითაა შემორჩენილი ეკლესიის სამრეკლო. თორმეტკუთხა სამრეკლო ორსართულიანია, თორმეტი ფრონტონი აქვს, ფასადებზე რელიეფური გამოსახულებებია, ხოლო სარკმელები მოჩუქურთმებულია.

სადგერ-ჩხარის ჯვარი

წმიდა გიორგის ეკლესიაში ინახებოდა სხვადასხვა სიძველეები, რომელთაგან აღსანიშნავია წმიდა საბას კარედი (1780 წ.), წმინდა საბას შეჭედილი ხატი, წმინდა გიორგის ხატი ვერცხლის ფირფიტაზე, ოქროთი დაფერილი და ძვირფასი ქვებით შემკული სადგერ-ჩხარის მუხის ჯვარი (XVI საუკუნე) და სხვა ნივთები.

	„ეკლესია უგუმბათო, რომელსა შინა ასვენია ჯვარი დიდ ფრიად. მდებარეობს მას შინა ბეჭი მთავარ-მოწამის გიორგისა, მარადის სასწაულთმოქმედი. ეს ჯვარი პირველი იყო ყორანთას, შემდგომად სამცხეს, მერმე ატოცს და აწ აქა“
	(ვახუშტი ბატონიშვილი[5])

ჯვარი შესრულებებულია XVI საუკუნეში მამნე ოქრომჭედლის მიერ.^[6] იგი ამჟამად დაცულია ხელოვნების მუზეუმში.

სხვა ეკლესიები

სოფელში იდგა ღვთისმშობლის სახელობის ეკლესია და სამრეკლო, რომელიც XV საუკუნის დამლევს ააშენა, ან განაახლა იმერეთის მეფე ალექსანდრე II-მ (1484-1510). ეკლესიის მხოლოდ ნანრევებია გადარჩენილი. უკეთაა შემორჩენილი 1894 წელს აგებული დაბლა მაცხოვრის ეკლესია. ძველი ეკლესიის ნანგრევებს წარმოადგენენ აგრეთვე საკვირაოსა და საჯვარეს ნაშთები.

2014 წლის აღწერის მონაცემებით სოფელში ცხოვრობს 643 ადამიანი.

აღწერის წელი	მოსახლეობა	კაცი	ქალი
1926 [7]	1362
2002[8]	722	316	406
2014[1]	643	309	334

სოფელში დაიბადნენ:

• გიორგი ყურულაშვილი — საბჭოთა პარტიული მოღვაწე, რეპრესირებული.

• ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია, ტ. 11, თბ., 1987. — გვ. 173.

• ჩხარის ეკლესია