წიწვოვნები
წიწვოვნები (ლათ. Pinophyta, Coniferophyta ან Coníferae) — უმაღლესი მცენარეების განყოფილება, რომლებიც გაერთიანებულნი არიან შიშველთესლოვანთა ზეგანყოფილებაში. მოიცავს მხოლოდ ერთ კლასს — წიწვოვნებს (ლათ. Pinopsida), რომელიც ოთხ რიგს აერთიანებს, თუმცა მხოლოდ ერთი — ფიჭვისნაირნი არ არის გადაშენებული.
| წიწვოვნები | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 წიწვოვანთა ტყე ჩრდილო კალიფორნიაში | ||||||||||
| მეცნიერული კლასიფიკაცია | ||||||||||
| ||||||||||
| ლათინური სახელი | ||||||||||
Pinophyta | ||||||||||
| რიგები და ოჯახები | ||||||||||
Cordaitales † | ||||||||||
| ||||||||||
ფიჭვისნაირების რიგი 7 ცოცხალ ოჯახად იყოფა: Araucariaceae, Podocarpaceae, Cephalotaxaceae, Pinaceae, Cupressaceae (Taxodiaceae-ის ჩათვლით) და Taxaceae. ოჯახები 55 გვარსა და 600-მდე სახეობას აერთიანებს. სახეობრივი მრავალფეროვნებით გამოირჩევა ფიჭვი (Pinus). ჩვენთან მისი რამდენიმე სახეობაა გავრცელებული: კოხის ფიჭვი (Pinus kochiana), ელდარის ფიჭვი (Pinus eldarica), ბიჭვინთის ფიჭვი (Pinus pithyusa), ბოლო ორი სახეობა ენდემია. სხვა ცნობილი გვარებია: ნაძვი, სოჭი, ურთხელი (უთხოვარი), ღვია, კედარი, ლარიქსი, კვიპაროზი.
გავრცელების არეალი
წიწვოვნები ძირითადად გავრცელებულია ჩრდილოეთ ნახევარსფეროში. ჩრდილოეთ ამერიკასა და ევრაზიაში ფიჭვები, ნაძვები, ლარიქსები, სოჭები ვრცელ წიწვოვან მასივებს ქმნიან. საქართველოში გავრცელებულია ნაძვი, სოჭი, ფიჭვი. სამხრეთ ნახევარსფეროში ძირითადად ზომიერ სარტყელში გვხვდება — პატაგონიაში, ცეცხლოვან მიწაზე, ახალ ზელანდიასა და ტასმანიაზე წიწვოვანები საკმაოდ ფართოდაა გავრცელებული. ტროპიკული რეგიონების დაბლობებში წიწვოვნები თითქმის არ ხარობენ, გვხვდებიან მხოლოდ მთებში.
წარმოშობა
წიწვოვნები გაჩნდნენ დაახლოებით 290 მლნ წლის წინ, პალეოზოური ერის ქვანახშირის პერიოდში. მათი გადაშენებული ოჯახის — ლებახიასებრთა (Lebachiaceae) პრიმიტიული წარმომადგენლების გაქვავებული მერქნის, გირჩების, თესლის, ტოტების და ფოთლების ანაბეჭდები უმთავრესად ჩრდილოეთ ნახევარსფეროდანაა ცნობილი. უძველესი გვარები – სექვოია და ტაქსოდიუმები ჩრდილოეთ ამერიკაში, ხოლოკრიპტომერია და მეტასექვოია – სამხრეთ-აღმოსავლეთ აზიაში, აგატისები – ახალ ზელანდიაში, არაუკარიები – ავსტრალიასა და ჩინეთში გვხვდება. გამყინვარების პერიოდში წიწვოვნებმა დიდი დანაკლისი განიცადეს როგორც შემადგენლობის, ისე გავრცელების მხრივ. გადარჩენილები შემორჩნენ სამხრეთში, სადაც მათთვის ხელსაყრელი პირობები იყო.
განსაკუთრებით დაზარალდნენ წიწვოვნები ევრაზიაში, მთების განედური განლაგების გამო. მთებიდან (ალპები, კავკასიონი, კარპატები) ისინი სამხრეთში მოხვდნენ, სითბოსმოყვარული ფორმები ამოწყდნენ მთელს ევრაზიაში, გარდა აღმოსავლეთ აზიისა. აღმოსავლეთ აზიაში არ მომხდარა გამყინვარება და მთათაწარმომქმნელი პროცესები, ამიტომ ამ მხარეების ფლორა თანდათან ეგუებოდა არახელსაყრელ კლიმატს. გამყინვარების შემდეგ წიწვოვნებმა მეორეულად დაიწყეს გავრცელება ევროპაში – უკანდახეული მყინვარების კვალდაკვალ. ასევე მოხდა ჩრდილოეთ ამერიკის წყნარი და ატლანტის ოკეანეები სანაპიროების გასწვრივ. ამით აიხსნება ის, რომ ჩრდილოეთ ამერიკაში შემორჩენილია ისეთი სითბოსმოყვარული წიწვოვნები, როგორიცაა სექვოიადენდრონი, სექვოია, ტაქსოდიუმი, ცუგა და სხვები. აღსანიშნავია მარადმწვანე სექვოია (Sequoia sempervirens). იზრდება კალიფორნიის სანაპიროებზე და ორეოგენის სამხრეთ-დასავლეთით. მისი სიმაღლე 117 მ-ია, დიამეტრი 11 მ. მესამეულ პერიოდში ისინი ფართოდ იყვნენ გავრცელებული ევროპაში და ამჟამად მხოლოდ ნამარხების სახით არიან ცნობილნი.