Euregio Maas-Rien
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
De Euregio Maas-Rien, of sumpelweeg Maas-Rien, ies 'ne euregio ('n internationaal samewèrkingsverband van regionaal en gemeintelike euverhede binne de Europese Unie) en 'n agglomeratie in 't grensgebeed Belsj-Duutsjland-Nederland dae e gebeed róndum de rivier de Maas en ten weste van de Rien besjleit. In deze euregio liegke de sjtae Mestreech, Heerle, Hasselt, Genk, Luuk en Aoke (MHAL) en Zittert-Gelaen, Verviers, Eupe, Visé en Tóngere. In 't gebeed wone óngevaer 3,9 miljoan luuj. Historisch gezeen kump Maas-Rien veur 'n groat gedeilte euverheer mit 't oud Hertogdom Limburg.
De Euregio Maas-Rien liegk in 't hart van 't Maas-Rienland; wat in 't weste 't Maasland besjleit (Provincie Luuk, de Limbörge en Braobant) en in 't oaste 't Rienland. Hiedoor haet de Euregio Maas-Rien ouch ziene naam aan te danke. Dit kin ivvels waal veur verwarring zörge. Zoa liegk de Maas in 't middel van dizze Euregio, mer ies de Rien nörges te bekinne. De Rien verwies dan ouch nao 't feit dat vanaaf Aoke 't Duutsj Rienland begint,
De Euregio Maas-Rien woort opgeriech in 1976. 't Ies 'n sjtiechting volges 't Nederlands rech gevestig in 't Gouvernement in Mestreech en van 2007 in Eupe.
De besjtuurlike einhede die samewèrke in de Euregio Maas-Rien zint:
- in Belsj
- de provincie Limburg
- de provincie Luuk
- de Duutsjtalige Gemeinsjap
- in Duutsjland
- de regio Aoke mèt de sjtad Aoke en de districte Aoke, Düren, Euskirchen en Heinsberg
- in Nederland
- van de provincie Limburg: Zuud-Limburg en Midde-Limburg.
Binne de euregio weurt samegewèrk op versjillende terreine, wie bieveurbeeld ónderwies, economie, toerisme, natuur en miljeu, cultuur en verkièr. Veurbeelde van dees samewèrking zint 't vleegveld Maastricht-Aachen Airport, de Transnationaal Universiteit Limburg (tUL) en de samewèrking tösje de Hoagesjoal Zuyd en de Fachhochschule Aachen.
Tale
Historisch gezeen ies Zuudnederfrankisch (de euverkoepelende term veur Limburgs en Ripuarisch) de sjtreektaal van de Maas-Rien-regio. Allewiel ies dat ummer minder 't geval. Zoa domineert huuj 't Duutsj aan de Duutsje kant van de grens en Frans aan de Waalse kant van de grens. Ouch in Belsj Limburg begint de sjtreektaal qua sjprekers oet te sjterve en nump 't Nederlands dao 't alledaags taalgebruuk ummer miè euver. In Nederlands Limburg ies de sjtreektaal nog altied 't sjterks mer dao sjteit 't Limburgs ummer miè onger invlood van 't Nederlands, woadoor Limburgs- en Ripuarischsjprekende luuj die aan de anger kant van de grens wone Nederlandse Limburgers ummer minger good kin versjtoon.
In plaats daovan sjpreek me allewiel ummer miè de nationaal tale van de leng woa de Euregio in ies opgedeild: Nederlands, Duutsj en Frans. Onger mekaar weurt soms waal ein van die drie tale gesjproke mer wat ummer diekser gebeurt ies dat Maas-Rienlengersj euvergaon op 't Ingelsj. Ingelsj es lingua franca gebruuke gebeurt allewiel euveral in Europa en zelfs wiet dao boete.
Literatuur
- J. Th. Leerssen, J.C.G.M. Jansen, L. Jacobs, Historische doorkijk op het MHAL-gebied, Sjtichting Maaslandse Monografieën, Mestreech, 1994, ISBN 90-801018-6-9
- Fédéralisme-Régionalisme, Mobilités et identités dans L'Eurégio Meuse-Rhin, Universitèèt Luuk, 2002-2003 ISSN = 1374-3864