Bas

Per l'Arrhenius del 1887^[1] a hinn bas i cumpost che liberen per dissuciaziun in de l'aqua jun OH^-. A l'incuntrari, un acid a l'è el cumpost che'l libera i H⁺. Burlen dent in quela definiziun chì tücc i cumpost che nurmalment ja ciamum bas per i prupietà curusiv e iritant (e, anca, el saur amar): bas fort 'me l'idrossid de sodi e l'idrossid de putassi.

El chimigh danes Johannes Nicolaus Brønsted e l'ingles Thomas Martin Lowry, in del 1923, aveven pübligà in manera indipendenta una teuria sura el cumpurtament di bas e i acid buna per tücc i sulvent, minga dumà per l'aqua.^[2]. La definiziun de bas a l'è divegnüda: "una bas a l'è una sustanza che la pö ciapà un prutun d'un acid". E l'acid a l'è dunca el cumpost che'l ced el prutun.

Cun la teuria de Brønsted-Lowry el cuncent de basicità al vegn estendüü anca a cumpost che prima se pudeva minga spiegà perchè eren di bas. Per esempi l'amuniaca: NH₃ + H₂O → NH₄⁺ + OH^-L'amuniaca la ciapa via a l'aqua un prutun, e inscì la gh'è la furmaziun in sulüziun d'un jun idrossid.

Ancamò, la teuria de Brønsted-Lowry a l'è minga larga assee per tirà dent tücc i cas de cumpurtament basigh perchè a l'è limitada dumà a l'interscambi di prutun. La dis nigota di reaziun 'me quela intra el trifluorür de bor e l'amuniaca.

H₃N: + BF₃ → H₃N→BF₃

In de la teuria del Gilbert Newton Lewis, enunziada l'ann [[1923]^[3] e desvilüpada in del 1938, una bas a l'è "una sustanza che la dà un dubiet eletronigh d'un'altra sustanza chimiga che l'è l'acid. De l'üniun de l'acid cun la bas la gh'è la furmaziun d'un ligam cuvalent