Sol

stela che sta al center del nost Sistema Solar
LombardQuest articol chì l'è scrivud in lombard, con la Noeuva Ortografia Lombarda


El Sol o (simbul astronomico: ☉) a l'è la stela che sta al center del nost Sistema Solar. El sol però el poeu stà a significà una stela qualchessia, o ben un corp celest compat, e de forma pressapoch sferega che la manda foeura ciar indeperlee. El nost Sol el sgira i pianet, i asteroid, i comet e tut un monton de oget de dimension pussee piscinine e de natura varia.

El Sol
El Sul
El Sul
Misure principai
Distanza media de la Terra149.6×106 km
Magnetuden aparenta (V)−26.8m
Magnetuden assoluda4.8m
Carateristeghe orbital
Distanza media del
center de la Via Latea
2.5×1017 km
(26,000 agn lus)
Period galategh2.26×108 agn
Velocità217 km/s
Carateristeghe fisighe
Diameter1.392×106 km
(109 voeulte quell de la Terra)
Superfis6.09 × 1012 km²
(11,900 olter quella de la Terra)
Volum1.41 × 1018 km³
(1,300,000 voeulte quell de la Terra)
Massa1.9891 × 1030 kg

(332,950 olter voeulte quella de la Terra)

Densità1.408 g/cm³
Gravità su la superfiss273.95 m s-2

(27.9 G)

Velocità de fuga
de la superfiss
617.54 km/s
Temperadura su la superfiss5780 K
Temperadura de la corona5 MK
Temperadura al center~13.6 MK
Luminosità (L)3.827×1026 W
Intensità media(I)2.009×107 W m-2 sr-1
Carateristeghe de rotazzion
Obliquità7.25°
(su l'eclitega)
67.23?
(in raport al pian galategh de la Via Latea)
Ascension reta
del pol nord1 Archiviad chi: [1]
286.13?
(19 h 4 min 31.2 s)
Declinazzion
del pol nord
63.87?
period de rotazzion
a l'equator
25,3800 dì
(25 d 9 h 7 min 12?8 s) 1 Archiviad chi: [2]
velocità de rotazzion
a l'equator
7174 km/h
Composizzion de la fotosfera
Idrogen73.46 %
Elio24.85 %
Ossigen0.77 %
Carboni0.29 %
Ferr0.16 %
Neon0.12 %
Azot0.09 %
Siliz0.07 %
Magnesi0.05 %
Zulfer0.04 %

El sol l'è fad su soratut de idrogen, per el 74% de la massa, de elii per puu o manch 24% de la massa, e olter element pussee grev, compagn del ferr, del nichel, de l'ossigen, del zulfer, del magnesi, del carboni, del neon e del crom. El Sol el gh'ha una class spetrala de G2V: G2 el sta a dì che la so temperadura in su la superfiss a l'è arent a 5780 K (5510 °C) che la ghe da el so color bianch, e che el par sgiald per via de l'efet de assorbiment de l'atmosfera de la Terra.

La strutura del Sol

El Sol a l'è formad de nivel indove che l'atività nucleara, la temperadura, e la composizzion fìsega i cambien fess. El g'ha una densità de 150 g/cm3, e una temperadura arent ai 13.000.000 grad. El coeur del Sol a l'è la region indove che la vegn fada su la part pussee granda del calor, e indove che se pensa che ghe sien i process de fusion nucleara che trasformen l'idrogen in elii.

Ad andar vers el defœra, el nivel qe al va de le 0,2 a le 0,7 vœlte el ragio del sol al se ciama zona radioativa. E as andar insì in su se trova la zona convetiva, la fotosfera e l'atmosfera qe la forma la corona solar.

I nivell che i formen el Sol.

El Sol indeperluu el fa su el 99,8% de la massa de tut el Sistema Solar.

Nucli

El nucli del sol che el gh'ha un ragg de 150.000 km a l'è fad su de idrogen e elio; in del nucli la pression e la temperadura elevade i permeten i reazzion nuclear de fusion de l'idrogen a fa su l'elio ch'inn responsabil de l'emission de lus e calor. In del nucli la temperadura a l'è de circa 15 million de °C, la densità de 100 tonellade al meter cubi e la pression de 200 miliard de atmosfera.[1]

Zona radiativa

Foeura del nucli a gh'è la zona radiativa che la mena el calor de foeura traver di mecanism de l'emission e de l'assorbiment. A l'è fada su de un gas de nucli de elio, proton e eletron. El so spessor el va del bord de foeura del nucli fina a 130.000 km sota la superfiss. Chichinscì a gh'è una temperadura de 500.000°C e una densità de 10 kg/m3.[1]

Zona convetiva

In la zona convetiva inscambi el calor el se tra intorna per convezzion, che l'è possibil in quella zona chì desgià che la pression a l'è inferiora. Per via de la convezion el calor de la zona radiativa el vegn menad de sora e poeu quand che el sarà andad foeura i materai tornen sgiò. Quand che la convezzion la se tra sgiò per via del fort camp magnetich, se formen i magg solar in su la superfiss de foeura[1].

Fotosfera

La zona pussee de foeura del sol a l'è ciamada fotosfera e l'è fada su de gas incandescent. La soa temperadura a l'è arent ai 5500°C e la manda foeura la lus visibel per l'oeugg uman. El so spessor a l'è de 400 km. La superfiss l'è minga solida: la gh'ha su di granit che ognidun el resta domà un quai minut. In su la superfiss, cont un diameter arent ai 100.000 km poeuden aparì anca i masg solar e durà d'una quai setimana a un quai mes. I masg solar inn di arei fregge (circa 4000°C) respet che i zone intorna. El numer di masg solar el cambia de manera ciclica cont un perìod de 11 agn[1]. In su la superfiss de la fotosfera poeuden capità i fenomen di magg solar, i crescenz e i brilladore. I crescenz iinn di get gigant de idrogen incandescent che vegnen dent de l'atmosfera solara fina anca 40.000 km. I brilladore inscambi inn di stralusc provcad di scaregh eletrich.[1]

Radiazzion solare

El speter de la radazzion del sol a l'è quell d'un corp negher che el gh'ha una temperadura de 5700 °C (che a l'è la temperadura de la fotosfera). I radiazzion mandad foeura inn soratut quei del visibel, de l'infraross e de l'ultraviolet.

Per savenn pussee, varda l'articol Radiazion solar.