ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်
ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ် (အင်္ဂလိပ်: Federated State၊ ရည်ညွှန်းသည့်အခေါ်အဝေါ်များ: state၊ province၊ region၊ canton၊ land၊ governorate၊ oblast၊ emirate သို့မဟုတ် country) ဆိုသည်မှာ ဖက်ဒရယ်စနစ်ကို ကျင့်သုံးသော နိုင်ငံများ (ဖက်ဒရေးရှင်းများ) ကို နယ်မြေအရသော်လည်းကောင်း၊ ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြေခံဥပဒေအရသော်လည်းကောင်း ဖွဲ့စည်းထားသည့် ပြည်နယ်မျိုးဖြစ်သည်။[၁] ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်များသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးရှိသော်လည်း အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်အဖြစ် သတ်မှတ်၍မရနိုင်ပေ။ ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံကိုသာ အချုပ်အခြာအာဏာပိုင်နိုင်ငံအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်သည်။[၂] ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်များတွင် ကိုယ်ပိုင်ဥပဒေပြုရေး၊ ကိုယ်ပိုင်တရားစီရင်ရေး စသည်တို့ရှိသည်။
ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံများသည် လွတ်လပ်သည့်နယ်မြေများ သို့မဟုတ် ကိုလိုနီကဲ့သို့ "Dependent territory" ခေါ် မှီခိုနယ်မြေများ (သာဓက– အမေရိကန်နိုင်ငံနှင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ) မှဖွဲ့စည်းခြင်းဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ သို့တည်းမဟုတ်လျှင် ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံများ၏ အုပ်ချုပ်ရေးဒေသများကို ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်းမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံတွင် ဖက်ဒရယ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေအရ နိုင်ငံတော်အာဏာကို ဗဟိုဖက်ဒရယ်အစိုးရနှင့် ပြည်နယ်များအကြားခွဲဝေရသည်။ သို့ဖြစ်ရာ ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်များသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ရေးကို အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိရရှိသည်။ ဖက်ဒရယ်ပြည်နယ်များသည် ပြည်နယ်ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေကို ပြဋ္ဌာန်းနိုင်သည်။ ပြည်နယ်၏ဥပဒေပြုရေးကို ဗဟိုအစိုးရမှဗီတိုအာဏာဖြင့် ကန့်ကွက်ခြင်းမျိုးလည်းမရှိပေ။ ပြည်နယ်အစိုးရနှင့် ဗဟိုအစိုးရအကြား ဆက်ဆံရေးဆိုင်ရာ ဥပဒေများကို နှစ်ဖက်လုံးမှ ဆွေးနွှေးတိုင်ပင်ပြီး ပြောင်းလဲပြင်ဆင်နိုင်သည်။
အခေါ်အဝေါ်ကွဲပြားပုံ
အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားတွင် အစိုးရအဖွဲ့ဝင်များကို ခေါ်ဆိုရာတွင် ပြည်နယ်နှင့်နိုင်ငံတော်အဆင့်အလိုက် ကွဲပြားနိုင်သည်။ ဤဇယားသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ခေါ်ဆိုလေ့ရှိသော အခေါ်အဝေါ်များဖြစ်သည်။
| အခေါ်အဝေါ် | နိုင်ငံတော်အဆင့် | ပြည်နယ်အဆင့် |
|---|---|---|
| နိုင်ငံခေါင်းဆောင် (Head of State) | ||
| သမ္မတနိုင်ငံခေါင်းဆောင် | President | Governor |
| သမ္မတနိုင်ငံခေါင်းဆောင် (ဒုတိယ) | Vice President | Lieutenant Governor |
| ဘုရင် | Queen / King | Queen / King |
| ဘုရင် (ကိုယ်စား) | Governor General | Governor / Lieutenant Governor |
| အစိုးရအဖွဲ့ (Executive branch) | ||
| အစိုးရခေါင်းဆောင် | Prime Minister / Chancellor | Premier |
| Chief Minister | ||
| Minister President | ||
| ဝန်ကြီးဌာနခေါင်းဆောင် | Minister / Secretary | Minister / Secretary |
| Commissioner | ||
| Superintendent | ||
| အစိုးရအဖွဲ့ | Cabinet | Cabinet |
| Privy Council | Executive Council | |
| Federal Government / Union Government | State Government | |
| Council of Ministers | Board of Ministers / Council of Ministers | |
| ဥပဒေပြုရေး (Legislative branch) | ||
| ဥပဒေပြုယန္တရား | Parliament | Legislature |
| Congress | State Council | |
| National Assembly | General Assembly | |
| အထက်လွှတ်တော် | Council of States/ Senate | Legislative Council |
| အောက်လွှတ်တော် | House of Representatives | Legislative Assembly |
| Chamber of Deputies | Landtag | |
| National Assembly | House of Assembly | |
| တရားစီရင်ရေး (Judicial branch) | ||
| အမြင့်ဆုံးတရားရုံး | Supreme Court | High Court |
| Court of Final Appeal | ||
ပြည်နယ်အလိုက်ဖက်ဒရယ်နိုင်ငံများစာရင်း
အာဂျင်တီးနား[၃] – စီရင်စု ၂၃ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရမြို့ ၁ မြို့
ဩစတြေးလျ[၄] – ပြည်နယ် ၆ ခု၊ အတွင်းနယ်မြေ ၃ ခု၊ အပြင်နယ်မြေ ၇ ခု
ဩစတြီးယား[၅] – ပြည်နယ် ၉ ခု
ဘယ်လ်ဂျီယမ်[၆] – တိုင်းဒေသကြီး ၃ ခု
ဘော့စနီးယားနှင့် ဟာဇီဂိုဗီးနား – ဒေသ (entity) ၂ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၁ ခု (နိုင်ငံတော်သည် ပြည်နယ် ၁၀ ခုကို ပေါင်းစည်းထားခြင်းဖြစ်သည်[၇])
ဘရာဇီး[၈] – ပြည်နယ် ၂၆ ခု၊ ဖက်ဒရယ်ခရိုင် ၁ ခု၊ မြူနီစပယ်ဒေသပေါင်း ၅၅၆၈ ခု
ကနေဒါ[၉] – စီရင်စု ၁၀ ခု၊ နယ်မြေ ၂ ခု
ကိုမိုရို – ကျွန်း ၃ ခု
အီသီယိုးပီးယား[၁၀] – တိုင်းဒေသကြီး ၁၀ ခု၊ မြို့ ၂ မြို့
ဂျာမနီ[၁၁] – "Bundesland" ခေါ် ပြည်နယ် ၁၆ ခု
အိန္ဒိယ[၁၂] – ပြည်နယ် ၂၈ ခု၊ ပြည်ထောင်စုနယ်မြေ ၈ ခု
အီရတ်[၁၃] – ပြည်နယ် ၁၉ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၁ ခု
မလေးရှား[၁၄] – ပြည်နယ် ၁၃ ခု၊ ဖက်ဒရယ်နယ်မြေ ၃ ခု
မက္ကဆီကို[၁၅] – ပြည်နယ် ၃၁ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရမြို့ ၁ မြို့
မိုက်ခရိုနီးရှားနိုင်ငံ[၁၆] – ပြည်နယ် ၄ ခု
နီပေါ – စီရင်စု ၇ ခု
နိုင်ဂျီးရီးယား[၁၇] – ပြည်နယ် ၃၆ ခု၊ ဖက်ဒရယ်နယ်မြေ ၁ ခု
ပါကစ္စတန်[၁၈] – စီရင်စု ၄ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရနယ်မြေ ၂ ခု
ရုရှား[၁၉][၂၀] – "Oblast" ခေါ် ပြည်နယ် ၃၆ ခု၊ သမ္မတပြည်နယ် (Republic) ၂၂ ခု၊ Krais ၉ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ okrug ၄ ခု၊ ဖက်ဒရယ်မြို့ ၃ မြို့၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ပြည်နယ် ၁ ခု
စိန့်ကစ်နှင့် နီးဗစ် – ကျွန်း ၂ ကျွန်း (စိန့်ကစ်ကျွန်း၌ parish ၉ ခု၊ နီဗီစ်ကျွန်း၌ parish ၅ ခု)
ဆိုမာလီယာ[၂၁][၂၂] – ပြည်နယ် ၆ ခု
တောင်ဆူဒန် – ပြည်နယ် ၁၀ ခု၊ အုပ်ချုပ်မှုဧရိယာ ၃ ခု
ဆူဒန်[၂၃] – ပြည်နယ် ၁၈ ခု၊ special administrative status area ၁ ခု
ဆွစ်ဇာလန်[၂၄] – "Canton" ခေါ် ပြည်နယ် ၂၆ ခု
အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စု[၂၅] – "Emirate" ခေါ် ပြည်နယ် ၇ ခု
အမေရိကန်[၂၆] – ပြည်နယ် ၅၀ ခု၊ ဖက်ဒရယ်ခရိုင် ၁ ခု၊ မထည့်သွင်းရသေးသည့် နယ်မြေ ၁၃ ခု၊ ထည့်သွင်းပြီးနယ်မြေ ၁ ခု
ဗင်နီဇွဲလား[၂၇] – ပြည်နယ် ၂၈ ခု၊ မြို့တော်ခရိုင် ၁ ခု၊ ဖက်ဒရယ်မှခိုနယ်မြေ ၁ ခု
