یمن جنگ (۲۰۱۵ تاسا)
عاصفه الحزم اتا جنگی عملیات هسته که ونه سَره عربستون روز ۲۵ مارس ۲۰۱۵ جه شه هوایی حملات ره یمن ِبَییتن و حوثیون ِدَرهاکِردِن وسّه شروع هاکرده.[۱۲] [۱۹] عربستون حوثیون ِبالستیک ِموشکون بَییتِن، هوایی نیرو داشتِن و منطقه‌یی امنیت ره این حمله وسّه بهانه هاکرده.[۲۰]
| یمن ره نظامی دِله‌دَکِتِن عملية عاصفة الحزم | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| یمن ِانقلاب و اعتراضات ِدمباله جه | |||||||
 یمن ِاوضاع: انصارالله و علی عبدالله صالح ِطرفدارون ِدَس منصور هادی ِطرفدارون ِدَس القاعده یا انصارالشریعه ِدَس جنوبی حرکتون ِدَس | |||||||
| |||||||
| جنگ بین | |||||||
 یمن (مستعفی) عربی خلیج کایری شورا[۱] | یمن (انصارالله)
پشتیبونی: | ||||||
| فرمانده‌ئون و رهبرون | |||||||
عبداللطیف بن رشید سلمان شا عبدربه منصور هادی
| محمد علی حوثی عبدالملک حوثی علی الشامی علی عبدالله صالح احمد علی صالح (علی عبدالله ِریکا) [۱۰] | ||||||
| جنگنده | |||||||
۱۰۰ جنگی بالون و ۱۵۰٬۰۰۰ سرباز[۱۱] ۱۵ جنگی بالون[۱۲] ۶ جنگی بالون[۱۲] ۱۵ جنگی بالون[۱۲] ۶ جنگی بالون[۱۲] ۱۰ جنگی بالون[۱۲] 3 جنگی بالون[۱۲] ۳۰ جنگی بالون[۱۲] | نامَیِّن | ||||||
| تلفات و شکست‌ها | |||||||
| اونتی که عربون گانّه: اتا F-15 ِبالون[۱۳] اونتی که حوثیون گانّه: | بیش از ۸۰ نفر بمردنه[۱۸] | ||||||
این عملیات ِنوم ره ملک عبدالعزیز ِاتا جمله جه بَییتنه که گاته: «الحزم أبو العزم أبو الظفرات والترك أبو الفرك أبو الحسرات»[۲۱]
اتفاقات
منصور هادی ِکارها
وقتی حوثیون بتونِستنه صنعا ره بَیرِن و ریاست‌جمهوری ِکاخ دله وارد بَوون، منصور هادی، که یمن ِرییس‌جمهور بی‌یه، استعفا هِدا و بعد فِرار هاکرده و بورده عدن دله و این شهر ره جدید ِنیشتنگا (=پایتخت) اعلام هاکرده.[۲۲] وقتی انصارالله این شهر ره هم بَییته، وه دَربورده و عمان جه پناه بِخاسته.[۲۳] بعضی خورگزاریون گانّه که عمان ونه بِخاستی ره قبول نَکارده و وه ره شه سامون دله جا نِدائه، همینسه وه وَردِگِرسته حضرالموت دله. بعضی دیگه خورگزاریون هم بائوتنه وه جیوبتی یا عربستون دله دَره.[۲۴] همین گادِر که خورگزاریون دَیینه گمونه‌زنی کاردنه، اتا فیلم تَنِک بیّه که ونه دله منصور هادی اتا بالون جه ریاض دله پیاده وانه و محمد بن سلمان، که عربستون ِدفاع ِوزیره، ونجه استقبال کانده. رسمی مقامات بائوتنه که وه خانه شنبه بوره شرم‌الشیخ تا عرب کشورون اتحادیه دله شه گپ ره بَزنه.[۲۵]
عملیات ِوضعیت
عربستون، مصر، متحده عربی امارات، کویت، بحرین و قطر شه نظامی حمله ره یمن ِبَییتِن وسّه شروع هاکِردنه. پاکستون، اردن، مراکش و سودان هم بائوتنه خانّه این جنگ دله عربستون ره کومِک هاکِنِن. آمریکا هم این حملات دله لجستیکی کومِک کانده.[۴]
عربستون بائوته که اولیه حملات دله بالون جه صعده ره بَزونه و ۱۰۰ جنگنده، ۱۵۰۰۰۰ سرباز و دریایی واحدون ره برسنینه که بعضیا چتر جه عدن دله پیاده بَیینه[۴] ولی انصارالله بائوته که پنجشنبه ظهر فقط نزدیک ۳۰تا خارجی بالون بَدینه و ۱۰۰تا بالون چاخان بی‌یه.[۲۶] امارات ۳۰تا بالون، بحرین ۱۵تا بالون، کویت ۱۵تا بالون، قطر ده بالون، اردن ۶تا جِت، مراکش ۶تا بالون[۱۲] و مصر هم ۴تا کشتی، 16 بالون و چنتا ناوچه بَرِسِنینه.[۲۷] [۲۸] این جنگ ِشروع بَیّن په، مصر ِدریایی نیرو جه این چارتا کشتی راه دَکِتنه که سوئز کانال جه بورِن سرخ دریا دله.[۲۷]
همون اولین روز اتا فیلم تَنِک بَیّه که محمد بن نایف، عربستون ِولیعهد، دَره شخصاً نظامیون جه ملاقات کانده و عملیات ِنقشه‌کشی سَر حاضره، اتی که خورگزاریون بائوتنه وه شخصاً عملیات ِرهبری ره انجام دِنه.[۹] روز ۲۹ مارس هم هاآرتص روزنومه بائوته که حوثیون ره ۵ هزارتا ایرانی، لبنان ِحزب‌الله ِاعضا و عراقی شبه‌نظامیون آموزش هِدانه. [۲۹]
همون اولین روز حوثیون بائوتنه که چنتا عربستونی سرباز ره دستگیر هاکِردنه[۳۰] و اتا اماراتی بالون هم سقوط هاکرده. [۱۵] پرس تی‌وی ِخَوِرگزاری بائوته که اولین روز دله عربستون شه هوایی حملات سَره «نصر ِمسکونی مجتمع»، که صنعای ِشمال دَره، ره هم بَکوبِسته و ده‌ها نفر من‌جمله ات سِری وَچه بمردنه و یا زخمی بَیینه و یمن ِمقامات ۲۲ نفر غیرنظامی ِبَمِردِن ره تأیید هاکِردنه.[۴]
عربستون همون اولین ساعات جه یمن ِهوایی سامون ره «پرواز ممنوع» ِمنطقه اعلام هاکرده[۳۱] و صنعای ِبین‌اللملی فرودگاه ره رِقِد بِدا تا یمن ِهوایی نیروئون ونجه استفاده نَکانِن. [۳۲] العناد ِپایگاه هم که آمریکا یمن دله بِسات بی‌یه و حوثیون وه ره روز قبل ِحمله بَییت‌بینه، هوایی حملات ِپه دَکِته منصور هادی ِطرفدارون دَس. [۲۷]
این حملات دله همینجور حوثیون ِاردوگاهون، صنعای ِریاست‌جمهوری ِکاخ، نظامی ِپلیس و ویژه‌ی ِنیروئون ِپایگاه که علی عبدالله صالح ِمطیع هستنه ره بمبارون هاکردنه[۳۳] و جنوبی مناطق دله، سنحان ِشهر دله «حمید ِکمپ» ره بَزونه که این شهر علی عبدالله صالح ِزادگاه هسته.[۳۴]
روز ۲۷ مارس بعضی منابع بائوتنه که حوثیون اِسا خانّه باب‌المندب ره دَوِندِن و ونه سو موشک نشونه بَییتنه. این کانال اتا مهم و استراتژیک ِمنطقه هسته و ۶۵% جهونی تجارتون این کانال جه ونه رَد بَواشه.[۳۵] حوثیون روز بعد هم بائوتنه که نظامیونی که بازنشست بَیینه، ونه وَردَگِردِن شه کار ِسَر و مدارس ونه وا بَواشه.[۳۶]
اتا یمنی مسئول که نخاسته ونه نوم ره باوِّن، ۲۸ مارس بائوته حدود ۸۰ نفر حملات دله بمردنه که وشون دله بعضی حوثی‌ها هم دَرنه ولی ویشته صالح ِنیروئون جه هستنه. وه گاته که هیژده‌تا غیرنظامی، من‌جمله شیش‌تا وَچه، اتا فقیر ِمنطقه، که صنعای ِفرودگاه پَلی بی‌یه، دله بَمردنه.[۱۸]
۲۹ مارس عربستون بائوته که ایران هر روز لااقل دِتا بالون ره اسلحه پِر کارده و وَرده یمن که بتونِستنه ونه دَم ره بَیرِن. [۳۷] ایران این خَور ره تکذیب هاکرده و بائوته که فقط حوثیون وسّه دِوا رَسِنی‌یه.[۳۸]
روز ۲۹ مارس عربستونی بالون‌ها عدن دله حوثیون ِمواضع ره بمبارون هاکردنه.[۲۹] و روز ۳۰ مارس سودان اعلام هاکرده که سومالی جه اجازه بَییته تا «بربره‌ی ِهوایی پایگاه» جه این جنگ دله استفاده هاکنه و اونجه جه حوثیون جه جنگ دَکفه.[۳۹]
۳۰ مارس وسّه بعضی خَوِرون سِراق دانه که عربستون حتی یمنیونی که فِرار هاکردنه و بوردنه «سامون‌سَری کمپ» ِدله دَرنه ره چار بار بمبارون هاکرده و حدوداً چـِل نفِر این قضیه سَره بَمردنه. بعضی گزارشون گانّه عربستون سعی کانده تا تونده معمولی سِره‌ئون و زیرساختون ره حمله هاکِنه.[۴۰] [۴۱] صلیب سرخ ۳۱ مارس بائوته که عربستون نی‌یِنّه دِوا و امدادی کمکون ره مردِم جه بَرِسِنیم[۴۲] ولی ایران این عملیات ِپه ۲۱ تُن دِوا حوثیون وسّه بَرِسِنی‌یه.[۴۳] روز ۱ آوریل هم عربستون الحدیده‌ی ِشهر ره بمبارون هاکرده که ۲۳ نفر غیرنظامی اتا لبنیات ِشرکت ِتَش بَییتِن په بَمردنه.[۴۴] البته بعضی منابع کارخنه‌ی ِتَش بَزوئِن ره شورشیون ِکار دونّه.[۴۵] هفتمین روز گادِر، یونیسف اعلام هاکرده که این چن روز دله حداقل ۶۲تا وَچه بَمردنه و ۳۰تا وَچه زخمی بَیینه.[۴۶]
دوم آوریل یمن و عربستون ِسامون سَر دِ طرف زمینی جنگ دَکِتنه که عربستون ِاولین سرباز اونجه بَمرده.[۴۷] همین روز اتا خور هم تَنِک بیّه که گاته اسرئیلیون این جنگ دله عربستون ره دَر کومِک کانّه و وشون ِبالون‌ها حوثیون ره بَزونه.[۴۸]
دیپلماتیک فعالیتون
عربی کشورون ِاتحادیه
روز ۲۸ مارس شرم‌الشیخ دله عربی کشورون اتحادیه‌ی ِسران جلسه بی‌یِشتنه و منصور هادی این جلسه دله دَیی‌یه. عبدالفتاح السیسی، مصر ِرئیس جمهور، افتتاحیه دله بائوته که «مشترک ِعربی ارتش» ِتشکیل بَیّن جه حمایت کانده.[۴۹] منصور هادی هم این جلسه دله بائوته که «حوثیون یمن ِارضی تمامیت ره نقض هاکردنه. وشون مساجد ره منفجر کانّه و تموم نظامی تجهیزات ره بَدِزدینه و…»[۵۰] اون گادِر که وه خاسته گپ بَزنه، فؤاد معصوم، عراق ِرییس‌جمهور که سُنی هسته، جلسه ره اعتراض وسّه تَرک هاکرده.[۳۶]
الجزایر ِخارجه‌امور ِوزیر هم اتا سه‌مرحله‌یی طرح هِدا که «آتش‌بش» بَواشه.[۵۱] فؤاد معصوم هم اتا جدید ِطرح هِدائه و «صلح» جه گپ بَزوئه. عربستون ِشاه هم این مراسم دله دَیی‌یه و بائوته این جنگ ره ادامه دِنه. این مراسم ِپه وه و منصور هادی وَردِگردِستنه ریاض. [۳۶]
عرب اتحادیه‌ی ِپایانی بیانیه دله بائوتنه که این سازمان ونه اتا مشترک ِنظامی واحد بسازه تا «اضطراری زمون» (لیبی و یمن ِمسائل واری) وسّه مسائل ره حل هاکنه. وشون تأکید هاکِردنه که تا اون گادِر که انصارالله تسلیم نَواشه، جنگ ونه دمباله پیدا هاکنه. [۵۲]
تأثیرات جهونی اقتصاد سَره
یمن ِجنگ همیشه بتونده باب‌المندب ِامنیت ره تهدید هاکنه. تنگه‌یی که ونه دله کشتیرانی وانه و نفت اینجه جه اروپا، آسیا و آمریکا دله تَنِک وانه. سال ۲۰۱۳ میلادی، روزانه بیش از ۳.۴ میلیون بشکه نفت اینجه جه عبور هاکرده.[۵۳]
همین که یمن ِجنگ ِخَورون تَنِک بَیینه، نفت ِقیمت سه درصد ویشته بیّه[۵۴] و لندن ِبورس دله ۲.۵ دولار، یعنی ۴ درصد قایده، ویشته بیّه و ۵۹ دولار جه بَرِسی‌یه.[۵۵]
عربستون ِبورس که مهم‌ترین منطقه‌یی بورس بی‌یه و دوبی ِبازارون تحت تأثیر قِرار بَییتنه و سقوط هاکِردنه. عربستون ِبورس ِتدول چار درصد سقوط داشته و زیر هشت هزار و پونصد واحد جه برسی‌یه ولی دِباره رُشد هم داشته و 8 هزار و 705 واحد سَر هِرِسّائه. دوبی دله هم، شیش درصد بازار ِشاخص کم بیّه و بعد دوبی ِمالی شاخص ویشته بیّه و ونه ارزش جه کم بَیّن همون سه و نیم درصد سَر کَته. ابوظبی ِسهام هم دِ درصد سقوط داشته. قطر ِبورس هم ۱.۴ درصد سقوط هاکرده. کویت ِبورس ۲.۶ درصد کاهش داشته. مسقط و بحرین هم ۲.۵ و ۰.۵ درصد کاهش داشتنه. تحلیل‌کَرون گانّه که سهامدارون ترسِنّه که این جنگ دله ایران هم حوثیون جه کایری هاکِنه.[۵۶]
چند روز په که عربی کشورون ِاتحادیه جنگ جه حمایت هاکرده، این سهام‌ها دِباره ات‌کمه ویشته بَیینه و نفت ِقیمت وَردَگِردِسته. نورالدین الحموری، کارشناس، گانه که اینتی جنگ‌ها موقتاً قیمت ره ات‌کمه بالا-پایین یارنه ولی خله وشون تأثیر نتونده بائه. عربستون هم اَنده نفت دانّه که بتونه ونه قِیمِت ره شه تعیین هاکنه.[۵۷]
بین‌المللی واکنش‌ها
سازمان ملل متحد — فرحان حق که متحد ملل سازمان ِگپ‌کَر (=سخن‌گو) هسته، بائوته این سازمان دَره این عملیات خَوری اطلاعات جمع کانده ولی کلاً قبول ندانّه که این مسأله جنگ جه حل بَواشه.[۵۸]
عرب اتحادیه - این اتحادیه بائوته شه کامل ِحمایت ره این حمله جه اعلام کامبی تا این جنگ باعث بَوو یمن دله حوثیون ِکودتا دَخاسه و وشون ِمشروع ِرئيس‌جمهور وَردَگِرده. [۵۹]
- پرونده:Organization of Islamic Cooperation.png اسلامی تعاون سازمان — این سازمان شه حمایت ره اعلام هاکرده و بائوته که ونه مشروع ِدولِت ره کومِک هاکِنِن که شورشیون ره دَرهاکِنه.[۶۰]
اروپای اتحادیه — فدریکا موگرینی، اروپای ِاتحادیه‌ی ِدیپلماسی ِرییس، این حمله ره تایید نکارده و بائوته: «یمن ِوضعیت اسا هم خطرناکه و این حمله بتونده وه ره بدته هاکنه. مِن مطمئن هستمه این مسئله‌ی ِراه‌حل نظامی حمله نی‌یه.» [۵۵]
متحده ایالات آمریکا — آمریکای ِگپ‌کَرون (=سخنگوها) بائوتنه که این کشور این دله‌دَکِتِن (=مداخله) جه استقبال کانده و عربستون ره لجستیکی کومِک کانده و وه ره اطلاعات دِنه ولی مستقیماً شه نیرو نَرِسِنِنده[۶۱]اوباما بائوته که عربستون جه این عملیات سَره مشورت هاکرده و وشون ره اطلاعاتی کومِک هاکردنه. [۶۲]
تورکیه - ترکیه‌ی خارجه وزارت اتا اعلامیه هِدا و بائوته که این حمله جه شدیداً حمایت کانده. وشون حوثیون ِکار ره که شهرون ره اتا-اتا بَییتنه و قطعنومه جه عمل نَکاردنه ره محکوم هاکِردنه.[۶۴] رجب طیب اردوغان، ترکیه‌ی ِرییس‌جمهور، هم ایران جه بِخاسته اَنده دیگه کشورون ِسیاست دله دخالِت نَکانه و بائوته ایران خانه منطقه ره شه میس دله بَیره که این مسئله اَمه وسّه غیرقابل تحمل هسته. وه حتی بائوته که ایران اگه دَره عراق ِجنگ دله کومِک کانده که داعش ره بَزنِن، دلیلش اینه که خانه داعش ِبوردِن په، شه داعش ِجا ره بَیره.[۶۵]
کانادا - روز ۲۷ مارس، کانادای ِخارجی امور ِوزیر هم عربستون ِپِشتی ره هاکرده و بائوته که حوثیون منطقه ره ناامن کانّه و عربستون ونه شه سامون ِامنیت و منصور هادی ِکومِک وسّه، این جنگ دله شه کار ره دمباله هاده.[۶۷]
اسرائیل - روز ۲۹ مارس، بنیامین نتانیاهو، اسرائیل ِنخست‌وزیر، هم ایران-لوزان-یمن ِمحور ره دِنیا وسّه خطرناک اعلام هاکرده و بائوته که ایران نَونه اَنده یمن دله دخالت هاکنه.[۶۸][۶۹][۷۰][۷۱][۷۲]
فلسطین — محمود عباس عربستون ِحمله جه حمایت هاکرده.[۷۳] این درحالی هسته که حوثیون ِشعارون جه فلسطین ِکومِک هسته و ایران ِخورگزاریون مُدام گانّه عربستونی که یمن ره اتنده زود حمله هاکرده، چه هَنتا اسرائیل ره هیچ وقت حمله نکارده؟[۷۴]
لوبنان - لبنان ِعدالت ِوزیر بائوته این کاری که عربستون هاکرده شجاعونه بی‌یه و اِما ونه ایران ِدخالت‌ها ره عربی کشورون سَره قطع هاکنیم.[۷۵] البته این کشور ِدولِت هیچ اعلامیه‌ای نِدا و بائوته که عرب اتحادیه دله شه نظر ره گانه.
عمان — عربستون خله این کشور ره مِزراب بی‌یِشتنه که حمله دله کایری داره ولی وشون تنها کشوری هستنه که عربی خلیج کایری شورا دله دَرنه و حمله دله دَنینه.[۷۶] این کشور ِسلطون گانه که نِخانه یمن ِثبات ره رِقِد هاده.[۷۷]
پاکستون — این کشور که اول بائوت بی‌یه این جنگ دله شِرکِت کانده[۱] و قِرار بی‌یه شه دفاع ِوزیر ره هماهنگی وسّه بَرِسِنه عربستون، ات دَفه شه نظر ره تغییر هِدائه و ونه دفاع ِوزیر بائوته: «پاکستون صرفاً شه ره متعهد دونده که سعودی‌عربستون ِ«ارضی تمامیت» ره حفظ داره و تعهد دیگه‌یی ندانّه. اِما خامبی اتی آسون‌کَر نقش داریم که اسلامی‌جهون ِمسایل و اختلافات ره حل هاکنه و هرجور تنش و درگیری که باعث بَوو اسلامی‌جهون دله اختلاف دَکفه دله کایری (=مشارکت) نکامبی و همینسه این اختلافات ِبَدِل سعی کامبی کومِک هاکنیم که مسأله حل و فصل بَواشه.»[۷۸] ولی آخر این کشور ِدفاع ِوزیر بورده ریاض.[۷۹] پاکستون دله اتا تظاهرات دله مردِم و اپوزیسیون عربستون ِحمله ره محکوم هاکردنه. این کشور دله عمومی نظرات حمله جه مخالفنه.[۸۰]
ایران — این کشور ِخارجی امور ِوزارت بائوته که همه کشورون جه خانه این جنگ ره هَچّی زودته تموم هاکِنِن،[۸۱] ایران دله رسانه‌ئون بائوتنه که عربستون اتا «نظامی تجاوز» ره «آمریکای ِاجازه» جه انجام هِدائه.[۸۲] محمدجواد ظریف، ایران ِخارجه وزیر، هم بائوته که این کار ره محکوم کانده و عربستون جه بخاسته که این عملیات ره لغو هاکنه چون این کار منطقه ره ناامن کانده. [۸۳] ایران همینجور عربستون ره اخطار هِدا و این کار ره اتا خطرناک ِشاپ بنومِسته.[۸۴]
عراق — این کشور حوثیون جه بخاسته که گپ‌بَزوئِن جه مسأله ره حل هاکنن و عربستون ِکار ره نَخاش دونده چون باعث وانه مسأله پیچیده‌ته بَواشه.[۸۵]
الجزایر - این کشور اعلام هاکرده که وشون نظر تنها راهی که بحران ِشَر ره خاسِنِنده یمن ِسیاسی ِمذاکرات هسته که متحد ملل سازمان ونه این کار سَره نظارت داره.[۸۶]
روسیه — ویلیادمیر پوتین که حسن روحانی جه تلفنی گپ زوئه، بائوته این جنگ هچّی زودته ونه تموم بَواشه. این کشور ِخارجه وزارت ِگپ‌کر هم یمنی مبارزون و وشون ِخارجی حامیون جه بخاسته که سلاح جه شه اَرمون ِدمبال نَشوئِن و متحد ملل سازمان جه بخاسته که زودته ات کار هاکنه.[۸۸] روسیه‌ی ِاتا مخصوص ِمسئول هم ۲۹ مارس بائوته که حوثیون وشون جه کومِک بِخاستنه و وشون سعی کانّه که مسئله ره مذاکره جه حل هاکِنِن.[۸۹]
منابع
بریم بگردستن
- عماد آبشناس. «رجزخوانی برای کشاندن ایران به جنگ یمن» (فارسی). اسپوتنیک، ۲۷ مارس ۲۰۱۵.