McDonald's

Het eerste McDonald's-restaurant werd geopend in 1940 in San Bernardino door de broers Mac en Dick McDonald, zonen van Ierse immigranten. Het McDonald's-restaurant werd bekender na 1948, toen de broers hun innovatieve "Speedee Service System" ontwikkelden, een 'lopende band'-productiesysteem voor hamburgers, zonder bediening aan tafel.

Een handelsreiziger en verkoper van milkshakemachines Ray Kroc opperde het idee meer zaken te openen. Hieruit is het McDonald's-concern ontstaan. De formule kwaliteit, service, kraakhelderheid & waar voor je geld (KSK&W) die men destijds bedacht, wordt vandaag de dag nog steeds gehanteerd in alle restaurants wereldwijd. Het eerste McDonald's-restaurant in Europa werd geopend in Zaandam, Nederland in 1971.^[2][3] In België opende de eerste vestiging op 21 maart 1978 de deuren.

Per 31 december 2020 telde McDonald's 39.198 restaurants, waarvan 36.521 in franchise, in 119 landen.^[1]

Top 10 van landen met McDonald's-vestigingen per 31 december 2020^[4]

Rang	Land	Aantal
1	Verenigde Staten	13.682
2	China	3.787
3	Japan	2.923
4	Frankrijk	1.495
5	Canada	1.462
6	Duitsland	1.448
7	Verenigd Koninkrijk	1.334
8	Brazilië	1.021
9	Australië	1.007
10	Rusland	785
	Nederland	255
	België	101

De vestigingen in Rusland werden naar aanleiding van de Russische invasie van Oekraïne in 2022 tijdelijk gesloten. Het personeel werd doorbetaald.^[5] Op 16 mei 2022 besloot McDonald's de filialen in Rusland in de verkoop te zetten.

Resultaten

Internationaal

McDonald's had in 2020 een beperkt aantal eigen vestigingen, zo'n 7% van het totaal. Het aantal vestigingen in eigen beheer is sinds 2015 ruimschoots gehalveerd van 6.444 naar 2.677 in 2020. In 2013 bereikte de omzet een hoogtepunt en de daling nadien is mede veroorzaakt door de verkoop van eigen vestigingen. Verder is het een franchise-organisatie. Dit betekent dat deze vestigingen zelfstandig zijn, maar tegen betaling mogen zij gebruikmaken van de McDonald's-formule. Dit betekent dat ze de recepten gebruiken, maar daarbij komen ook de verplichtingen ten aanzien van bijvoorbeeld de te voeren huisstijl, producten en beleidslijnen. Een deel van deze franchisenemers maakt gebruikt van een gebouw dat eigendom is van McDonald's en betalen ook huur. De contracten hebben een initiële duur van 20 jaar met een optie op verlenging. Deze huur en licentie-inkomsten maken ruim de helft van de totale omzet van McDonald's uit. De omzet die alle franchisenemers behalen was zo'n US$ 85 miljard in 2020, dit bedrag komt dus niet in de omzetcijfers van McDonald's tot uiting. Alleen de licentie- en huurinkomsten worden in het omzetcijfer opgenomen, deze afdrachten zijn zo'n 12% van de omzet die de franchise- vestigingen genereren.

Nederland

McDonald's in Nederland

In Nederland zijn er 257 McDonald's,^[8] 164 McDrives^[9] en 93 stadszaken. In 2016 waren er 224 franchisevestigingen verdeeld onder 78 franchise-ondernemers en 21 vestigingen in handen van McDonald's Nederland.^[10] Hier werken zo'n 17.000 medewerkers.^[11]

De McDrives zijn in het algemeen gelegen in een gemeente met ten minste 35.000 inwoners, aan een uitvalsweg of autosnelweg of op een andere zichtlocatie. In grotere steden (vanaf 100.000 inwoners) zijn er vaak één of meer stadszaken in het horeca- of winkelcentrum.^[12] Sommige stadszaken hebben 's zomers net als de McDrives een terras. Dit hangt niet alleen van de beschikbare ruimte af maar ook van het verkrijgen van een vergunning van de gemeente.

Het eerste McDonald's-restaurant in Nederland en Europa werd geopend in Zaandam op 21 augustus 1971, de eerste drie jaar in samenwerking met Albert Heijn, niet op de huidige plaats in het centrum maar aan de Vermiljoenweg.^[2][3] Op 17 juli 1972 opende het McDonald's-restaurant aan de Koningin Julianalaan in Voorburg. Het is de oudste nog steeds bestaande McDonald's in Nederland.^[13] De eerste McDrive werd geopend op 25 september 1987 in Huis ter Heide.^[14]

Een product dat enkel in Nederland en op Curaçao wordt verkocht is de McKroket. Dit is een hamburgerbroodje met een kroketschijf die is afgeleid van het Nederlandse snackbarsucces: de kroket. De McKroket stond al vanaf het begin op het menu in Nederland, net zoals appelmoes en kippenbout. Het product verdween echter na enkele jaren uit het assortiment, maar kwam in 1999 terug. Het werd een verkoopsucces en McKroket werd permanent opgenomen in het assortiment. Hier wordt ook de gebruikelijke gele frietsaus geserveerd, in de meeste andere landen komt er ketchup, of naar keuze mayonaise of currysaus bij de friet.

Enkele McDrives zijn 24 uur per dag open. Anno 2023 zijn de McDrives in Veenendaal en Amsterdam Muntbergweg dagelijks 24 uur open. De McDrives in Alkmaar West en Enschede Zuiderval zijn enkel op vrijdag en zaterdag 24 uur geopend.

De activiteiten van McDonald's in Nederland worden uitgebaat door „McDonald's Nederland B.V.” (opgericht op 2 augustus 1971) vanuit het hoofdkantoor in het Central Park gebouw in Utrecht (vanaf 10 juni 2022; voorheen Amsterdam)^[15]. De B.V. is een 100% deelneming van de Nederlandse holdingmaatschappij „McDonald's European Finance Company B.V.” (opgericht op 9 april 1990). De holdingmaatschappij is voor 59,3% in handen van het in Engeland gevestigde bedrijf „McD Europe Ltd.” (t/m 2014 waren deze aandelen in handen van het Amerikaanse „McDonald's Restaurant Operations Inc.”) en voor 40,7% van het in Amerika gevestigde bedrijf „McDonald's Europe Franchising LLC” (van 2007 t/m 2014 waren deze aandelen in handen van het Luxemburgse „McDonald's European Franchising Sàrl”; in 2007&2008 geregistreerd onder de naam: „McDonald's Immobilier GmbH”). De uiteindelijke moedermaatschappij is de in Amerika gevestigde „McDonald's Corporation”.

McDonald's in België

Het eerste Belgische restaurant is geopend in Brussel op 21 maart 1978. In 2020 was het aantal vestigingen uitgebreid naar 101 en deze vestigingen tellen meer dan 5000 medewerkers. McDonald's heeft er 43 jaar over gedaan om 100 Belgische zaken te openen en wil daar in vijf jaar 50 aan toevoegen.^[16]

McDonald's ligt geregeld onder vuur van critici zoals de milieubeweging, vakbonden en experts op het gebied van de volksgezondheid. Zij beschuldigen McDonald's onder meer van het uitbuiten van ongeschoolde arbeiders, ecologische schade, de verkoop van ongezonde, niet voedzame voeding, de productie van verpakkingsafval, uitbuitende reclame (vooral gericht op kinderen) en medeschuldigheid aan het lijden en de uitbuiting van dieren.

In 1990 verspreidden activisten van een kleine groep, bekend als London Greenpeace (geen connectie met de internationale groep Greenpeace) folders met de titel What's wrong with McDonald's?, met kritiek op het milieu-, gezondheids- en arbeidsrecord. Het bedrijf benaderde de groep met de eis dat ze ophielden en zich verontschuldigden, en toen twee van de activisten weigerden zich terug te trekken, vervolgde ze hen voor smaad in een van de langste zaken in het Britse burgerlijk recht. Een documentaire over de McLibel Trial is in verschillende landen getoond.^[17]

Een beroemde rechtszaak in 1994 in de VS was de zogenoemde Liebeck v. McDonald's Restaurants rechtszaak waarin 79-jarige Albuquerque, New Mexico, inwoonster Stella Liebeck aanvankelijk een schadevergoeding van 2,7 miljoen dollar kreeg nadat zij derdegraads brandwonden had opgelopen na het morsen van een broeierige kop McDonald's-koffie op zichzelf. De vergoeding werd later teruggebracht tot $ 640.000. Haar advocaten konden in het proces bewijzen dat McDonald's de koffie willens en wetens bij zulke hoge temperaturen zette, ook al waren andere gasten eerder verbrand door hete koffie.^[18]

In 2002 dienden vegetarische groepen, grotendeels hindoes en boeddhisten, met succes een aanklacht in tegen McDonald's omdat ze hun friet verkeerd presenteerden als vegetarisch, terwijl deze runderbouillon bevatte. Er werd vervolgens 10 miljoen dollar uitgekeerd.^[19]

In 2004 bezorgde Morgan Spurlocks documentaire Super Size Me negatieve publiciteit voor McDonald's, met suggesties dat het eten van McDonald's zwaar bijdroeg aan de toename van de zwaarlijvigheid in de Verenigde Staten. De filmmaker at en dronk een maand achtereen driemaal per dag bij McDonald's. Hij kwam 11,1 kilo aan, werd depressief, kreeg een chronische hoofdpijn en verloor zijn interesse in seks. Spurlock beperkte zich bij zijn inname zo veel mogelijk tot de Medium Size-menu's en moest een zogenaamde Super Size-menu nemen als de verkoopmedewerker hem dit aanbood. Een journalist van het Algemeen Dagblad die in Nederland eveneens een maand bij McDonald's ging eten, koos juist voor laagcalorische maaltijden en viel zes kilo af. Wel erkende hij enkel tot dit resultaat te zijn gekomen onder streng toezicht van een diëtiste. De Amerikaan John Cisna herhaalde 2013 het experiment 90 dagen lang en viel 17 kilo af. Anders dan Spurlock lette hij wel op zijn calorische inname en ging sporten.^[20]

In 2007 meldde de FNV dat McDonald's gebruikmaakt van kinderarbeid voor het maken van de speeltjes van het Happy Meal. Kinderen zouden meer dan 16 uur per dag moeten werken voor een loon waarvan ze nog geen McDonald's-menu kunnen kopen. Dit bericht werd bevestigd door de HKCTU, de Hong Kong Confederation of Trade Unions, een zusterorganisatie van de FNV.

In april 2007 pleitte McDonald's in Perth, West-Australië schuldig aan vijf aanklachten met betrekking tot de tewerkstelling van kinderen jonger dan 15 jaar in een van zijn restaurants en kreeg een boete van 8000 dollar.^[21]

Op 26 januari 2010 oordeelde een Nederlandse rechter over een ontslag wegens het toevoegen van een plakje kaas aan een hamburger voor een McDonald's-collega begin maart 2009. Dit was tegen de huisregels van McDonald's in. De rechter oordeelde het ontslag als onterecht en te zwaar. De vrouw kan niet opnieuw aan de slag bij McDonald's maar kreeg wel vijf maanden salaris.^[22]

In december 2010 bleek dat hackers gegevens van McDonald's gestolen hadden over klanten, zoals naam, adres, geboortedatums en telefoonnummers.^[23]

In december 2011 verbood de stad San Francisco het weggeven van speelgoed met Happy Meals om jonge kinderen te beschermen tegen de kindermarketing van junkfood en vanwege het vermogen van kinderen om ouders te pressen tot een McDonald's-bezoek vanwege dit gratis door McDonald's verstrekte speelgoed. McDonald's reageerde daarop door 10 dollarcent te vragen voor het speelgoed, en te stellen dat de opbrengst daarvan naar het goede doel zou gaan. De kindermarketing is niet gestaakt.^[24]

In april 2014 werd gemeld dat McDonald's in Europa kippenvlees zal gaan gebruiken dat is geproduceerd met behulp van genetisch gemodificeerd diervoer. Greenpeace beweert dat McDonald's hierdoor minder dan één Eurocent bespaart voor elke kipburger en een pad inslaat dat niet gewenst is door zijn klanten.^[25]

Eind 2018 werd er een onderzoek gepubliceerd door de London Metropolitan University waaruit bleek dat er op de selfserviceschermen van McDonald's bacteriën aangetroffen werden die normaal alleen in darmstelsels of uitwerpselen voorkomen. In totaal werden er acht restaurants in Londen en Birmingham onderzocht, en werden er meer dan 10 potentieel schadelijke ziektekiemen, waaronder een tegen antibiotica resistente bacterie gevonden.^[26]

Ook staat McDonald's in Nederland ruim bovenaan in het lijstje van merken waarvan het afval in de openbare ruimte wordt neergegooid.^[27] Om dit te bestrijden wordt sinds 2019 jaarlijks in de maanden augustus en september de actie "You Bin It You Win It" (in 2022 "Litter & Glamour") gehouden. Vier weken lang staan er in alle Nederlandse McDonald's-restaurants speciale actie-afvalbakken. Mensen die hierin hun afval weggooien, maken kans op leuke prijzen die elk jaar variëren. Hiervoor worden gedurende de actieperiode diverse winmomenten geselecteerd waarbij op bepaalde locaties dagen en tijden winnaars worden getrokken. Op deze manier probeert McDonald's mensen te leren om hun afval in te prullenbak te gooien in plaats van in de openbare ruimte.

In Denemarken is sinds juli 2020 een verbod op PFAS in voedselverpakkingen van kracht. In de zakjes voor Franse frietjes van McDonald's in Denemarken werd bij onderzoek geen PFAS aangetroffen, terwijl dezelfde producten in andere Europese landen wel PFAS bevatten.^[28]

De Nederlandse Reclame Code Commissie heeft McDonald's in februari 2022, na een klacht van stichting Foodwatch, aangesproken op het overtreden van de Reclame Code door het gebruik van populaire kinderfiguren en idolen op verpakkingen van ongezond voedsel, wat sinds 2020 verboden is. Vooralsnog is de andere klacht die Foodwatch indiende, over populaire kinder-influencers die via sociale media reclame maken voor junkfood van McDonald's, afgewezen.^[29]

In 2016 kwam een film van The Weinstein Company uit over het ontstaan van McDonald's genaamd The Founder. Hierin is te zien hoe Ray Kroc de McDonald-broers, Maurice "Mac" en Richard "Dick" McDonald ontmoet en begint met het opzetten van franchises van McDonald's-restaurants. Uiteindelijk is te zien hoe hij op slinkse wijze alle rechten overneemt van de McDonald-broers en hen ontgoocheld achterlaat.

• Op 31 januari 1990 werd de eerste vestiging in Rusland geopend.^[30] Op de openingsdag stonden er rijen van honderden meters voor het filiaal aan het Poesjkinplein. Op 8 maart 2022 werd echter bekend dat McDonald's zich volledig uit Rusland terugtrok naar aanleiding van de oorlog met Oekraïne.^[31] Op 23 april 1992 ging de eerste vestiging in de Volksrepubliek China open.^[32]
• McDonald's komt in bepaalde gevallen ook tegemoet aan speciale wensen met betrekking tot voedsel. Zo zijn sommige McDonald's in Israël volledig koosjer en houden sommige McDonald's ook rekening met de islamitische voedingsregels (halal en haram). Een verschil tussen landen is ook dat in sommige alcohol wordt geschonken en andere niet.
• Bekende producten zijn onder andere de Big Mac en de hamburgers met friet. Voor kinderen is een speciaal menu verkrijgbaar: het Happy Meal. In 1987 stonden voor het eerst ook salades op het menu.^[33] Sinds 2004 zijn deze ook in Nederland verkrijgbaar.^[34]
• Veel restaurants kennen een zogenaamde McDrive. Dit is een betaal- en afhaalmogelijkheid bij een McDonald's-restaurant waar men voedsel kan bestellen zonder de auto te verlaten, waarna de maaltijd/snack in de auto genuttigd kan worden. Het concept heet in Amerika drive-thru. Deze filialen hebben meestal ook een terras naast de mogelijkheid om in de auto te blijven, en een mogelijkheid om binnen te zitten.
• In 2019 werd de Brit Steve Easterbrook die het bedrijf sinds 2015 leidde wegens een relatie met een werknemer vervangen door de Amerikaan Chris Kempczinski.^[35]

• 
  McDonald's in Amsterdam
• 
  McDonald's in Zwolle
• 
  Reeds gesloten McDonald's in Maastricht
• 
  McDonald's in Huis ter Heide, de eerste Nederlandse McDrive
• 
  McDonald's in Winterswijk
• 
  McDonald's op Times Square, Verenigde Staten
• 
  Arabische McDonald's
• 
  koosjere McDonald's in Israël
• 
  McDonald's in St. Petersburg
• 
  McDonald's in Tokio, Japan
• 
  Verkooppunt in Shanghai Volksrepubliek China
• 
  Een McDonald's in IJsland, die in 2009 uit de keten gestapt is
• 
  McDonald's in João Pessoa, Brazilië
• 
  Een vrachtwagen van McDonald's met koelende oplegger

• Mcdonaldisering
• Ronald McDonald
• Big Mac-index
• I'm lovin' it

• McDonald's Nederland
• McDonald's België

• (en) John F. Love, McDonald's: Behind The Arches (1995) ISBN 978-0553347593
• (en) Ray Kroc, Grinding It Out: The Making of McDonald's (1977) ISBN 0809282593
• Ubel Zuiderveld, McSucces - De McMethode onthuld (2012) ISBN 9789081474238

Mediabestanden die bij dit onderwerp horen, zijn te vinden op de pagina McDonald's op Wikimedia Commons.