ବିଶ୍ଵ ଓଜୋନ ଦିବସ

୧୯୮୭ ମସିହାର ଏହି ଦିନରେ ମଣ୍ଟ୍ରିଲ ପ୍ରୋଟୋକଲ ନାମକ ଏକ ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଚୁକ୍ତିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହି ସନ୍ଧିର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଓଜୋନ ସ୍ତରକୁ କ୍ଷୀଣ ବା ହ୍ରାସ କରୁଥିବା କିଛି ପଦାର୍ଥର ପ୍ରସ୍ତୁତି ବା ଉତ୍ପାଦନ ସମୟ ବଦ୍ଧ ଉପାୟରେ ବନ୍ଦ କରିବା ଯଦ୍ୱାରା ଓଜୋନ ସ୍ତରକୁ ସଂରକ୍ଷଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହି ଚୁକ୍ତିନାମା ସ୍ୱାକ୍ଷର ହୋଇଥିଲା ୧୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୮୭ ମସିହାରେ । ଏହି ଐତିହାସିକ ଦିନକୁ ସ୍ମରଣୀୟ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ୧୯ ଡିସେମ୍ବର ୨୦୦୦ ଦିନ ସଂଯୁକ୍ତ ରାଷ୍ଟ୍ର ମହାସଭାରେ ୧୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବରକୁ ଅନ୍ତଃରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଓଜୋନ ସ୍ତର ସଂରକ୍ଷଣ ଦିବସ ରୂପେ ପାଳିବାକୁ ଏକ ଘୋଷଣାନାମା ଗୃହୀତ ହେଲା । ଚୁକ୍ତି ସ୍ୱାକ୍ଷର ହେବାର ପ୍ରାୟ ୩୦ ବର୍ଷ ପରେ ଓଜୋନ ସ୍ତରରେ ଦେଖାଦେଇଥିବା ଛିଦ୍ର ବନ୍ଦ ହେବାର ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା ^[୪]। ତଥାପି ଏହି ଓଜୋନ ସ୍ତର କ୍ଷୀଣ ହେବା ଯୋଗୁଁ ନିର୍ଗତ ବିଷାକ୍ତ ଗ୍ୟାସର ପ୍ରଭାବ ପୃଥିବୀ ଉପରେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ୫୦ରୁ ୧୦୦ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରହିବ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରଯାଏ ।^[୪]

ଓଜୋନ ହେଉଛି ଅମ୍ଳଜାନର ଆଉ ଏକ ସ୍ୱରୂପ ଯାହାର ରାସାୟନିକ ପ୍ରତୀକ ହେଉଛି O3 । ଆମ ବାୟୁ ମଣ୍ଡଳରେ ଖୁବ କମ ପରିମାଣର ଓଜୋନ (ଏକ ପ୍ରକାର ଗ୍ୟାସୀୟ ଉପାଦାନ) ରହିଛି । ତଥାପି ଏହାର ଆବଶ୍ୟକତା ମଣିଷ ସମାଜ ପାଇଁ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । କାରଣ ହେଉଛି, ଓଜୋନର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ସ୍ତରରେ ଅର୍ଥାତ ଭୂପୃଷ୍ଠର ୧୦ରୁ ୪୦ କିଲୋମିଟର ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱରେ ରହିଥାଏ । ଏହି ସ୍ତରକୁ ଷ୍ଟ୍ରାଟୋଫିଅର (stratosphere ) କୁହାଯାଏ । ଏହି ସ୍ତର ପ୍ରାୟତଃ ଶତକଡା ୯୦ ଓଜୋନ ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏହା ସତ୍ତ୍ୱେ ଓଜୋନ ସ୍ତର ଆମ ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ । କାରଣ ଏହି ଓଜୋନ ସ୍ତର ସୂର୍ଯ୍ୟରୁ ନିର୍ଗତ କେତେକ ଅରିବାଇଗଣୀ ରଶ୍ମୀ, ଯାହାକି ମାନବ ଶରୀର ପାଇଁ କ୍ଷତିକାରକ, ଗ୍ରହଣ କରିନିଏ । ଫଳରେ ଆମେ ଅତିବାଇଗଣୀ ରଶ୍ମୀର କୁପ୍ରଭାବରୁ ଦୂରେଇ ରହୁ । ଏହିପରି ଓଜୋନ ସ୍ତର ଆମ ପାଇଁ ଏକ ଢାଲ ସଦୃଶ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।ଅତଏବ ପରିବେଶ ବିଜ୍ଞାନୀମାନେ ମଣ୍ଟ୍ରୀଲ ଚୁକ୍ତିନାମା ପରୀପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଓଜୋନ ସ୍ରରର ହ୍ରାସ ରୋକିବା ଦିଗରେ ଅଧିକରୁ ଅଧିକ ଗବେଷଣା ଜାରି ରଖିଛନ୍ତି ଏବଂ ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ନିଆଯାଉଥିବା ପଦେକ୍ଷେପଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ସର୍ବସାଧାରଣକୁ ସଚେତନ ମଧ୍ୟ କରାଯାଉଛି ।

ନିକଟରେ ୨୦୧୮ରେ କରାଯାଇଥିବା ଏକ ପରୀକ୍ଷଣରୁ ଜଣାଯାଇଛି ଯେ, ବିଶ୍ୱ ଜନ ସମୁଦାୟର ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଫଳରେ କ୍ଷୀଣ କିମ୍ବା ନଷ୍ଟ ହୋଇଯାଇଥିବା ଓଜୋନ ସ୍ତରର ଅନେକ ଭାଗ ସଜଡା ହୋଇପାରିଛି । ପ୍ରତି ଦଶନ୍ଧିରେ ୧ରୁ ୩ ଶତକଡା ହାରରେ ଏହି କମିଯାଇଥିବା ଓଜୋନ ସ୍ତରର ଭରଣା ହୋଇ ଆସୁଛି । ଏହି ପ୍ରଚେଷ୍ଟା ଯଦି ଜାରି ରହେ, ଆଶା କରାଯାଉଛି, ଉତ୍ତର ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧ ତଥା ମଧ୍ୟ ଅକ୍ଷାଂଶର କମି ଯାଇଥିବା ଓଜୋନ ସ୍ତର ୨୦୩୦ ସୁଦ୍ଧା ଭରଣା ହୋଇଯିବ । ଦକ୍ଷିଣ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧ ତଥା ମେରୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହି କମିଯାଇଥିବା ଓଜୋନ ସ୍ତର ଯଥାକ୍ରମେ ୨୦୧୫ ଓ ୨୦୬୦ ସୁଦ୍ଧା ଭରଣା ହୋଇଯିବାର ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଓଜୋନ ସ୍ତରର ସଂରକ୍ଷଣ ଦିଗରେ ନିଆଯାଉଥିବା ଏସବୁ ପଦକ୍ଷେପ ମଧ୍ୟ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଜନିତ କୁପ୍ରଭାବରୁ ପୃଥିବୀକୁ ମୁକ୍ତ ରଖିବାରେ ଅନେକାଂଶରେ ସହାୟକ ହେବା । ଖାଲି ଏତିକି ନୁହେଁ, ଏହା ଫଳରେ ୧୯୯୦ରୁ ୨୦୧୦ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଦୂଷଣରୁ ଜାର ପ୍ରାୟ ୧୩୫ ବିଲିୟନ ଟନ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଳର କୁପ୍ରଭାବରୁ ମଧ୍ୟ ଏହା ପୃଥିବୀଠାରୁ ଦୂରେଇ ରଖିବ ।^[୫]