ବୈକୁଣ୍ଠନାଥ ପଟ୍ଟନାୟକ

ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ବଡ଼଼ମ୍ବାଗଡ଼ ନିବାସୀ ମାଟିବଂଶର ଅବଧାନଙ୍କ ପାଖରେ। ବାଲ୍ୟଶିକ୍ଷା ଶେଷ କରି ବଡ଼଼ମ୍ବାରେ ନବସ୍ଥାପିତ ନିମ୍ନ ପ୍ରାଥମିକ ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଶିକ୍ଷାଗ୍ରହଣ କଲାପରେ ସେ କଟକ କଲେଜିଏଟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କଲେ। ସେ ସମୟର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ଡ଼ାକରାରେ ସେ କଲେଜିଏଟ ସ୍କୁଲ ପରିତ୍ୟାଗ କରି ସତ୍ୟବାଦୀ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ। ଏଠାରେ ପଣ୍ଡିତ ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଓ ପଣ୍ଡିତ ଗୋଦାବରୀଶଙ୍କ ସାହଚର୍ଯ୍ୟ ଓ ବଳିଷ୍ଠ ଶିକ୍ଷାଦାନର ଲାଭ ପାଇଥିଲେ । ଏଠାକାର ଜଳବାୟୁ ତାଙ୍କ ଦେହସୁହା ନ ହେବାରୁ ସେ ଢେଙ୍କାନାଳ ଉଚ୍ଚବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ। ସେଠାରୁ ଶିକ୍ଷା ସମାପନ କରି ସେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ । ସେଠାରେ ଅଧ୍ୟୟନ କାଳରେ ସେ ସହପାଠୀ ଅନ୍ନଦା ଶଙ୍କର ରାୟ, କାଳିନ୍ଦୀ ଚରଣ ପାଣିଗ୍ରାହୀ, ହରିହର ଓ ଶରତଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ସହିତ ମିଶି ସେ ‘ନନସେନ୍ସ କ୍ଲବ’ ନାମକ ସବୁଜ ସାହିତ୍ୟ ସମିତି ଗଠନ କରିଥିଲେ ଓ ‘ଅବକାଶ’ ନାମକ ପତ୍ରିକା ଥିଲା ଏହି ସମିତିର ମୁଖପତ୍ର । ସବୁଜଯୁଗର ଏହି ପଞ୍ଚସଖାଙ୍କର ଅବଦାନ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତି ଅତୁଳନୀୟ।^[୩] ୧୯୨୬ରେ ସେ ବି.ଏ. ପରୀକ୍ଷାରେ ଉତ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ କଟକସ୍ଥିତ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଯୋଗଦାନ କରିଥିଲେ। ୧୯୩୧ ମସିହାରେ ସେ କଲିକତା ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଓଡ଼ିଆରେ ସ୍ନାତକ କରିଥିଲେ।

ଉଚ୍ଚତର ଶିକ୍ଷା ସମାପନ କରି ସାରିବାପରେ ସେ ତତ୍କାଳିନ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଅନ୍ତର୍ଗତ ପୁରୁଲିଆ ସରକାରୀ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଓ ପାଟନା କଲେଜିଏଟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଶିକ୍ଷକତା କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ସେ ରେଭେନ୍ସା କଲେଜିଏଟ୍ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। କର୍ମମୟ ଜୀବନର ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ସେ ଥିଲେ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପରିଦର୍ଶକ ଓ ପ୍ରୌଢ଼ଶିକ୍ଷା ବିଭାଗର ଉଚ୍ଚ ପଦାଧିକାରୀ । ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ସେ ସେବାନିବୃତ୍ତ ହୋଇଥିଲେ । ଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ ସେ ଟିଉସନ ପ୍ରଥାକୁ ବିରୋଧ କରୁଥିଲେ । ବ୍ୟବସ୍ଥାସହ ସାଲିସ କରୁନଥିବାରୁ ବଡ଼ ହାକିମଙ୍କ ଦାଉ ସହିବାକୁ ପଡିଥିଲା । ଅବସରକାଳୀନ ଭତ୍ତା ଅଟକି ଯିବାରୁ, ଶେଷଜୀବନରେ ଆର୍ଥିକ ସ୍ଥିତି ଶୋଚନୀୟ ଥିଲା ।

ତାଙ୍କର ପତ୍ନୀ ଆଦରମଣି ଦେବୀଥିଲେ ଜଣେ ଭକ୍ତିପ୍ରାଣା ମହିଳା । ତାଙ୍କର ଦଶଟି ସନ୍ତାନ ସନ୍ତତି ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପୁତ୍ରୀ ସୁନନ୍ଦା ପଟ୍ଟନାୟକ ହେଉଛନ୍ତି ଜଣେ ହିନ୍ଦୁସ୍ତାନୀ ଗାୟିକା।

ସେ ଲେଖିଥିବା ବହି ସବୁ ହେଲା: ^[୪]

କବିତା

• ଉତ୍ତରାୟଣ (୧୯୬୪)
• ବିଲ୍ୱମଙ୍ଗଲ (୧୯୫୩)
• କାବ୍ୟସଞ୍ଚୟନ (୧୯୪୩)
• ଉପେକ୍ଷିତା
• କାବ୍ୟ ସଂଚୟନ
• ମୁକ୍ତିପଥେ
• ନବାବର୍ଷା ସଙ୍ଗୀତ
• ଅରୁଣଶ୍ରୀ
• ମୃତ୍ତିକା ଦର୍ଶନ ^[୫]

• କାବ୍ୟନ୍ତିକା

• କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଅକାଦେମୀ ପୁରସ୍କାର, ୧୯୬୫ ^[୬]

୧୯୭୯ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ସେ ତାଙ୍କର ବଡ଼଼ମ୍ବାସ୍ଥିତ ବାସଭବନରେ ଶେଷନିଃଶ୍ୱାସ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ । ପରଲୋକ ଦିନ ମଧ୍ୟ ସେ ନେତା ସାବଧାନ ନାମରେ କବିତାଟିଏ ଲେଖିଥିଲେ ।^[୭]