ମାର୍କେଟ କ୍ୟାପିଟାଲାଇଜେସନ

ବଜାର ପୁଞ୍ଜିକରଣ ବେଳେବେଳେ କମ୍ପାନୀଗୁଡିକର ଆକାରକୁ ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ | ଏହା କେବଳ କମ୍ପାନୀର ପୁଞ୍ଜି ଢାଞ୍ଚାର ଇକ୍ୱିଟି ଉପାଦାନକୁ ମାପିଥାଏ, ଏବଂ କମ୍ପାନୀକୁ ଆର୍ଥିକ ସହାୟତା ଦେବା ପାଇଁ କେତେ ଋଣ (କିମ୍ବା ଲିଭରେଜ୍) ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ସେ ବିଷୟରେ ପରିଚାଳନାର ନିଷ୍ପତ୍ତିକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ ନାହିଁ । କମ୍ପାନୀର ଆକାରର ଏକ ଅଧିକ ବ୍ୟାପକ ମାପ ହେଉଛି ଏଣ୍ଟରପ୍ରାଇଜ୍ ମୂଲ୍ୟ, ଯାହା ବକେୟା ଋଣ, ପସନ୍ଦ ଷ୍ଟକ୍ (preferred shares) ଏବଂ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାରଣକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥାଏ । ବୀମା କଂପାନିଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ଏମ୍ବେଡେଡ୍ ଭାଲ୍ୟୁ (embedded value) ନାମକ ଏକ ମୂଲ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ।

ଏହା ଷ୍ଟକ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜର ଆପେକ୍ଷିକ ଆକାରକୁ ମାନ୍ୟତା ଦେବାରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ, ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ଷ୍ଟକ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜରେ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ସମସ୍ତ କମ୍ପାନୀର ବଜାର ପୁଞ୍ଜିର ପରିମାଣର ଏକ ମାପକ ଅଟେ । ଷ୍ଟକ ବଜାର କିମ୍ବା ଅର୍ଥନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରର ସମୁଦାୟ ପୁଞ୍ଜିକରଣକୁ ଅନ୍ୟ ଅର୍ଥନୈତିକ ସୂଚକାଙ୍କ ସହିତ ତୁଳନା କରାଯାଇପାରେ । ୨୦୨୦ରେ ସମସ୍ତ ସାର୍ବଜନୀନ କାରବାର କରୁଥିବା କମ୍ପାନୀଗୁଡିକର ମୋଟ ବଜାର ପୁଞ୍ଜି ପ୍ରାୟ ୯୩ ଟ୍ରିଲିୟନ ଆମେରିକୀୟ ଡଲାର ଥିଲା ।^[୩]

ଏହି ଫର୍ମୁଲାଦ୍ୱାରା ମାର୍କେଟ କ୍ୟାପ୍ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ${\textstyle {\text{MC}}=N\times P}$ , ଯେଉଁଠାରେ MC ହେଉଛି ମାର୍କେଟ କ୍ୟାପିଟାଲାଇଜେସନ (market capitalization), N ହେଉଛି ବକେୟା ଥିବା ସାଧାରଣ ସେୟାର ସଂଖ୍ୟା, ଏବଂ P ହେଉଛି ସାଧାରଣ ଅଂଶ ପିଛା ବଜାର ମୂଲ୍ୟ ।^[୪]

ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଯଦି କୌଣସି କମ୍ପାନୀର ୪ ନିୟୁତ ସାଧାରଣ ସେୟାର ବକେୟା ଅଛି ଏବଂ ସେୟାର ପିଛା କ୍ଲୋଜିଂ ମୂଲ୍ୟ ୨୦ ଟଙ୍କା, ତେବେ ଏହାର ବଜାର ପୁଞ୍ଜି ୮ କୋଟି ଟଙ୍କା ଅଟେ । ଯଦି ସେୟାର ପିଛା କ୍ଲୋଜିଂ ପ୍ରାଇସ୍ ୨୧ ଟଙ୍କାକୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ, ତେବେ ମାର୍କେଟ୍ କ୍ୟାପ୍ ୮.୪ କୋଟି ଟଙ୍କା ହୋଇଯିବ। ଯଦି ଏହା ସେୟାର ପିଛା ୧୯ ଟଙ୍କାକୁ ଖସିଯାଏ, ତେବେ ମାର୍କେଟ୍ କ୍ୟାପ୍ ୭.୬ କୋଟି ଟଙ୍କାକୁ ଖସି ଆସିଥାଏ। ଏହା ବାଣିଜ୍ୟ ମୂଲ୍ୟଠାରୁ ବିପରୀତ ଯେଉଁଠାରେ କ୍ରୟ ମୂଲ୍ୟ, ହାରାହାରି ମୂଲ୍ୟ ଏବଂ ବିକ୍ରୟ ମୂଲ୍ୟ କାରବାର ଖର୍ଚ୍ଚ କାରଣରୁ ଭିନ୍ନ ହୋଇପାରେ ।

ପାରମ୍ପରିକ ଭାବେ କମ୍ପାନିଗୁଡ଼ିକୁ ଲାର୍ଜ କ୍ୟାପ୍, ମିଡ୍ କ୍ୟାପ୍ ଏବଂ ସ୍ମଲ୍ କ୍ୟାପ‌ରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଉଥିଲା। ^[୫] ସେବି ନିୟମାବଳୀ ଅନୁଯାୟୀ ମାର୍କେଟ କ୍ୟାପ୍ ନିମ୍ନରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି:^[୬]

କ. ଲାର୍ଜ କ୍ୟାପ୍: ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଜାର ପୁଞ୍ଜି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପ୍ରଥମ -୧୦୦ତମ କମ୍ପାନୀ ଖ. ମିଡ୍ କ୍ୟାପ୍: ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଜାର ପୁଞ୍ଜି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ୧୦୧-୨୫୦ତମ କମ୍ପାନୀଗ. ସ୍ମଲ କ୍ୟାପ୍: ପୂର୍ଣ୍ଣ ବଜାର ପୁଞ୍ଜି ଦୃଷ୍ଟିରୁ ୨୫୧ତମ କମ୍ପାନୀ

1. ଷ୍ଟକ୍ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜ
2. ମାଧ୍ୟମିକ ବଜାର
3. ଡିଭିଡେଣ୍ଡ