ਗੁਲਾਗ

ਗੁਲਾਗ (/ˈɡuːlɑːɡ/, ਯੂਕੇ ਵੀ /-læɡ/; ਰੂਸੀ: ГУЛаг, romanized: GULag, [ɡʊˈlak] ( ਸੁਣੋ), ਕੈਂਪਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਰੂਪ ਸੋਵੀਅਤ ਜ਼ਬਰੀ-ਲੇਬਰ ਕੈਂਪ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਇੰਚਾਰਜ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀ ਸੀ ਜੋ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਲੈਨਿਨ^[1] ਅਧੀਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ 1930 ਵਿਆਂ ਤੋਂ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੱਕ ਜੋਸਫ਼ ਸਟਾਲਿਨ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸਮੇਂ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਵੀ ਗੁਲਾਗ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਜ਼ਬਰੀ-ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕੈਂਪ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੈਂਪ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਸਟਾਲਿਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਨ।^[2][3] ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਛੋਟੇ ਅਪਰਾਧੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੈਦੀ ਤੱਕ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਤੂਸੇ ਗਏ ਸਨ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਐਨਕੇਵੀਡੀ ਟ੍ਰੋਇਕਾਸ ਵਰਗੇ ਜਾਂ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਹੋਰ ਔਜਾਰਾਂ ਦੀਆਂ ਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦੋਸ਼ੀ ਠਹਿਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਗੁਲਾਗ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਬਰ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਾਧਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।

ਏਜੰਸੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਪਹਿਲਾਂ ਜੀਪੀਯੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਨ ਕੇ ਵੀਡੀ ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਅੰਤਮ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰਾਲੇ (ਐਮਵੀਡੀ) ਦੁਆਰਾ। ਸੋਲੋਵਕੀ ਜੇਲ੍ਹ ਕੈਂਪ, ਇਨਕਲਾਬ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਪਹਿਲਾ ਸੁਧਾਰਕ ਲੇਬਰ ਕੈਂਪ, 1918 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ, 1919 ਨੂੰ "ਜਬਰੀ-ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਕੈਂਪਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ" ਦੇ ਇੱਕ ਫ਼ਰਮਾਨ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇੰਟਰਨਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧਿਆ, 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ 100,000 ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਦਿ ਬਲੈਕ ਬੁੱਕ ਆਫ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਲੇਖਕ ਨਿਕੋਲਸ ਵਰਥ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸੋਵੀਅਤ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਕੈਂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਮੌਤ ਦਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਬਦਲਾਅ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ, ਜੋ 5% (1933) ਅਤੇ 20% (1942–1943) ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਚੋਖਾ, (1950 ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਲਗਪਗ 1 ਤੋਂ 3% ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ) ਘਟ ਗਿਆ।^[4][5] ਅਧਿਕਾਰਤ ਪੁਰਾਲੇਖ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਣ ਰਹੀ ਸਹਿਮਤੀ ਅਨੁਸਾਰ 1930 ਤੋਂ 1953 ਤੱਕ ਗੁਲਾਗ ਭੇਜੇ ਗਏ 1.8 ਕਰੋੜ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਪਗ 15 ਤੋਂ 17 ਲੱਖ ਨਜ਼ਰਬੰਦੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।^[6][7] ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਜਿਹੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗਤਾ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ' ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਰੋਸਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿਤੇ ਉੱਚ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੇ ਹਨ।^[8] ਪੁਰਾਲੇਖ ਖੋਜਕਰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਗ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੀ "ਵਿਨਾਸ਼ ਦੀ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾ ਨਹੀਂ" ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਇਰਾਦੇ ਦਾ ਕੋਈ ਬਿਆਨ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਅਤੇ ਕੈਦੀ ਰਿਹਾਈ ਗੁਲਾਗ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਸੀ।