ਜਿਬਰਾਲਟਰ
ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਔਬੇਰਿਅਨ ਪਰਾਇਦੀਪ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਨੋਕ ਉੱਤੇ ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪਰਵੇਸ਼ ਦਵਾਰ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਸਵਸ਼ਾਸੀ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਹੈ। 6.843 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (2.642 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੱਦ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਪੇਨ ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੇ ਸ਼ਸਤਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਆਧਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਨੌਸੇਨਾ (Royal Navy) ਦਾ ਇੱਕ ਅਧਾਰ ਹੈ।
ਜਿਬਰਾਲਟਰ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
| ਐਨਥਮ: "ਰੱਬ ਰਾਣੀ ਨੂੰ ਬਣਾਵੇ" (official) "ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਗਾਇਣ" (local)[1] | |||||
 | |||||
 Map of Gibraltar | |||||
| ਸਥਿਤੀ | British Overseas Territory | ||||
| ਰਾਜਧਾਨੀ | ਜਿਬਰਾਲਟਰ | ||||
| ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ district (by population) | ਪੱਛਮੀ ਜਿਬਰਾਲਟਰ | ||||
| ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | ||||
| ਬੋਲੀ |
| ||||
| ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ |
| ||||
| ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਮ | ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਲੋਕ ਲਲਾਨਿਤੋ(colloquial) | ||||
| ਸਰਕਾਰ | ਲੋਕਤੰਤਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਨਿਰਭਰਤਾ | ||||
• ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਮੋਨਾਰਚੀ | ਇਲਾਜ਼ਬੇਥ II | ||||
| ਵਿਧਾਨਪਾਲਿਕਾ | ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਲੋਕ ਸਭਾ | ||||
| ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ | |||||
• ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ | 4 ਅਗਸਤ 1704[2] | ||||
• ਉਟਰੇਚਟ ਦੀ ਸੰਧੀ | 11 ਅਪਰੈਲ 1713[3] | ||||
• ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦਾ ਕੌਮੀ ਦਿਨ | 10 ਸਤੰਬਰ | ||||
| ਖੇਤਰ | |||||
• ਕੁੱਲ | 6.8 km2 (2.6 sq mi) (241st) | ||||
• ਜਲ (%) | 0 | ||||
| ਆਬਾਦੀ | |||||
• 2015 ਅਨੁਮਾਨ | 32,194 (222nd) | ||||
• ਘਣਤਾ | 4,328/km2 (11,209.5/sq mi) (5th) | ||||
| ਜੀਡੀਪੀ (ਪੀਪੀਪੀ) | 2015 ਅਨੁਮਾਨ | ||||
• ਕੁੱਲ | £1.64 ਬਿਲੀਅਨ | ||||
• ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ | £50,941 (n/a) | ||||
| ਐੱਚਡੀਆਈ (2008) | 0.961[4] ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ · 20th | ||||
| ਮੁਦਰਾ | ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਪੌਂਡ (£)c (GIP) | ||||
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | UTC+1 (CET) | ||||
• ਗਰਮੀਆਂ (DST) | UTC+2 (CEST) | ||||
| ਮਿਤੀ ਫਾਰਮੈਟ | dd/mm/yyyy | ||||
| ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਸਾਈਡ | rightd | ||||
| ਕਾਲਿੰਗ ਕੋਡ | +350e | ||||
| ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਟੀਐਲਡੀ | .gif | ||||
ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦੀ ਸੰਪ੍ਰਭੁਤਾ ਆਂਗਲ - ਸਪੇਨੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁੱਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਤਰੇਚਤ ਸੁਲਾਹ 1713 ਦੇ ਤਹਿਤ ਸਪੇਨ ਦੁਆਰਾ ਗਰੇਟ ਬਰੀਟੇਨ ਦੀ ਕਰਾਉਨ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਸਪੇਨ ਨੇ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਅਧਿਕਾਰ ਜਤਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਲੌਟਾਨੇ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਰਹਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਸੰਪ੍ਰਭੁਤਾ ਦੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।[5]
ਇਹ ਚਟਾਨੀ ਪਰਾਇਦੀਪ ਹੈ, ਜੋ ਸਪੇਨ ਦੇ ਮੂਲ ਥਾਂ ਵਲੋਂ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪੂਰਵਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮੱਧ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਐਲਜੇਸਿਅਰਾਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਹੈ। 1713 ਤੋਂ ਇਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਛਾਉਨੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਦੇ ਚਟਾਨੀ ਪ੍ਰਾਯਦੀਪ ਨੂੰ ਚੱਟਾਨ (ਦਿੱਤੀ ਰਾਕ) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਚੱਟਾਨ ਸਮੁੰਦਰ ਦੀ ਸਤ੍ਹਾ ਤੋਂ ਅਚਾਨਕ ਉੱਤੇ ਉੱਠਦੀ ਦਿਸਣਯੋਗ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਟਾਨੀ ਸਥਲਖੰਡ ਉੱਤਰ ਦੱਖਣੀ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਪਤਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਵਿਭਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਪਰ ਕਈ ਉੱਚੀ ਚੋਟੀਆਂ ਹਨ। ਚੱਟਾਨਾਂ ਚੂਨਾ ਪੱਥਰ ਦੀ ਬਣੀ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਥਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੁਫਾਵਾਂ ਨਿਰਮਿਤ ਹੋ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਗੁਫਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਜੀਵ-ਜੰਤੁਵਾਂਦੇ ਚਿਹਨ ਵੀ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ।
ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਨਗਰ ਨਵਾਂ ਬਸਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਗਰ ਦੀ ਆਮ ਤੌਰ: ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਲੜਾਈ (177-83) ਵਿੱਚ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਗਈ। ਵਰਤਮਾਨ ਨਗਰ ਰਾਕ ਦੇ ਉੱਤਰੀ-ਪੱਛਮ ਵਾਲਾ ਭਾਗ ਵਿੱਚ 3/16 ਵਰਗ ਮੀਲ ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਸਮੁੰਦਰ ਦਾ ਕੁੱਝ ਭਾਗ ਸੁਖਾਕਰ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਗਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਪਾਰਕ ਭਾਗ ਪੱਧਰਾ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਪੱਧਰੇ ਦੇ ਉੱਤਰ ਦੇ ਵੱਲ ਉੱਚੇ ਅਸਮਤਲ ਭੱਜਿਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸਸਥਾਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਦੇ ਵੱਲ ਫੌਜ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਅਤੇ ਬੇਰਕ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆ ਵੀ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਕੋਇਲੇ ਦੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਉੱਤੇ ਤੇਲ ਤੋਂ ਜਲਯਾਨੋਂ ਦੇ ਚਲਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਜਿਆਦਾ ਸਥਿਲਤਾ ਆ ਗਈ ਹੈ।
ਕਬਜ਼ਾ
24 ਜੁਲਾਈ– 1704 ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਐਡਮਿਰਲ ਜਾਰਜ ਰੂਕੇ ਨੇ ਸਪੇਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਰਕਬਾ ਸਿਰਫ਼ 2.6 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਅਤੇ ਅਬਾਦੀ ਸਿਰਫ਼ 30000 ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ‘ਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਅੱਜ ਵੀ ਕਾਇਮ ਹੈ। ਜਿਬਰਾਲਟਰ ਵਿੱਚ 27% ਇੰਗਲਿਸ਼, 24% ਸਪੈਨਿਸ਼, 20% ਇਟੈਲੀਅਨ, 10% ਪੁਰਤਗੇਜ਼ੀ, 8% ਮਾਲਟਾ ਵਾਸੀ, 3% ਯਹੂਦੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਕੂ ਹੋਰ ਕੌਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਵਸਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਵਿੱਚ 83% ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਿਬਰਾਲਟੀਅਰਨ ਲਿਖਵਾਇਆ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਪੇਨ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ।
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
ਹਵਾਲੇ
