ਨਰਗਿਸ ਮੁਹੰਮਦੀ
ਨਰਗਿਸ ਮੁਹੰਮਦੀ (ਫ਼ਾਰਸੀ: نرگس محمدی; ਜਨਮ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1972) ਇੱਕ ਈਰਾਨੀ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਹੈ। ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਬਚਾਓ ਕੇਂਦਰ (DHRC) ਦੀ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਉਸਦੀ ਸਾਥੀ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ, ਸ਼ਿਰੀਨ ਇਬਾਦੀ ਕਰਦੀ ਹੈ।[1] ਨਰਗਿਸ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਅਤੇ ਜਮਹੂਰੀਅਤ ਲਈ ਅਤੇ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਹਿਜਾਬ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਜਨਤਕ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸਿਵਲ ਨਾ-ਫ਼ਰਮਾਨੀ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ 2023 ਦੇ ਹਿਜਾਬ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਦੀ ਬੁਲੰਦ ਅਵਾਜ਼ ਹੈ।[2][3] ਮਈ 2016 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ "ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਲਹਿਰ ਜੋ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ" ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਅਤੇ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਤਹਿਰਾਨ ਵਿੱਚ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। [4] ਉਸਨੂੰ 2020 ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ 2021 ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੋਂ ਉਸ ਨੇ ਨਜ਼ਰਬੰਦ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਅਤੇ ਇਕਾਂਤ ਦੀ ਕੈਦ ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ।
ਅਕਤੂਬਰ 2023 ਵਿੱਚ, ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਿਆਂ, ਉਸਨੂੰ " ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਉੱਪਰ ਜ਼ੁਲਮ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸਦੀ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਸਾਰਿਆਂ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸਦੀ ਲੜਾਈ ਲਈ" 2023 ਦਾ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ਼ਿਆ।[5][6] ਈਰਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੇ ਮੁਹੰਮਦੀ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਦੇਣ ਦੇ ਫੈਸਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ।[7]
ਪਿਛੋਕੜ
ਮੁਹੰਮਦੀ ਦਾ ਜਨਮ 21 ਅਪ੍ਰੈਲ 1972[8] ਨੂੰ ਇਰਾਨ ਦੇ ਜ਼ੰਜਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕੋਰਵੇਹ, ਕਰਜ ਅਤੇ ਓਸ਼ਨਵੀਏਹ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।[9] ਉਸਨੇ ਕਾਜ਼ਵਿਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਲਈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਬਣ ਗਈ। ਆਪਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮੂਹ Tashakkol Daaneshjuyi Roshangaraan ("ਪ੍ਰਬੁੱਧ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸਮੂਹ") ਦੀਆਂ ਦੋ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਸਮੇਂ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[8][10] ਉਹ ਇੱਕ ਪਹਾੜ ਚੜ੍ਹਨ ਵਾਲ਼ੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਰਹੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਚੜ੍ਹਾਈ ਮਹਿੰਮਾਂ ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।[8]