Karl Brunner von Wattenwyl

szwajcarski fizyk, geolog i entomolog
(Przekierowano z Carl Brunner von Wattenwyl)

Karl Brunner von Wattenwyl (ur. 13 czerwca 1823 w Bernie, zm. 24 sierpnia 1914) – szwajcarski naukowiec: fizyk, geolog i biolog; specjalizował się w entomologii, zwłaszcza w szeroko rozumianych owadach prostoskrzydłych.

Karl Brunner von Wattenwyl
Ilustracja
Portret autorstwa Hansa Templego
Data i miejsce urodzenia

13 czerwca 1823
Berno

Data i miejsce śmierci

24 sierpnia 1914
Wiedeń/Kirchdorf an der Krems

Odznaczenia
Order Medżydów (Imperium Osmańskie) Order Alberta (Saksonia) Wielki Oficer Orderu Świętych Maurycego i Łazarza (Królestwo Włoch) IV Klasa Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Order Świętej Anny II klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie) Order Lwa Zeryngeńskiego (Badenia) Order Korony Żelaznej III klasy (Austro-Węgry) Krzyż Srebrny Orderu Zbawiciela (Grecja)

Życiorys

Karl urodził się 13 czerwca 1823 roku w szwajcarskim Bernie. Jego ojcem był Karl Brunner[1], profesor chemii i farmacji, w latach 1836–1837 rektor Uniwersytetu Berneńskiego[2], matką zaś Klara Charlotte Otth, córka urzędnika miejskiego. Karl Brunner von Wattenwyl studiował fizykę i geologię, najpierw na Uniwersytecie Genewskim, a od 1843 roku w Berlinie. W 1846 roku doktoryzował się w Berlinie. W 1847 roku na uniwersytecie w Bernie uzyskał habilitację w dziedzinie fizyki, a w 1849 roku uzyskał tam tytuł profesora[1].

W 1851 roku zajął się wprowadzeniem na terenie Szwajcarii sieci telegraficznej. Początkowo pracował pod kierownictwem Carla Augusta von Steinheila, po czym sam objął stanowisko kierownicze. W 1852 roku odegrał kluczową rolę w międzynarodowych negocjacjach dotyczących regulacji przebiegu rzeki Ren. Od 1857 roku zajmował się organizacją sieci telegraficznej w Austrii. W 1865 roku z jego inicjatywy odbyła się w Paryżu pierwsza międzynarodowa konferencja telegraficzna. W związku ze swoją pracą na stałe przeprowadził się do Wiednia, gdzie w 1872 roku został doradcą w Ministerstwie Handlu. Brał także udział we wprowadzeniu telegrafu w Grecji i Turcji[1]. Zmarł 24 sierpnia 1914 roku w Austrii[1][3], według jednych źródeł w Wiedniu[1], według innych w Kirchdorf an der Krems[3].

Jego żoną była Emilie Elise Karoline, córka oficera Karla Antona von Wattenwyla. Miał z nią jedną córkę i trzech synów[1].

Praca naukowa

Na wczesnym etapie kariery naukowej Karl Brunner von Wattenwyl publikował liczne prace z dziedziny chemii, fizyki, geologii, glacjologii i meteorologii[3]. Już po przeprowadzce do Wiednia zainteresował się owadami prostoskrzydłymi[1], które wówczas szerzej definiowane obejmowały przedstawicieli współcześnie rozumianych rzędów prostoskrzydłych, karaczanów, straszyków i modliszek[4]. Pierwsza jego publikacja na ich temat ukazała się w 1861 roku. Były to Orthopterologische Studien. Beiträge zu Darwin’s Theorie über die Entstehung der Arten (Studia Ortopterologiczne. Wkład do teorii Darwina o pochodzeniu gatunków). W 1865 roku w swym Nouveau Systeme des Blattaires wprowadził nową klasyfikację karaczanów, która stała się podstawą dla systemów późniejszych autorów. W publikacjach z 1878 roku wprowadził podział prostoskrzydłych długoczułkowych na rodziny oraz opublikował monografię rodziny długoskrzydlakowatych. W 1882 roku wydał najobszerniejsze swe dzieło, Prodromus der europäischen Orthopteren, które Malcolm Burr określił encyklopedią europejskich prostoskrzydłych. W 1888 roku ukazała się monografia Stenopelmatidae i Gryllacrididae pióra Brunnera von Wattenwyla, a w 1890 roku monografia Proscopidae. W 1891 roku opublikował obszerne Additamenta zur Monographie der Phaneropteriden. Dzięki możliwości przebadania kolekcji birmańskich prostoskrzydłych zgromadzonej przez Leonarda Feę wydał w 1893 roku Révision du système des Orthoptères... Zawarta tam klasyfikacja prostoskrzydłych posłużyła za podstawę późniejszym autorom. W 1897 roku opublikowano w językach niemieckim i angielskim jego ogólnoentomologiczną pracę o ubarwieniu owadów (Observations on the Colours of Insects). W latach 1906–1908 ukazała się w trzech tomach napisana wspólnie z Josefem Redtenbacherem monografia Die Insektenfamilie der Phasmiden poświęcona straszykom[3].

Brunner von Wattenwyl opisał setki nowych dla nauki taksonów. Jego wiedeńska kolekcja prostoskrzydłych była swego czasu największą na świecie, obejmując m.in. tysiące okazów typowych[3]. Na jego cześć nazwano liczne nowe taksony, w tym rodzaje Brunnerella, Brunnergryllacris, Brunneria, Brunneriana, Bruntridactylus[5], Wattenwylia[6], Wattenwyliella, Wattenwylscopia[5]. W 1893 roku wyróżniony został członkostwem honorowym Entomological Society of London[7].

Odznaczenia

Karl Brunner von Wattenwyl otrzymał liczne odznaczenia. Był komandorem orderów Albrechta i Medżydów, wielkim oficerem Orderu Maurycego i Łazarza, kawalerem orderów: Czerwonego Orła, św. Anny, św. Stanisława, Żelaznej Korony, Lwa Zeryngeńskiego i Zbawiciela[8].

Przypisy