Czubacz hełmiasty

Wyróżniono dwa podgatunki P. pauxi^[3][4][5]:

• czubacz hełmiasty (P. pauxi pauxi) – północno-wschodnia Kolumbia do północno-środkowej i zachodniej Wenezueli.
• czubacz ubogi (P. pauxi gilliardi) – góry Serranía de Perijá.

Długość ciała do 91 cm, masa ciała: samce do 3,6 kg, samice do 2,6 kg. Obie płci są czarne z białym brzuchem i końcówką ogona. Jaskrawoczerwony dziób ozdobiony jest sporą naroślą w kształcie gruszki w kolorze intensywnie niebieskim. Jest w środku pusta, więc nie obciąża głowy ptaka. Funkcją tej ozdoby jest oznaczenie terytorium.

Zamieszkuje subtropikalne lasy mgliste w stromych, górzystych regionach na wysokościach od 500 do 2200 m n.p.m. (przeważnie 1000–1500 m n.p.m.); preferuje wilgotne wąwozy z gęstym runem leśnym. Unika skrajów lasu^[6].

W okresie toków samiec zajmuje miejsce na gałęzi i wydaje dudniący głos, wzmacniany przez specjalnie wydłużoną i pogrubioną tchawicę. Słychać go z odległości ponad kilometra. Ptaki te zakładają gniazda zrobione ze splecionych ze sobą gałęzi i liści na drzewach, a pisklęta już po kilku godzinach potrafią dobrze latać.

Pożywienia poszukują z reguły na ziemi, choć starają się także dosięgać dosięgać owoców i nasion, zawieszonych w koronach drzew. Często zjadają soczyste liście, kwiaty, pisklęta zjadają również owady, a nawet niewielkie gady.

Spłoszone siadają na gałęziach, tam także spędzają noc. Głównym wrogiem tych ptaków są duże ptaki drapieżne i oceloty, obecnie największym zagrożeniem dla tego gatunku jest człowiek.

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje czubacza hełmiastego za gatunek narażony (VU – Vulerable). Liczebność populacji szacuje się na 3500-12500 dorosłych osobników. Trend liczebności populacji uznaje się za spadkowy^[2]. Główne zagrożenia dla gatunku to polowania oraz niszczenie, fragmentacja i modyfikacja jego siedlisk, głównie poprzez wylesianie^[6]. Czaszki wraz z naroślami wywieszane są przez Indian na honorowym miejscu przed wejściem do domostwa, a ich liczba jest symbolem statusu jej mieszkańca.

• Zdjęcia i nagrania audiowizualne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).