Faszyzm lewicowy
Faszyzm lewicowy – socjologiczne i filozoficzne terminy używane do kategoryzacji tendencji w polityce lewicowej, w innym przypadku powszechnie przypisywanej ideologii faszyzmu. Historycznie faszyzm był uważany za ideologię skrajnie prawicową[1][2].
Termin ten został sformułowany jako stanowisko przez socjologów Jürgena Habermasa i Irvinga Louisa Horowitza. Innym wczesnym zastosowaniem tego terminu jest Victor Klemperer, który opisał bliskie podobieństwa między reżimem narodowosocjalistycznym a Niemiecką Republiką Demokratyczną[3].
Użycie
Najbardziej znanym początkowym użytkownikiem terminu „faszyzm lewicowy” (niem. linker Faschismus) był Jürgen Habermas, socjolog i filozof pozostający pod wpływem szkoły frankfurckiej. Habermas używał tego terminu w latach 60. XX wieku, aby zdystansować szkołę frankfurcką od przemocy i autorytaryzmu terrorystów lewicowych oraz skrytykować brutalne metody protestu zorganizowanego przez grupę Sozialistischer Deutscher Studentenbund[4] – nazwał później użycie terminu nadmierną reakcją i wycofał swoje oskarżenie[5].
Seymour Martin Lipset w 1960 roku zaklasyfikował jako faszyzm lewicowy niektóre nacjonalistyczne i autorytarne reżimy w krajach słabo rozwiniętych, ze szczególnym uwzględnieniem tychże w Ameryce Południowej, jak peronizm w Argentynie i rządy Getúlio Vargasa w Brazylii, charakteryzujące się apelem do klas robotniczych przeciwko klasom wyższym i oskarżające je o winę za zacofanie kraju i podporządkowanie go interesom zagranicznym[6].
Socjolog Irving Louis Horowitz w swojej książce „Winners and Losers” z 1984 r. napisanej na podstawie dzieła Włodzimierza Lenina ''Dziecięca choroba „lewicowości” w komunizmie'' wskazał, iż Lenin opisał wrogów klasy robotniczej jako oportunistów i drobnomieszczańskich rewolucjonistów działających na terenach anarchistycznych. Horowitz twierdził, że „faszyzm lewicowy” pojawił się ponownie w życiu politycznym Stanów Zjednoczonych w latach 80. w formie zaprzeczenia radykalnej retoryki z rzeczywistości totalitarnej[7].
Na przełomie XX i XXI wieku termin „faszyzm lewicowy” był używany do opisania niezwykłych hybrydowych sojuszy politycznych[8]. Historyk Richard Wolin użył terminu „faszyzm lewicowy”, argumentując, że niektórzy europejscy intelektualiści byli zauroczeni teoriami postmodernistycznymi lub antyoświeceniowymi, co otwierało okazję do zajmowania irracjonalnych, antydemokratycznych stanowisk, które łączyły cechy lewicy z cechami faszyzmu[9].