Hot cross bun
Hot cross bun (pol. gorąca bułka z krzyżem) – słodka bułka z przyprawami, zwykle robiona z owocami, oznaczona krzyżem na górze i tradycyjnie spożywana w Wielki Piątek w Wielkiej Brytanii, Irlandii, Australii, Nowej Zelandii, Afryce Południowej, Kanadzie, Indiach, Pakistanie i Stanach Zjednoczonych[1]. W niektórych miejscach, w tym w Wielkiej Brytanii, są one dostępne przez cały rok[2].
| pieczywo | |
 | |
| Rodzaj | bułka drożdżowa z przyprawami |
|---|---|
| Kuchnia | |
| Miejsce powstania | |
| Składniki | |
mąka, drożdże, mleko, jajko, rodzynki, cynamon, gałka muszkatołowa, ziele angielskie, woda, cukier, sól | |
Bułka oznacza koniec chrześcijańskiego okresu Wielkiego Postu, a jej części mają znaczenie symboliczne: krzyż oznacza ukrzyżowanie Jezusa, zaś przyprawa w środku symbolizuje zioła używane do balsamowania Jezusa przed pogrzebaniem; produkt może również zawierać skórkę pomarańczową, jako symbol goryczy czasu Chrystusa na krzyżu[3][4].
Historia
Zwyczaj oznaczania ciasta krzyżem mógł być praktykowany przez Greków w VI wieku naszej ery[5].
Jedna z teorii głosi, że współczesna hot cross bun pochodzi z St Albans w Anglii, gdzie w 1361 roku brat Thomas Rodcliffe, mnich w opactwie St Albans, opracował podobny przepis o nazwie „Alban Bun” i w Wielki Piątek rozdawał bułki lokalnej biedocie[6].
W roku 1592, za panowania Elżbiety I, londyński Clerk of Markets wydał dekret zabraniający sprzedaży hot cross buns i innych przyprawionych chlebów, z wyjątkiem pogrzebów, Wielkiego Piątku i Bożego Narodzenia. Karą za przekroczenie dekretu był przepadek całego zakazanego produktu na rzecz ubogich. W wyniku tego hot cross buns w tamtych czasach były wytwarzane głównie w domowych kuchniach. Dalsze próby powstrzymania sprzedaży tych produktów miały miejsce za panowania Jakuba I (1603–1625)[7].
Pierwsza konkretna informacja o hot cross buns pochodzi z londyńskiego zawołania ulicznego: „Good Friday comes this month, the old woman runs. With one or two a penny hot cross buns”, który pojawił się w Poor Robin’s Almanac na rok 1733[8]. Wers „One a penny, two a penny, hot cross-buns” pojawia się w angielskiej rymowance Hot Cross Buns opublikowanej w „London Chronicle” w dniach 2–4 czerwca 1767 roku[9]. Historyk żywności Ivan Day stwierdza: „Bułeczki zostały wypiekane w Londynie w XVIII wieku. Ale jeśli zacznie się szukać wcześniejszych wzmianek lub przepisów, nic się nie trafi”[2].
Tradycyjną metodą wykonania krzyża na bułce jest użycie kruchego ciasta[10][11], chociaż niektóre przepisy w XXI wieku zalecają pastę z mąki i wody[12].
Tradycje
Angielski folklor zawiera przesądy dotyczące hot cross buns. Jeden z nich mówi, że bułeczki wypiekane i podawane w Wielki Piątek nie zepsują się ani nie spleśnieją przez następny rok. Inny zachęca do trzymania takiej bułki w celach leczniczych. Mówi się, że kawałek z nich podany choremu pomoże mu wyzdrowieć[13].
Mówi się też, że hot cross buns zabrane w podróż morską chronią przed katastrofą morską[14]. Powieszone w kuchni chronią przed ogniem i zapewniają idealne wypieki. Wiszącą bułkę zmienia się co roku[13].
Zawieszone w spichlerzu mają zapobiegać pojawieniu się gryzoni[14].
Inne wersje
W Wielkiej Brytanii supermarkety produkują wariacje na temat tradycyjnego przepisu, takie jak toffi, pomarańczowo-żurawinowe, z solonym karmelem oraz czekoladowe i jabłkowo-cynamonowe[15].
Na Słowacji i w Czechach mazanec to podobne ciasto lub słodki chlebek spożywany na Wielkanoc. Na górze często znajduje się krzyż[16].
