Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i klasztor Karmelitów w Mścisławiu

Fundusz na utworzenie w Mścisławiu klasztoru karmelitańskiego, jednego z pierwszych na ziemiach litewskich i białoruskich, wydzielił król Zygmunt III Waza w 1631^[2]. Z kolei kościół na potrzeby zakonników wzniósł wojski mścisławski Jan Jakub Madaliński. Podawane są różne daty tego wydarzenia: 1614, 1617, 1637–1638 lub 1654^[3][4].

W wymienionych latach zbudowany został kościół, natomiast w 1667 powstał przy nim drewniany klasztor^[3]. W latach 1746–1750 miała miejsce jego całkowita przebudowa w stylu barokowym, według projektu Jana Krzysztofa Glaubitza^[4]. Również w XVIII w. na miejscu drewnianego klasztoru wzniesiono murowany^[3]. W 1832 klasztor karmelitański został skasowany. W momencie jego likwidacji żyło w nim trzech zakonników. Kościół pozostał czynny jako świątynia parafialna^[3]. Parafia była nieprzerwanie czynna do 1937, gdy na polecenie władz radzieckich kościół pokarmelitański został zamknięty i zaadaptowany na magazyn. Parafia rzymskokatolicka odzyskała obiekt w 1992^[5].

Obecnie kościół jest zrujnowany i trwa jego restauracja. Nie posiada dachu (skonstruowano drewniane zadaszenie), podłogi, a pod ścianami leżą fragmenty drewnianych ornamentów. Msze święte odbywają się w zakrystii, gdzie urządzono kaplicę^[6].

Kościół jest trójnawową orientowaną bazyliką, bez nawy poprzecznej ani wyodrębnionych zakrystii^[2]. Na jego elewacji frontowej znajdują się dwie czworoboczne wieże, pomiędzy którymi wzniesiono ozdobny fronton. Wszystkie elewacje świątyni zdobione są gzymsami i pilastrami. Wnętrze świątyni było bogato zdobione freskami, z których przetrwało ok. dwudziestu kompozycji, w tym portret fundatora i scena rzezi mieszkańców Mścisławia w 1654^[4].

Klasztor przylega do kościoła od strony północnej^[2]. Jest to dwukondygnacyjny, kryty dwuspadowym dachem budynek, zbudowany na planie prostokąta. Od 1988 jest on siedzibą społecznego muzeum historyczno-archeologicznego^[4].

• Galeria
• 
  Kościół przed 1912 rokiem
• 
  Fresk przedstawiający rzeź Karmelitów przez wojska moskiewskie księcia Trubeckiego w 1654 r., fotografia z 1912 roku
• 
  Fresk przedstawiający szturm zamku mścisławskiego przez wojska moskiewskie w 1654 r., fotografia z 1912 roku
• 
  Główny ołtarz w 1913 r.
• 
  Wnętrze kościoła w 2012 roku