Kosmatek pospolity
Kosmatek pospolity[1] (Tropinota (Epicometis) hirta) – gatunek chrząszcza z rodziny poświętnikowatych i podrodziny kruszczycowatych. Zamieszkuje Europę, Afrykę Północną oraz zachodnią i środkową część Azji; ponadto zawleczony został do Ameryki Północnej.
Tropinota hirta | |||||
(Poda, 1761) | |||||
![]() | |||||
Systematyka | |||||
Domena | |||||
---|---|---|---|---|---|
Królestwo | |||||
Typ | |||||
Gromada | |||||
Rząd | |||||
Podrząd | |||||
Nadrodzina | |||||
Rodzina | |||||
Podrodzina | |||||
Plemię | |||||
Podplemię | Cetoniina | ||||
Rodzaj | Tropinota | ||||
Podrodzaj | Tropinota (Epicometis) | ||||
Gatunek | kosmatek pospolity | ||||
|
Taksonomia
Gatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1761 roku przez Nikolausa Podę von Neuhausa pod nazwą Scarabaeus hirtus. W taksonie Epicometis umieszczony został w 1842 roku przez Hermanna Burmeistera i stanowi jego gatunek typowy[2].
W obrębie omawianego gatunku wyróżnia się trzy podgatunki[2]:
- Tropinota hirta crispa Petrovitz, 1971
- Tropinota hirta hirta Poda von Neuhaus, 1761
- Tropinota hirta hirtiformis Reitter, 1913
Morfologia
Chrząszcz o owalnym w zarysie ciele długości od 8 do 11 mm, z wierzchu czarnym, pozbawionym metalicznego połysku, porośniętym długimi sterczącymi włoskami; na pokrywach występują plamki z białego, aksamitnego owłosienia o zmiennej liczbie, rozmiarach i położeniu, czasem zupełnie zanikłe. Głowę pokrywa ziarniste punktowanie. Przedplecze ma lekko pomarszczone punktowanie i pośrodku zaopatrzone jest w gładkie żeberko podłużne. Tarczka cechuje się trójkątnym zarysem. Spłaszczone pokrywy mają dobrze zaznaczone guzy barkowe i po pięć słabo zaznaczonych, punktowanych rzędów. Umiarkowanie wypukłe pygidium pokrywają silne, przechodzące w zmarszczki punkty oraz porastają długie włoski. Oprócz sternitów odwłoka spód ciała obrośnięty jest wełnistym owłosieniem. Odnóża przedniej pary mają trzy zęby na goleniach, a ich stopy są w przypadku samca trochę dłuższe niż w przypadku samicy[3].
Ekologia i występowanie
Owad ten zasiedla głównie ciepłe tereny otwarte o bogatym w próchnicę, przepuszczalnym podłożu[4][5], w tym murawy kserotermiczne, nasłonecznione zbocza, łąki kwietne, polany, pobrzeża lasów i ogrody[6][4]. Cykl życiowy jest jednoroczny[4]. Podziemne larwy są ryzofagiczne i żerują na gnijących korzeniach roślin[3]. Przepoczwarczenie ma miejsce w glebie, zwykle w sierpniu, przy czym owad dorosły pozostaje w kokonie poczwarkowym do wiosny następnego roku[4]. Aktywne osobniki dorosłe spotyka się od kwietnia do sierpnia[6]. Żerują na nektarze kwiatów krzewów i roślin zielnych, najchętniej z rodziny astrowatych[4]. Preferują kwiaty o żółtym kolorze[7]. Podczas żerowania pyłek przyczepia się do włosków owada, który zatem przyczynia się do zapylenia kwiatów.
![](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/80/Epicometis_hirta.jpg/220px-Epicometis_hirta.jpg)
Gatunek pierwotnie palearktyczny[2], ale zawleczony także do nearktycznej Ameryki Północnej[1][4]. Podgatunek nominatywny znany jest z Maroka, Portugalii, Hiszpanii, Andory, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Włoch, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Ukrainy, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Albanii, Macedonii Północnej, Grecji, europejskiej części Rosji, Kazachstanu i anatolijskiej części Turcji[2]. W Polsce spotykany jest wszędzie oprócz wyższych części gór[4], lokalnie liczny[5].
Podgatunek T. h. hirtiformis podawany jest z Gruzji, zachodniosyberyjskiej części Rosji, Kazachstanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu. T. h. crispa jest endemitem tureckiego Izmiru[2].
Przypisy
Bibliografia
- Pławilszczikow Klucz do oznaczania owadów
- S. Bily Chrząszcze, wyd Delta