Obiektyw Petzvala
Obiektyw Petzvala – obiektyw fotograficzny opracowany w 1840 przez Józsefa Petzvala. Uważany jest za pierwszy obiektyw fotograficzny który został zaprojektowany w sposób naukowy, poprzez teoretyczne wyliczenia, a nie przez empiryczne próby łączenia soczewek.
Historia
Obiektyw powstał w odpowiedzi na konkurs rozpisany przez Société d'Encouragement pour l'Industrie Nationale na zaprojektowanie jasnego obiektywu portretowego do dagerotypii, istotnie zmniejszającego czas naświetlania zdjęć. 32-letni wówczas Petzval postanowił podjąć wyzwanie i przystąpić do konkursu. Petzval, jako pierwszy, zaprojektował swój obiektyw metodą matematyczną, wyliczając jego teoretyczne osiągi jeszcze przed jego wykonaniem[1][2]. Pracował wówczas na Uniwersytecie Wiedeńskim pod patronatem arcyksięcia Ludwika[3][4]. Korzystając z pomocy przyznanych mu do dyspozycji „kaprali Löschnera i Haima oraz ośmiu bombardierów”[4][5] z Korpusu Inżynieryjnego[3] Petzval zaprojektował i zbudował dwie wersje swojego obiektywu[4]. Najbardziej znaną jest jasny, portretowy obiektyw o minimalnej przysłonie f/3,7, natomiast drugą konstrukcją jest mniej znany, szerokokątny obiektyw o przysłonie f/8,7[4]. Pomimo niespotykanych jak na ówczesne czasy parametrów obiektyw Petzvala nie wygrał konkursu, na który został zaprojektowany[5].
Obiektyw składał się z dwóch achromatów, przednia grupa była klejona[3][6]. Pomiędzy grupami znajdowała się przysłona[3]. Przednia grupa soczewek obiektywu dobrze korygowała aberrację sferyczną, ale wprowadzała komę, którą poprawiała druga grupa soczewek[3]. Umieszczenie przysłony pomiędzy soczewkami poprawiało astygmatyzm obiektywu, ale nie usuwało krzywizny pola i winietowania[3]. Znaczna krzywizna pola i silne winietowanie ograniczały użyteczność obiektywu, jedynie centralna część obrazu (około 30°) była ostra i wyraźna, ale przy długiej ogniskowej tego typu charakterystyka była uważana za znakomitą do fotografii portretowej[3]. Obiektyw był dużo jaśniejszy niż inne ówczesne mu obiektywy, umożliwiał praktycznie robienie zdjęć portretowych zmniejszając czas naświetlania do około jednej minuty[7][8][9].
Zewnętrzne soczewki były wykonane z kronu, wewnętrzne z flintu[3]. Obiektywy Petzvala były produkowane w Wiedniu przez Petera Voigtländera i szybko zyskały znaczną popularność[3][9][10]. Sam Petzval jednak nie wzbogacił się na swoim wynalazku, bowiem był on chroniony patentem tylko w Austrii. Szybko został skopiowany i był produkowany w wielu krajach[9]. W ciągu 10 lat sprzedano ok. 8000 egzemplarzy obiektywu Petzvala, natomiast zwycięzca konkursu Photographe à verres combinés szybko został zapomniany[5].
Obiektyw Petzvala był do 14–15 razy jaśniejszy od porównywalnych obiektywów z tamtej epoki[3][6][11]. Miał jasność wynoszącą f/3,7 przy ogniskowej 100 mm i większej[3], podczas gdy inne typowe obiektywy tej epoki miały przysłony w granicach f/8–16. Dawał bardzo ostry obraz na środku, ale miękki na brzegach. Przejście od ostrej części do miękkiej było płynne, co w obiektywie portretowym może być uważane za cechę pozytywną, jako że skupia uwagę oglądającego zdjęcie na jego centrum, rozmywając przy tym mniej istotne brzegi zdjęcia[12].
Używany był także jako obiektyw w latarniach czarnoksięskich[3][13], a współcześnie w elemencie optycznym laserowego czytnika pierwszych videodisców[14].
W 2013 firma Lomography wyprodukowała serię obiektywów tego typu dzięki crowdfundingowemu serwisowi kickstarter.com[15].
Przypisy
Bibliografia
- Sidney Ray: Applied Photographic Optics: Lenses and Optical Systems for Photography, Film, Video and Electronic Imaging. Focal Pr; 2 Sub edition, 1994. ISBN 0-240-51350-9.
- R. E. Jacobson: The Manual of Photography: Photographic and Digital Imaging. Focal Press, 2000. ISBN 0-240-51574-9.
- Rudolf Kingslake: A History of the Photographic Lens. Academic Press, 1989. ISBN 0-12-408640-3.
- Michael R. Peres (red): Focal Encyclopedia of Photography. Focal Press, 2007. ISBN 0-240-80740-5.