Sosna rumelijska
Sosna rumelijska (Pinus peuce Griseb.) – gatunek drzewa iglastego z rodziny sosnowatych (Pinaceae). Sosna rumelijska występuje na części obszaru Półwyspu Bałkańskiego (Bułgaria, Serbia, Macedonia, północna Grecja). Introdukowana w Finlandii.
 | |
| Systematyka[1][2][3] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | sosna rumelijska |
| Nazwa systematyczna | |
| Pinus peuce Griseb. Spic. Fl. Rumel. ii. 349. | |
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4] | |
 | |
| Zasięg | |
 | |
Morfologia
- Pokrój
- Drzewo o pokroju stożkowatym, dosyć regularnym i gęstej koronie. Gałęzie często sięgają poziomu ziemi.
- Pień
- Osiąga wysokość 35–40 m i średnicę 50–150 cm. Kora szarobrązowa do ciemnobrązowej, gładka, u starszych drzew spękana. Pędy nagie i grube.
- Liście
- Igły zebrane po 5 na krótkopędach, na małych krótkopędach, dość sztywne, długości 4,5–10 cm, szerokości 0,7–0,8 mm. Z wierzchu błyszczące i ciemnozielone, od spodu jaśniejsze, z wyraźnymi białymi paskami.
- Szyszki
- Szyszki męskie żółte. Szyszki żeńskie czerwonawe, potem zielone, dojrzewając brązowieją. Dojrzałe szyszki nasienne skórzaste, cylindryczne, czasem lekko wykrzywione, zwisające, o długości (5)9–18(20) cm, u okazów rosnących blisko granicy drzew o długości 5–13 cm. Nasiona szaro-brązowe, długości 7–8 mm, opatrzone skrzydełkiem o długości 14–22 mm.
- Gatunki podobne
- Sosna himalajska (P. wallichiana), ale s. rumelijska ma krótsze, sztywniejsze igły i mniejsze szyszki[5].
Biologia i ekologia
Drzewo iglaste, wolno rosnące, jednopienne, wiatropylne. Szyszki nasienne dojrzewają w październiku, 17–18 miesięcy po zapyleniu. Igły pozostają na drzewie przez 2–5 lat.
Gatunek wysokogórski, porasta zwykle ocienione zbocza gór (800–2300 m n.p.m.). Toleruje ubogie gleby, zazwyczaj rośnie na podłożu krzemionkowym, rzadziej wapiennym. Drzewo odporne na niskie temperatury.
Jako jedna z niewielu sosen pięcioigielnych wykazuje dużą odporność na rdzę wejmutkowo-porzeczkową powodowaną przez grzyb Cronartium ribicola.
Systematyka i zmienność
Pozycja gatunku w obrębie rodzaju Pinus[6]:
- podrodzaj Strobus
- sekcja Quinquefoliae
- podsekcja Strobus
- gatunek P. peuce
- podsekcja Strobus
- sekcja Quinquefoliae
Wyróżnienie odmiany var. vermiculata Christ, jako występującej w Bułgarii, nie znalazło uzasadnienia w późniejszych obserwacjach[5]. Drzewa z zachodnich obszarów zasięgu wykazują podobne cechy morfologiczne.
Zagrożenia
Międzynarodowa organizacja IUCN przyznała temu gatunkowi kategorię zagrożenia NT (near threatened), czyli jest gatunkiem bliskim uznania za narażony na wyginięcie[4].
Zastosowanie
- Drzewo ozdobne
W Polsce sadzone głównie w parkach. Popularne drzewo ozdobne w krajach skandynawskich. Uprawiane już od 1864 r. i rozpropagowane przez greckiego botanika Teodorosa Orfanidesa[7].
- Surowiec drzewny
Drewno jasne i miękkie, wykorzystywane w budownictwie.