Wikipedysta:Patryycja/brudnopis3

Polonez jest tańcem uroczystym, w którym gracji ruchów towarzyszą dostojne kroki. Zwykle w formie pieśni dwuczęściowej. Metrum 3/4, tempo umiarkowane, ,powolne. Charakterystyczny dla poloneza jest powtarzający się schemat rytmiczny, ósemkowy, z dwiema szesnastkami na "i" pierwszej miary.

Typowy rytm poloneza
Michał Kleofas Ogiński – Polonez Pożegnanie Ojczyzny

Typowy rytm zakończenia poloneza

Pierwowzorem poloneza był taniec pieszy pochodzenia ludowego, tańczony najpierw wśród ludu, znany w swym pierwowzorze – chmielowym, "chodzony" z drugiej połowy XVI i początku XVII wieku, z czasem przyjął się na dworach magnackich. Na dworach królów polskich polonez stanowił element ceremoniału dworskiego, będąc paradą szlachty przed monarchą. Tańczony był na rozpoczęcie balów, również obecnie inauguruje (rozpoczyna) niektóre imprezy, dla podkreślenia ich uroczystego charakteru (np. studniówki). Na początku wieku XVIII wykrystalizowała się forma poloneza jako tańca trójmiarowego, tańczonego „krokiem polskim” (krok ten wówczas przypominał zachowany do dziś krok podstawowy mazura, tańczony jednak znacznie wolniej i bez podskoku), z użyciem licznych figur, improwizowanych przez prowadzącego taniec. Dzięki Wettinom zasiadającym na polskim tronie stał się też szeroko znany i praktykowany w Europie (głównie w Niemczech), zarówno na dworach, często jako taniec ceremonialny, jak i w twórczości kompozytorskiej (m.in. François Couperin, Georg Philipp Telemann, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Johann Gottlieb Goldberg).^[3] Zaczęto wobec niego stosować też określenia polonaise i polacca, z których to pierwsze, ze względu na ówczesne preferencje językowe warstw wyższych, stało się nazwą gatunku stosowaną także przez Polaków do dziś. W 1755 roku w Saksonii wydano również podręcznik Christopha Gottlieba Hänsela, w którym po raz pierwszy obszernie i precyzyjnie opisano poloneza^[3]. Dzięki autorowi wiemy, że ówczesny polonez opierał się na charakterystycznym „kroku polskim” (Polnischen Pas), realizowanym w przód i w tył z elementami ozdobnymi. Kroki można było ozdabiać podskokiem z passé, ballonné, batterie i „uderzeniem prawej i lewej pięty z battément”, czyli hołubcem^[3]. Polonez rozwinął się z ,, tańca polskiego". Polonez jest bardzo dawnym tańcem, musiał kiedyś wyjść z ludu, tak jak cała szlachta nasza z korzenia słowiańskiego ludu, w poważne konary się rozrosła.

Okres największej świetności i zarazem największej popularności poloneza trwał przez cały okres saski aż do schyłku epoki napoleońskiej. Polonez zawdzięczał to swojemu dostojnemu charakterowi, jak też podatności na wchłanianie elementów innych popularnych w tym czasie tańców (np. niektóre rozwiązania przestrzenne z anglezy i gesty z écossaise). Wyszukane formy poloneza były opracowywane przez nauczycieli tańca, wywodzących się często z Francji lub Niemiec i nauczane w szkołach konwentualnych, korpusach kadetów oraz na pensjach^[4]. Uczniowie prezentowali teatralną formę najważniejszego polskiego tańca niemal podczas każdego popisu oraz na dorocznych balach. Na balach poloneza tańczono nawet przez pół godziny, a w ciągu wieczora wykonywano ich od kilku do kilkunastu^[5]. Poloneza bardzo chętnie tańczyli Wettinowie, Stanisław August Poniatowski (uważany za jednego z pierwszych tancerzy^[5], a nawet car Aleksander I.

Około roku 1815 polonez zaczął gwałtownie tracić na znaczeniu. A w połowie wieku XIX znalazł się na marginesie kultury tanecznej, jedynie rozpoczynając uroczyste bale i z rzadka pojawiając się w twórczości kompozytorskiej[ (ta tradycja, choć na mniejszą skalę, zachowana została zresztą do dziś). Im polonez atawał się tańcem towarzyskim, tym bardziej stawał się przedmiotem ideologizacji narodowej i polem dociekań na temat polskiego charakteru. W XIX wieku w tych kategoriach oprócz cytowanego już Kazimierza Brodzińskiego pisali o nim m.in. Łukasz Gołębiowski, Karol Czerniawski, Marian Gorzkowski, Arkadiusz Kleczewski], Karol Mestenhauser, Walery Gostomski, czy też Otto Mieczysław Żukowski. W późniejszym czasie zaczęło dominować podejście edukacyjne (m.in. Zygmunt Kłośnik)^[6], które w przededniu drugiej wojny światowej zaowocowało próbami określenia poloneza w stylistyce odpowiadającej ówczesnym potrzebom społecznym przez Jana Ostrowskiego-Naumoff, Józefa Waxmana oraz Zofię Kwaśnicową. Po zakończeniu drugiej wojny światowej zaczeły powstawać opracowania, które z jednej strony kontynuowały dążenia do przywrócenia poloneza współczesnej praktyce tanecznej, a z drugiej zaś poszukiwały nowych rozwiązań scenicznych.^[7]

Współcześnie stosuje się najczęściej formę, która została ustalona w latach 1987-1989 przez Radę Ekspertów ds. Folkloru Ministerstwa Kultury i Sztuki, a opisana przez Czesława Srokę^[8][37]. Określono więc precyzyjnie pięć ustawień w parze, trzy rodzaje kroków, dwa rodzaje ukłonów oraz dziesięć figur.

Pierwowzorem poloneza był taniec pieszy pochodzenia ludowego, tańczony najpierw wśród ludu, znany w swym pierwowzorze – chmielowym, "chodzony" z drugiej połowy XVI i początku XVII wieku, z czasem przyjął się na dworach magnackich. Na dworach królów polskich polonez stanowił element ceremoniału dworskiego, będąc paradą szlachty przed monarchą. Tańczony był na rozpoczęcie balów, również obecnie inauguruje (rozpoczyna) niektóre imprezy, dla podkreślenia ich uroczystego charakteru (np. studniówki). Na początku wieku XVIII wykrystalizowała się forma poloneza jako tańca trójmiarowego, tańczonego „krokiem polskim” (krok ten wówczas przypominał zachowany do dziś krok podstawowy mazura, tańczony jednak znacznie wolniej i bez podskoku), z użyciem licznych figur, improwizowanych przez prowadzącego taniec. Dzięki Wettinom zasiadającym na polskim tronie stał się też szeroko znany i praktykowany w Europie (głównie w Niemczech), zarówno na dworach, często jako taniec ceremonialny, jak i w twórczości kompozytorskiej (m.in. François Couperin, Georg Philipp Telemann, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Händel, Johann Gottlieb Goldberg).^[3] Zaczęto wobec niego stosować też określenia polonaise i polacca, z których to pierwsze, ze względu na ówczesne preferencje językowe warstw wyższych, stało się nazwą gatunku stosowaną także przez Polaków do dziś. W 1755 roku w Saksonii wydano również podręcznik Christopha Gottlieba Hänsela, w którym po raz pierwszy obszernie i precyzyjnie opisano poloneza^[3]. Dzięki autorowi wiemy, że ówczesny polonez opierał się na charakterystycznym „kroku polskim” (Polnischen Pas), realizowanym w przód i w tył z elementami ozdobnymi. Kroki można było ozdabiać podskokiem z passé, ballonné, batterie i „uderzeniem prawej i lewej pięty z battément”, czyli hołubcem^[3].

Okres największej świetności i zarazem największej popularności poloneza trwał przez cały okres saski aż do schyłku epoki napoleońskiej. Polonez zawdzięczał to swojemu dostojnemu charakterowi, jak też podatności na wchłanianie elementów innych popularnych w tym czasie tańców (np. niektóre rozwiązania przestrzenne z anglezy i gesty z écossaise). Wyszukane formy poloneza były opracowywane przez nauczycieli tańca, wywodzących się często z Francji lub Niemiec i nauczane w szkołach konwentualnych, korpusach kadetów oraz na pensjach^[4]. Uczniowie prezentowali teatralną formę najważniejszego polskiego tańca niemal podczas każdego popisu oraz na dorocznych balach, o ile szkoła lub pensja takowe organizowała. Na balach poloneza tańczono nawet przez pół godziny, a w ciągu wieczora wykonywano ich od kilku do kilkunastu^[5]. Zresztą osoby po czterdziestce ograniczały się przeważnie tylko do tego tańca[18]. Poloneza bardzo chętnie tańczyli Wettinowie, Stanisław August Poniatowski (uważany za jednego z pierwszych tancerzy^[5], a nawet car Aleksander I.

Około roku 1815 polonez zaczął gwałtownie tracić na znaczeniu. A w połowie wieku XIX znalazł się na marginesie kultury tanecznej, jedynie rozpoczynając uroczyste bale i z rzadka pojawiając się w twórczości kompozytorskiej[21] (ta tradycja, choć na mniejszą skalę, zachowana została zresztą do dziś). Doszło do tego, że Mieczysław Rościszewski w 1904 roku pisał, iż polonez „nie jest tańcem w ścisłem znaczeniu i stanowi niejako pochód tryumfalny, wstęp do właściwej zabawy”^[9][22], a figur w nim się „jednak zazwyczaj unika przez wzgląd na młodzież, rwącą się do walca”^[10]. Im mniej jednak polonez był tańcem towarzyskim, tym bardziej stawał się przedmiotem ideologizacji narodowej i polem dociekań na temat polskiego charakteru. W XIX wieku w tych kategoriach oprócz cytowanego już Kazimierza Brodzińskiego pisali o nim m.in. Łukasz Gołębiowski, Karol Czerniawski, Marian Gorzkowski^[11], Arkadiusz Kleczewski, Karol Mestenhauser, Walery Gostomski, czy też Otto Mieczysław Żukowski. W późniejszym czasie zaczęło dominować podejście edukacyjne (m.in. Zygmunt Kłośnik), które w przededniu drugiej wojny światowej zaowocowało próbami określenia poloneza w stylistyce odpowiadającej ówczesnym potrzebom społecznym przez Jana Ostrowskiego-Naumoffa, Józefa Waxmanai Zofię Kwaśnicową. Po drugiej wojnie światowej powstały opracowania, które z jednej strony kontynuowały dążenia do przywrócenia poloneza współczesnej praktyce tanecznej z drugiej zaś poszukiwały nowych rozwiązań sceniczno-artystycznych.

Współcześnie stosuje się najczęściej formę, która została ustalona w latach 1987-1989 przez Radę Ekspertów ds. Folkloru Ministerstwa Kultury i Sztuki, a opisana przez Czesława Srokę[37]. Określono więc precyzyjnie pięć ustawień w parze, trzy rodzaje kroków, dwa rodzaje ukłonów oraz dziesięć figur.

 Osobny artykuł: Polonez (muzyka).

Fryderyk Chopin – Polonez Op.53

Polonez Op.53 Chopina w wykonaniu Giorgia Lacabidzego

Problem z odtwarzaniem tego pliku? Zobacz strony pomocy.

W formie stylizowanej polonez jako styl muzyczny pojawił się już w suicie barokowej, a wielu późniejszych kompozytorów sięgało po ten temat. Najbardziej znane w świecie polonezy komponował Fryderyk Chopin, który uczynił z nich arcydzieła muzyki poważnej, czego przykładem jest Polonez As-dur, często kojarzony z Polską. W swoim dorobku polonezy mają także Stanisław Moniuszko oraz Michał Kleofas Ogiński – Pożegnanie Ojczyzny. Również wielu zagranicznych kompozytorów takich jak Johann Sebastian Bach, Georg Philipp Telemann, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Franz Schubert, Carl Maria von Weber, Robert Schumann, Ferenc Liszt, Maurycy Moszkowski, Mauro Giuliani, Modest Musorgski, Piotr Czajkowski i Aleksandr Skriabin komponowało polonezy jako osobne utwory muzyczne bądź umieszczały go jako ich część.

Polonez zachował się w kolędach: W żłobie leży, Dzisiaj w Betlejem, Bóg się rodzi, Serca ludzkie się radują czy niemieckiej kolędzie O Tannenbaum. Wśród muzykologów spotyka się opinie, że dopiero w XVIII ułożono teksty religijne do wcześniej znanych melodii tanecznych.

• Z. Kwaśnicowa, Zbiór pląsów II, Warszawa 1938
• J. Ostrowski-Naumoff, Polskie tańce narodowe, „Teatr w Szkole” 1936/1937
• C. Sroka, Polskie tańce narodowe – systematyka,1990,
• W. Coxe, Podróż po Polsce 1778 ,1963
• Ł. Gołębiowski, Lud Polski, jego zwyczaje, zabobony, 1830
• W. Tomaszewski, Warszawskie edytorstwo muzyczne w latach 1772-1865, 1992
• J. Waxman, Tańce narodowe,1936
• Karol Badecki, Literatura mieszczańska w Polsce XVII wieku, 1925,

• Polskie tańce narodowe
• Muzyka barokowa
• Polka – czeski taniec ludowy na 2/4
• Polska – skandynawski taniec

Kategoria:TaniecKategoria:FolklorKategoria:Polskie tańce narodowe