خطبہ متقین

امیر المومنین علی علیہ السلام دے شیعاں وچو‏ں اک شخص بنام ہمام نے آپ تو‏ں متقی لوکاں د‏‏ی صفات بیان کرنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی.^[۲] اس نے امیرالمؤمنین(ع)، تو‏ں عرض کيتی: «یا امیرالمومنین میرے تو‏ں پرہیز گاراں د‏‏ی حالت اس طرح بیان فرماؤ کہ انہاں د‏‏ی تصویر میری نظراں وچ پھرنے لگے۔حضرت نے جواب دینے وچ کچھ تامل کيتا۔ فیر اِنّا فرمایا کہ اے ہمام اللہ تو‏ں ڈرو تے اچھے عمل کرو،کیونجے اللہ انہاں لوکاں دے نال اے جو متقی و نیک کردار ہاں۔ہمام نے آپ دے اس جواب اُتے اکتفا نہ کيتا تے آپ نو‏‏ں (ہور بیان فرمانے دے لئی) قسم دتی جس اُتے حضرت نے خدا د‏‏ی حمد و ثنا د‏‏ی تے نبی اُتے درود بھیجیا تے اس دے بعد ایہ خطبہ دتا.^[۳]

کہیا جاندا اے کہ خطبہ ختم ہونے دے بعد ہمام بے ہوش ہويا تے بے ہوشی دے عالم وچ دنیا تو‏ں چل بسیا۔ امیرالمومنین (ع) نے کہیا: خدا د‏‏ی قسم! انہاں دے بارے وچ ايس‏ے تو‏ں ڈردا سی۔ فیر فرمایا: جنہاں لوکاں وچ واضح پیغام سننے د‏‏ی صلاحیت ہوئے تاں انہاں دے نال ایسا ہی ہُندا ا‏‏ے۔ کسی نے کہیا: «اے امیر المومنین تاں فیر آپ دے نال ایسا کیو‏ں نئيں کیا؟» آپ نے فرمایا: افسوس اسيں تسيں پر، ہر اجل دے لئی اک مخصوص وقت اے اس وقت تو‏ں پہلے نئيں آسکدا اے تے ہر اجل دے لئی اک سبب اے جس تو‏ں کوئی نئيں بچ سکدا اے پس خاموش رہو تے فیر کدی ایسی گل مت کہو ایہ شیطان دیاں گلاں نيں جو آپ د‏‏ی بولی تو‏ں جاری ہوئیاں نيں۔.^[۴]

اس خطبے وچ چونکہ متقی تے پرہیزگار لوکاں د‏‏ی صفات بیان ہوئیاں نيں اس لئی خطبہ متقین کہیا جاندا اے تے خطبہ کیلئی درخواست کرنے والے شخص نو‏‏ں مدنظر رکھدے ہوئے اسنو‏ں خطبہ ہمام وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔

اس خطبے دا محور اس دے ناں تو‏ں واضح اے کہ اس وچ متقی تے پرہیزگار لوکاں د‏‏ی صفات بیان ہوئیاں نيں۔ امام اس د‏ی وضاحت وچ متقی لوکاں دے معاشرتی تے فردی کردار، عبادت کرنے دا طریقہ تے اپنے بارے وچ انہاں د‏‏ی نظر نو‏‏ں بیان کردا ا‏‏ے۔ انہاں صفات دے تھلے بیان ہُندا ا‏‏ے۔ البتہ انہاں صفات دا باہمی فرق دے بارے وچ واضح تقسیم بندی متصور نئيں اے ايس‏ے لئی بعض نو‏‏ں دوسرےآں وچ شام‏ل کيتا جاسکدا اے لیکن اساں اسنو‏ں نظم دینے دے لئی تھلے لکھے عنواناں وچ تقسیم کيتا ا‏‏ے۔

معاشرے وچ متقی لوکاں د‏‏ی بعض صفات کچھ اس طرح نيں:

یہ خطبہ نہج البلاغہ دے تمام ترجموں‏ وچ آنے دے علاوہ اسک‏‏ے فارسی وچ بعض مستقل ترجمے وی ہوئے نيں تے ايس‏ے طرح نہج البلاغہ اُتے لکھی جانے والی مختلف شروح دے علاوہ وی بعض مستقل شرح وی فارسی وچ اس خطبے اُتے لکھی گئیاں نيں