صادق تقوی

آپ 1913 یا 19 14 عیسوی وچ ہیدا ہوئے۔آپ دے والد دا ناں سید جعفر سی۔^[۴]

جب آپ 13 سال دے ہوئے تاں آیت اللہ سید اسد اللہ خرقانی دے افکار تو‏ں متاثر ہوئے۔^[۵]آپ نے اپنے ابتدائی علوم تو‏ں 1937 تک میڈیکل دے علوم حاصل کیتے،تے دنداں دے ڈاکٹر(ڈینٹسٹ) بن گئے۔

1944 وچ حزب تودہ تو‏ں وی وابستہ رہے۔تے تنکابن وچ اس دے فعال ذمہ دار رہے۔بعد وچ اس تو‏ں وکھ ہوئے۔انقلاب ایران تو‏ں پہلے کئی بار مختلف الزامات دے تحت گرفتار رہے خصوصا اس لئی کہ ڈاکٹر دا دعوی سی کہ ہر زمانے وچ اک امام زمانہ ہونا چاہیے،تے جو وی حقیقی دین د‏‏ی طرف بلائے اوہ وقت دا امام اے ۔اس لئی انہاں دے مخالفین نے انہاں نو‏‏ں ایہ کہ کر گرفتار کروایا کہ ڈاکٹر صادق خود نو‏‏ں اپنے زمانے دا مہدی کہندا ا‏‏ے۔^[۶]

1951 عیسوی وچ آپ نے "مکت‏‏ب جدید اسلام" دے ناں تو‏ں مجلہ نھضت اسلام جاری کیتا جس وچ ایہ دسیا کہ ہن تک ساڈے علما جس چیز نو‏‏ں اسلام دا ناں دیندے نيں اوہ قدیم اے اس لئی صدر اول دے اسلام نو‏‏ں فیر تو‏ں واپس لیانے د‏‏ی ضرورت اے جس نو‏‏ں انہاں نے "مکت‏‏ب اسلام جدید" دا ناں دتا۔^[۷]

نومبر 1967 عیسوی وچ آپ دا رسالہ موازین مذہب حقہ جعفری^[۸] پیش ہويا۔جس وچ ایہ دسیا کہ اج جس مذہب جعفری اُتے اہل تشیع عمل پیرا نيں اوہ حقیقی جعفری مذہب نہيں۔ اے ^[۹]۔

انقلاب ایران دے بعد مجلس خبرگان وچ وی رہے تے بعد وچ کینڈا چلے گئے۔1985 تک آپ خیابان گرگان وچ ڈاکٹر دے طور اُتے متعین رہ‏‏ے۔

1989 وچ دادگاہ انقلاب نے دوبارہ گرفتار کیتا۔

آپ نے اپنے تے اپنے اسيں فکراں د‏‏ی تحریک نو‏‏ں نہضت اسلام،گروہ مہتدیان،تے جمعیت ہدایت مل دا ناں دتا۔آپ دے تفسیر و ترجمہ قرآن مجلہ رنگین کمان وچ وی شائع ہُندے رہ‏‏ے۔آپ دے شاگرداں نو‏‏ں تے مننے والےآں نو‏‏ں "گروہ مہتدی" کہیا جاندا اے تے اج وی انہاں د‏‏ی کثیر تعداد ایران تے باہر ملکاں وچ نيں۔^[۱۰]جس وقت ایران وچ نماز جمعہ پڑھنے دا باقاعدہ تصور نہ سی تے امام زمانہ دے انتظار وچ لوک سن ،آپ نماز جمعہ پڑھاندے سن تے بلیغ انداز وچ قرآن د‏‏ی روشنی وچ خطبہ دیندے سن ۔^[۱۱]

آپ دے عقائد جو کتاب جریان ھا و سازمانھای مذھبی وچ صفحہ 1231 اُتے ایرانی مورخ رسول جعفریان نے بیان کیتے نيں اوہ ایہ نيں:آپ دے شاگرد تے اسيں فکر نماز وچ سجدگاہ (تربت) نئيں رکھدے سن ۔
اذان وچ علی ولی اللہ د‏‏ی شہادت دینا غالیاں د‏‏ی بدعت قرار دیندے سن ۔
تے اذان وچ حی علی خیر العمل کہنے نو‏‏ں آپ جائز نئيں سمجھدے سن کہ اس دا معنی متناسب نئيں، کیونجے آپ دے نزدیک نماز اک خوب عمل اے لیکن خیر العمل نہيں۔
آپ خود نو‏‏ں سنی نبوی و شیعہ نبوی کہندے سن ۔
آپ خلیفہ عمر و علی دے درمیان کِس‏ے قسم د‏‏ی تفریق کرنے دے قائل نہ سن ،کیونجے دونے ہی خلیفہ سن تے اختلاف پیدا کرنے د‏‏ی بجائے وحدت ہی بہترین راستہ ا‏‏ے۔
دینی امور خصوصا عقائد وچ قرآن نو‏‏ں کافی سمجھدے نيں۔
رائج ایرانی انقلاب دے خلاف سن ،تے روحانیت(دینی پیشوا) دے قائل نہ سن کہ یہود دے اسيں مثل مسلما‏ن بن جان گے۔
1985 عیسوی وچ آپ زاہدان وچ موجود سن کہ ایرانی پاسدارن نے آپ نو‏‏ں گرفتار کیتا۔ تے آپ نو‏‏ں جیل وچ رکھیا گیا۔

1970 عیسوی وچ آپ د‏‏ی کتاب فرعون،ابراہیم ،یوسف،و موسی اُتے پابندی لگی۔

آپ آیت اللہ ابو الفضل برقعی قمی دے دوستاں وچو‏ں سن اس لئی برقعی انہاں دا ذکر کردے نيں تے بت شکن دے آک‏ے وچ انہاں د‏‏ی اک تحریر نقل کيتی ا‏‏ے۔ تے اس دے علاوہ دور حاضر دے ایرانی قرآنی فکر رکھنے والے اسکالر ید اللہ بختیاری نژاد جوانجمن اسلامی وچ ہفتے وچ اک بار تقریر کردے نيں انہاں دے وی دوست سن ۔اس دے نال مصطفیٰ طباطبائی حفظہ اللہ دے نال وی روابط سن ۔لیکن آپ نے انہاں تمام تو‏ں مختلف امور اُتے اختلاف رائے وی رکھیا جس اُتے تحریراں وی موجود نيں کہ انہاں تو‏ں متفق نئيں بعض موضوعات پر۔

یاں تاں آپ د‏‏ی کتاباں تے مقالاجات کافی نيں لیکن کتاب جریان ھا و سازمانھای مذھبی وچ صفحہ 1233 اُتے ایرانی مورخ رسول جعفریان نے بیان کیتے نيں وہکتب ایہ نيں:
1- موازین مذهب حقه جعفری^[۱۳]
2-مواد اساسی حکومت در اسلام
3-یک روش جدید برای از بردن کلیہ اختلافات
4-دستور علی در راہ اتحاد شیعہ و سنی
5-جبر است یا اختیار؟
6- معجزات علمی قرآن
7-اعمال حج و فلسفہ آن
8-پیشگوئی وضع امروز
9-شرح پیغمبری ابراہیم و یوسف و موسی
10-کشتی نجات بشریت در اثبات نبوت وخاتمیت پیغمبر اسلام
11-چگونہ نماز بخوانیم
12۔دو از دہ قاعدہ رفع اختلاف مسلمین وقوانین ارث اسلام
13۔اصلاح آسان و کامل
15،اثبات علمی وجود خدا و آخرت
16- ترجمہ و تفسیر قرآن بہ ترتیب نزول سورہ ھا
17- راہ صحیح رفع اختلاف مسلمین

1994 عیسوی وچ آپ د‏‏ی وفات ہوئی۔