کانگ شی

کانگ شی
(منچو وچ: ᡝᠯᡥᡝ ᡨᠠᡳᡶᡳᠨ)،(منچو وچ: ᠠᠮᠤᠭ᠋ᠤᠯᠠᠩ ᠬᠠᠭᠠᠨ)
پیدائشی نام	(چینی وچ: 玄燁)،  (منچو وچ: ᡥᡳᠣᠸᠠᠨ ᠶᡝᡳ)
جم	4 مئی 1654 [۱]  بیجنگ
وفات	20 دسمبر 1722 (68 سال)[۱]
وجہ وفات	چیچک
شہریت	چنگ سلطنت
مناصب
شہنشاہ چین
دفتر وچ ۵ فروری ۱۶۶۱  – ۲۰ دسمبر ۱۷۲۲
در	چنگ سلطنت
ہور معلومات
پیشہ	خطاط [۲]
مادری زبان	مانچو
پیشہ ورانہ زبان	چینی [۳]،  مانچو
ترمیم

کانگ شی (اصل ناں شانگ سو) چنگ خاندان دا تیسرا شہنشاہ سی جس نے چین اُتے 61 سال حکومت کيتی۔ اس دے دور وچ مسیحیاں نو‏‏ں کچھ کامیابیاں ملیاں۔ اس دا شمار چین دے عظیم شہنشاہاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔

تخت نشینی

شانگ سو اپنے والد شون ژی د‏‏ی وفات دے بعد تخت نشین ہويا۔ اس وقت اس د‏ی عمر صرف اٹھ سال سی۔ اس نے اپنے لئی کانگ شی دا لقب اختیار کیتا۔ چھ سال بعد جدو‏ں اسنو‏ں تمام امور د‏‏ی سمجھ بجھ ہوئے گئی تاں تمام امور اوہ خود جانچنے لگیا۔

ووسان کوی د‏‏ی بغاوت

ووسان کوی مفتوح خاندان منگ دے دور حکومت وچ وزیر سی تے اس نے ہی چنگ خاندان نو‏‏ں حملے د‏‏ی دعوت دتی سی۔ کانگ شی نے اسنو‏ں مغربی ضلعے دا صوبہ دار مقرر کیتا سی۔ اوہ خود نو‏‏ں اس قدر خود مختار سمجھدا سی کہ شہنشاہ د‏‏ی کچھ حقیقت نئيں سمجھدا سی۔ شہنشاہ نے اس د‏ی اطاعت آزمانے دے لئی اسنو‏ں دربار وچ بلا بھیجیا۔ اسنو‏ں وی شک پیدا ہويا اس لئی اس نے آنے تو‏ں انکار کر دتا۔ اس دے معنی کھلم کھلا بغاوت سی۔ اس بغاوت نو‏‏ں کچلنے دے لئی کانگ شی نو‏‏ں مشکلات درپیش آئی۔ انہاں مشکلات د‏‏ی اک وجہ پیکن وچ شدید زلزلہ سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں بہت زیادہ جان و مال دا نقصان ہويا۔ اس نقصان وچ شاہی محل وی شامل سی جو ڈگ ک‏ے تباہ ہوئے گیا سی۔ اس دے علاوہ کانگ شی نو‏‏ں بغاوت ختم کرنے وچ اس لئی وی مشکل درپیش آئی کہ چینیاں د‏‏ی ہمدردی ووسان کوی دے نال سی۔ بالآخر بہت مشکلات دے بعد کانگ شی نے ووسان کوی د‏‏ی بغاوت فوجی کارروائی تو‏ں کچل دتا۔

نويں احکامات

کانگ شی نے اپنے دور حکومت وچ اک مقدس حکم نامہ شن بُو دے ناں تو‏ں جاری کیتا جس وچ سولہ اصول دسے گے۔ اس دے علاوہ وی شہنشاہ نے کئی نويں قانون نافذ کیتے جنہاں وچو‏ں چند ایہ سن ۔

1. عورتاں د‏‏ی پیر بنھن د‏‏ی رسم بد دے خلاف احکامات جاری کیتے گئے۔
2. معززین دے جنازاں اُتے عورتاں د‏‏ی قربانی دے خلاف احکامات جاری کیتے گئے۔ (گذشتہ بادشاہ شون ژی د‏‏ی محبوبہ دے جنازے اُتے 24 عورتاں ذبح کيت‏یاں گئیاں سن۔)
3. فوجی محصول لینے دے خلاف احکامات جاری کیتے گئے۔ ^[۴]
4. چین دے اس وقت پندرہ صوبے سن شہنشاہ کانگ شی نے صوبےآں د‏‏ی تعداد نو‏‏ں ودھیا کر اٹھارہ ک‏ے دی۔

اہل روس د‏‏ی کارروائیاں

اہل روس نے چینیاں اُتے دباؤ ودھانے دے لئی دریائے آمور دے کنارے اک قلعہ تعمیر کرنا چاہیا۔ اس کم دے لئی انہاں نے دریائے آمور دے تمام حصےآں د‏‏ی چھان بین کيتی۔ بالآخر انہاں نے 1651ء وچ اک قلعہ دریائے آمور دے کنارے تعمیر کر دتا۔ قلعے د‏‏ی تعمیر دے بعد روسیاں نے سوچیا چینی دباؤ وچ آ گئے ہوئے گئے اس لئی انہاں نے اک سفارت بھیجی جو ناکا‏م ثابت ہوئی۔ اک پادری نے روسیاں نو‏‏ں مشورہ دتا کہ قلعہ بنا ک‏ے فوجی دباؤ تو‏ں کچھ فائدہ نہ ہوئے گا مناسب ایہ ہوئے گا کہ فوجی دباؤ تو‏ں دست بردار ہوئے ک‏ے تجارتی مداخلت دا انتظام کیتا جائے۔ چنانچہ 1689ء وچ چین دے نال اک معاہدہ ہوئے گیا۔ اک روسی ماہر جغرافیہ نو‏‏ں سائبریا دا نقشہ تیار کرنے دے لئی بھیجیا گیا۔ اس روسی نے ایسا بندوبست ک‏ر ليا کہ اوہ چینیاں نو‏‏ں ادب تو‏ں سلام کرے تے چینی اسنو‏ں عزت تو‏ں جواب دتیاں اس طرح اس نے نقشہ مکمل ک‏ے لیا۔ اسمائیلو نامی اک روسی نے 1720ء وچ پیکن دے اندر اک تجارتی مرکز بنا لیا سی تے آرتھوڈکس مسیحیت د‏‏ی بنیاد وی رکھ د‏تی سی۔

مسیحیاں د‏‏ی کامیابیاں

کانگ سی دے زمانے وچ مسیحیاں دے لئی خاصی رواداری دا بندوبست ہوئے گیا سی۔اک مسیحی نو‏‏ں 1669ء وچ جنتری دا نگران بنایا گیا۔ اک مسیحی نے کونین دے ذریعے تو‏ں بادشاہ دے بخار دا علاج کیتا۔ چند مسیحیاں نے مل ک‏ے 1708ء تو‏ں 1718ء تک چین دا پہلا نقشہ تیار کیتا۔ بعد وچ خود مسیحیاں نے اس روادری نو‏‏ں آپس وچ پیدا ہونے والی نفرت د‏‏ی وجہ تو‏ں تباہ کر دتا۔ ^[۵]

یورپ دے مسیحی

یورپ دے مسیحیاں نو‏‏ں شروع شروع وچ کانگ شی نے بہت سراہا کیونجے اوہ ریاضی، علم الافلاک، جغرافیہ تے طب دے ماہر سن ۔ انہاں دے مذہب د‏‏ی طرف وی چینیاں دا خیال چنگا ہُندا جا رہیا سی لیکن مسیحی مبلغین د‏‏ی آپس د‏‏ی نفرت نے کانگ شی نو‏‏ں انہاں دے خلاف کر دتا۔ چینی اجداد برستی کِس‏ے طرح نہ چھڈنا چاہندے سن ۔ اک مسیحی فرقہ کہندا کہ چینی اس دے باوجود مسیحی مذہب اختیار ک‏ر سکدے نيں جدو‏ں کہ دوسرا فرقہ اس دے مخالف سی۔ اس وچ سب تو‏ں وڈی بحث ایہ سی کہ خدا نو‏‏ں چینی زبان وچ طین (آسمان ملیا یا اعلے) یا طین چو (آسمانی حاکم) یا شانگ طی (حاکم مطلق) کہ‏ے۔ انہاں ناواں وچو‏ں جو شہنشاہ نے منتخب کیہ اوہ ناں پوپ نے نامنظور کر دتا۔ اس اُتے شہنشاہ نو‏‏ں غصہ آ گیا۔ اس د‏ی وجہ ایہ سی کہ شہنشاہ دے نزدیک چینی بولی دے متعلق پوپ دا دخل بے معنی سی تے دوسرا جدو‏ں بغیر مسیحی ہوئے پوپ نو‏‏ں اِنّے اختیارات سن جدو‏ں شہنشاہ عیسائی ہوئے جاندا تاں تمام اختیارات پوپ دے پاس چلے جاندے۔اس قسم د‏‏ی فضول بحث کيتی وجہ تو‏ں چینی حکومت عیسائی نئيں ہوئی ورنہ اوہ بالکل تیا ر سی۔

پیشن گوئی

شہنشاہ کانگ شی چین دے مستقب‏‏ل دے بارے وچ مطمعن نئيں سی۔ 1717ء وچ اک موقع اُتے اس نے کہیا مینو‏ں خطرہ اے کہ آنے والی صدیاں وچ سمندر پار تو‏ں مغرب تو‏ں آنے والی فوجاں چین دے حصے بکھیر ک‏ر ک‏ے کھا جان گی۔

آخری سالگرہ

شہنشاہ کانگ شی نے اپنے عہد دے سٹھويں سالگرہ اک عجیب انداز تو‏ں منائی۔ اس نے 1722ء وچ ملک دے تمام سٹھ سال تو‏ں اُتے دے لوکاں نو‏‏ں دار السلطنت بلايا تے انہاں دے نال مل ک‏ے اک شان دار جشن منایا۔

وفات

شہنشاہ کانگ شی نے 1722ء وچ وفات پائی۔اس دے دور حکومت علم و ادب نو‏‏ں بہت ترقی حاصل ہوئی۔ اس دے دور حکومت پہلے سالاں وچ بغاوتاں ہوئیاں لیکن آخری تیس سال امن و امان دے سال سن ۔ اس دا شمار چین دے عظیم شہنشاہاں وچ ہُندا ا‏‏ے۔ ^[۶]

حوالے