اپولو

اپولو (په اټيک، لونيک او هوميريک يوناني کې Ἀπόλλων Apollōn  ، (جين Ἀπόλλωνος)؛ ډوريک کې: Ἀπέλλων، اپيلين؛ ارکاډوکيپرويوټ کې: Ἀπείλων، اپيلين، ايوليک کې: Ἄπλουν، اپلون؛ لاتيني کې: اپلولو)

اپولو نوم – د اړوند زوړ نوم پاين په عکس – عموماً په B خطي (مسيني يوناني) متنونو کې نه موندل کېږي، که څه هم په «ليکونيوس» بڼه ]pe-rjo-[ (Linear B: ]𐀟𐁊-[) KN E 842 تخته کې يې يو ممکنه تايید موجود دی، که څه هم دا هم وړانديز شوی دی چې اصلي نوم کې په ([u]-pe-rjo-[ne]) « Hyperion» بڼه لوستل کېدای شي.^{[۴][۵][۶][۷]}

د نوم ارپوهنه مبهمه ده. ليکل يې په Ἀπόλλων (چې په کلاسيکي اټيک کې د [a.pól.lɔːn] په بڼه تلفظ کېږي) د شريک پړاو تر پيل پورې نږدې په ټولو نورو بڼو پياوړی دی، خو ډوريک بڼه يې چې Apellon (Ἀπέλλων) ده، ډېره لرغونې ده، ځکه چې دا له يو لومړني *Ἀπέλjων څخه اخيستل شوی ټکی دی. دا غالباً د ډوريک مياشتي «ايپلايوس» (Ἀπελλαῖος) او کورني د مېلې «ايپلای» (ἀπέλλαι) پر مهال د ځوانانو د پيل پر مهال وړاندې کېدونکي «ايپيليا» (ἀπελλαῖα) سره نږدې دی. د ځينو پوهانو په وينا، دا ټکي د ډورک ټکي «اپيلا» (ἀπέλλα) څخه اخيستل شوی دی، د کوم اصلي معنا چې ده «ديوال»، «د ژويو لپاره بند» او وروسته «د مربع په حدودو کې راټولېدل». اپيلا (Ἀπέλλα) په سپارټا کې د مشهورو راټولېدو نوم دی، کوم چې د ايکليسيا (ἐκκλησία) سره يو شان دی. «ار. ايس. پي. بريکس» د اپلای سره د «تيونيم» اړيکه رد کړې ده او يو له يوناني څخه مخکې د پروټو بڼې «اپاليون» وړانديز يې کړی دی.^{[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲][۱۳]}

له لرغونو ليکوالانو څخه د مشهورو ارپوهنو ګڼې بېلګې تاييد شوي دي. په همدې بنسټ، يونانيانو عموماً د «اپولو» نوم د یوناني فعل ἀπόλλυμι (apollymi) سره تړلی دی، يعنې «له منځه وړل».، اپلاتون په «کريټايلس» کې دا نوم د ἀπόλυσις (apolysis) «قربانۍ» سره تړلی دی، له ἀπόλουσις (apolousis) «سپېڅلتيا» سره او له ἁπλοῦν ([h]aploun) يعنې «ساده» سره، په ځانګړي ډول «تيالين» ته په اشارې سره د Ἄπλουν له نوم څخه او بالاخره له Ἀειβάλλων (aeiballon) سره، يعنې «تل غشي ويشتل». «هزيشيس» د اپولو نوم ته د ډوريک ټکي ἀπέλλα (apella) سره اړيکه ورکړې ده، د کوم معنا چې ده «راټولېدل»، په همدې بنسټ اپولو به د سياسي ژوند خدای وي او هغه همدا راز د σηκός (sekos) تشريح هم ورکوي، چې معنا يې ده «تاوېدل»، په کوم صورت کې به چې اپولو د رمو او پادو خدای وي. په لرغوني مقدونيايي ژبه کې د πέλλα (pella) ټکي معنا ده «ډبره» او شونې ده چې ځينې حغرافيايي نومونه له دې ټکي څخه اخيستل شوي وي: لکه Πέλλα (Pella د لرغونې مقدونيې پلازمېنه) او Πελλήνη (Pellēnē/Pellene).^{[۱۴][۱۵][۱۶][۱۷][۱۸][۱۹]}

د دې نوم لپاره ګڼ غېر يوناني تشبيهات وړاندې شوي دي، هايټي بڼه يې اپاليوناس ده (dx-ap-pa-li-u-na-aš)، کومه چې په مناپا-ترهونټا ليک کې تاييد شوې ده. د هايټي تاييد يې د *Apeljōn بڼې ښودنه کوي، کومه چې د قبرصي د Ἀπείλων له ډوريک Ἀπέλλων سره په پرتله کې اټکل شي. د «لديان» خدای د Qλdãns /kʷʎðãns/ نوم له پيلاټلايزيشن، سنکوپ او لديان څخه مخکې اواز بدلون *y > d څخه مخکې د /kʷalyán-/ ښودنه کوي. له ډورک څځه مخکې Ἀπέλjων او هايټي اپاليوناس کې موندل کېدونکي په ژبه تلفظ کېدونکی /p/ توري پر ځای په پرانيستو ژبو تلفظ کېدنکی توری په پام کې ونيسئ.^{[۲۰][۲۱][۲۲][۲۳]}

د اپاليوناس لپاره يو وړانديز شوی يو لوين ارنوم د «يو په لومه کې نښتي» معنا جوړوي، شونې ده چې د «ښکاري» په معنا وي.^[۲۴]

یوناني-رومي القاب

د اپولو تر ټولو اصلي نوم «فويبيوس» و (/ˈfiːbəs/ FEE-bəs; Φοῖβος، فويبوس چې یوناني تلفظ يې په دې ډول دی: [pʰó͜i.bos]))،  لفظي معنا يې ده «روښانه». دا عموماً یونانيانو او روميانو دواړو د روښنايۍ د خدای په توګه د اپولو د وڼدې لپاره کارولی دی. د نورو يوناني خدايانو په توګه، پر هغه ډېر نور هم پلي شوي دي چې د ګڼو فعاليتونو، دندو او اړخونو ښودنه کوي، کوم چې خدای ته منسوب دي. په هر حال، په داسې حال کې چې اپولو په يوناني افسانو کې په ډېر شمېر نومونه لري، يواځې يو څو يې په لاتيني ادب کې موندل کېږي.^[۲۵]