روزا پارکس

روزا پارکس د ۱۹۱۳ ز کال د فبرورۍ په ۴مه د الاباما ایالت په توسکګي ښار کې د روزا لویس مک کاولي له نوم سره د یوې ښوونکې لیونا (کورنی نوم یې ایډوارډز)، او یوه نجار جیمز مک کاولي په کور کې زیږېدلې ده. پر افریقایي اصل او نسب سربېره، د پارکس یو نیکه سکاټلنډي-آیرلینډی و او یوه نیا یې بومي امریکایۍ غلامه تېره شوې وه. نوموړې په ماشومتوب کې د ستوني د پړسوب له امله له خرابې روغتیا نه کړېده. کله چې د هغې مور او پلار سره جلا شول، هغه له خپلې مور سره له ایالتي مرکز مونټګومري نه بهر "پاین لېول" ته ولاړه. نوموړې له خپل مورني نیکه او مورنۍ نیا، مور، او کوچني ورور سلویسټر سره په یوه فارم کې رالویه شوه. دوی ټول د افریقایي مېتودېست اسقفي کلیسا (AME) غړي وو، چې یوه پېړۍ مخکې د نولسمې پېړۍ په لومړیو کې د آزادو تور پوستانو له خوا د پنسلوانیا ایالت په فلاډیلفیا ښار کې د یوې خپلواکې تورپوستې کلیسایي فرقې په توګه جوړه شوې وه.^{[۳۰][۳۱][۳۲][۳۳]}

مېرمن مک کاولي تر یوولس کلنۍ پورې په کلیوالي ښوونځیو کې زده کړې وکړې. تر هغه وړاندې د نوموړې مور هغې ته "د ګنډلو پوره روزنه" ورکړې وه. دا چې د نوموړې مور او نیا روجایي ګانې جوړولې، نو هغې هم د شپږ کلنۍ په عمر کې د روجایي ګانو پر جوړولو پیل وکړ او د شاوخوا لس کلنۍ په عمر کې یې خپله لومړۍ روجایي په خپله جوړه کړه، چې دا چاره خورا غیر معمول وه، ځکه د روجایي ګانو ګنډل تر ډېره د ټولې کورنۍ یو داسې فعالیت ګڼل کېده چې په بهر کې د کار نه موندل کېدو پر مهال به ترسره کېده. هغې له یوولس کلنۍ وروسته په ښوونځي کې د ګنډلو لا ډېرې زده کړې وکړې او د ځان لپاره یې خپلې لومړنۍ جامې په خپله وګنډلې. په مونټګومري کې د نجونو لپاره د صنعتي ښوونځي د یوې زده کوونکې په توګه، هغې علمي او مسلکي کورسونه واخیستل. پارکس د ثانوي زده کړو لپاره د الاباما د ایالتي کالج له خوا جوړ شوي ښوونځي ته ورغله، مګر کله یې چې نیا او بیا وروسته مور ناروغانې شوې، د هغوی د پالنې لپاره یې زده کړې پرېښودې.^{[۳۴][۳۵][۳۶]}

لومړني فعالیتونه

په ۱۹۳۲ ز کال کې، روزا په مونټګومري کې له یوه نایي ریمونډ پارکس سره واده وکړ. هغه د رنګین پوستانو د پرمختګ ملي ټولنې (NAACP) غړی و، چې هغه مهال یې د "سکاټسبورو هلکانو" د دفاع لپاره پیسې راټولولې. سکاټسبورو د تور پوستانو هغه ډله وه چې پر دوو سپین پوستو ښځو د جنسي تېري دروغجن تور پرې لګول شوی و. روزا د کورني کاریګر له دندې نیولې په روغتون کې د مرستیالې نرسې تر دندې پورې پر بېلابېلو دندو کار کړی دی. هغې د خپل مېړه په غوښتنه په ۱۹۳۳ ز کال کې د لېسې زده کړې پای ته ورسولې، حال دا چې هغه مهال تر ۷٪ لږ افريقايي امریکایانو د لېسې ډیپلوم درلود.^{[۳۷][۳۸][۳۹]}

مېرمن پارکس د ۱۹۴۳ز کال په دسمبر کې د مدني حقونو په غورځنګ کې فعاله شوه، د رنګین پوستانو د پرمختګ ملي ټولنې (NAACP) له مونټګومري څانګې سره یوځای شوه، او داسې وخت یې سکرتره وټاکل شوه چې دا د یوې ښځې دنده ګڼل کېده. هغې وروسته بیا ویلي: "زه هلته یوازینۍ ښځه وم او دوی یوې سکرترې ته اړتیا لرله او زه له نه ویلو ډېره وېرېدم." هغې تر ۱۹۵۷ ز کال پورې هلته د سکرترې په توګه دندې ته دوام ورکړ. هغې د NAACP له ځايي مشر اډګر نیکسون سره کار کاوه، که څه هم د هغه باور دا و چې: "ښځې باید له پخلنځي پرته بل ځای کې نه وي." کله چې پارکس ترې وپوښتل: "ښه، نو زما په اړه ولې؟" هغه ځواب ورکړ: "زه یوه سکرتر ته اړتیا لرم او ته یوه ښه سکرتره یې."^[۴۰][۴۱]

په ۱۹۴۴ ز کال کې، هغې د الاباما ایالت د ابویل ښار پر یوې تور پوستې ښځې رئیسي ټیلر د ډله ییز جنسي تیري په اړه څېړنه وکړه. پارکس او د مدني حقونو نورو فعالانو "د مېرمن ریسي ټیلر لپاره د عدالت غوښتنې کمیټه" تنظیم کړه، چې د شیکاګو ډیفېنډر ورځپاڼې "په یوه لسیزه کې د عدالت غوښتنې ترټولو قوي کمپاین" بللی. پارکس پنځه کاله وروسته یو ځل بیا د جنسي تیري ضد فعالې په توګه فعالیت وکړ او د ګیرټروډ پرکینز په ملاتړ د لاریونونو په تنظیم کې یې مرسته وکړه. ګیرټروډ پرکینز یوه تور پوستې ښځه وه، چې د مونټګومري د دوو سپین پوستو پولیسو افسرانو له خوا جنسي تېری پرې شوی و.^[۴۲][۴۳]