شرلوک هولمز
شرلوک هولمز هغه داستاني تخیلي څېړونکی (څارنوال) دی چې د بریتانوي لیکوال آرتور کانن دویل له خوا خلق شوی. هلومز چې په خپلو داستانونو کې د یو «خصوصي څېړونکي» په توګه یادېږي په مشاهده، استنباط، عدلي طب او منطقي استدلال کې د خارق العاده وړتیاوو لرونکي کس په توګه پېژندل کېږي او د سکاټلنډ یارډ د پولیسو د مرکز په ګډون د ګڼ شمېر پیرودونکو د قضایاو په څېړنو کې له خپلو دغو وړتیاوو ګټنه کوي.
دغه خیالي شخصیت د لومړي ځل لپاره په ۱۸۸۷ زکال کې د سکارلټ د مطالعې (A Study in Scarlet) په نامه اثر کې څرګند شو او وروسته یې په ۱۸۹۱ زکال کې په سټرنډ مجله کې د خپرېدونکو هغو لنډو کیسو له امله پراخه شهرت وموند چې د «بوهمیا د رسوايي» له کیسې یې پیل وشو. له دغه مهال راهیسې تر ۱۹۲۷ زکال پورې نوموړی په ګڼ شمېر کیسو کې را څرګند شو چې شمېر یې بلاخره څلورونو ناولونو او ۵۶ لنډو کیسو ته ورسېد. هغه ته اړوندې چارې یوازې له یوه مورد پرته چې ویکټوریايي یا اډوارډي دوران ته اړوندېږي نورې ټولې له ۱۸۸۰ زکال څخه تر ۱۹۱۴ زکال پورې ترسره شوې دي. د هغه ډیری کیسې د هغه د ملګري او ژوند لیک لیکونکي بل تخیلي شخصیت ډاکټر جان همیش واټسون له خوا توضېح کېږي چې په معمول ډول په هره څېړنه کې د هولمز ملتیا کوي او ډیری مهال له نوموړي سره د لندن په ۲۲۱بي بیکر کوڅه کې ګډ ژوند کوي، هغه کوڅه چې د دوی ډیری کیسې هم له همدې څخه را پیل کېږي.
په داسې حال کې چې شرلوک هولمز لومړنی تخیلي څېړونکی نه دی، خو په یقیني بڼه تر ټولو غوره پېژندل شوی څېړونکی دی. تر ۱۹۹۰مې لسیزې پورې له دغه شخصیت څخه په اقتباس ۲۵۰۰۰ نندارو، فلمونو، تلویزیوني خپرونو او چاپي مواردو شتون درلود چې د ګینس په کتاب کې د سینما او تلویزیون په تاریخ کې د تر ټولو مخکښ ادبي شخصیت په توګه ثبت شوی دی. د هولمز شهرت او مجبوبیت تر دې کچې دی چې ډیری کسان باوري دي چې هغه یو خیالي شخصیت نه بلکې یو واقعي کس دی؛ ګڼ شمېر ادبي او تفریحي ټولنې د همدغې ادعا پر بنسټ تاسیس شوې دي. د هولمز د کیسو لیواله لوستونکو د هغه د سبک په ډول د ځان برابرولو نوې کړنلارې رامنځته کړې دي. دغه شخصیت او هغه ته اړوندو کیسو په راز لرونکې کیسې لیکنې او په ټولیزه توګه په عامه کلتور پام وړ اغېز لرلی، په داسې توګه چې په څه باندې سلو کلونو کې له دویل پرته د نورو لیکوالانو له خوا د راډیویي خپرونو، تلویزیون، فلمونو، ویډیویي لوبو او نورو مواردو لپاره په زرګونو لیکل شوو کیسو کې د هغه له اصلي کیسو اقتباس شوی. [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]
دغه شخصیت ته الهام بخښونکې څېرې
د ادګار الن پو له خوا جوړ شوی خیالي شخصیت، اګوست دوپن په ټولیزه توګه په کیسو کې لومړنی څېړونکی شخصیت بلل کېږي چې د هولمز په ګډون یې د ډیری نورو لومړنیو خیالي شخصیتونو لپاره د نمونې په توګه خدمت کړی دی. کانن دویل یوځل لیکلي: «د پو هره یوه پولیسي کیسه د هغې ریښې په څېر ده چې بشپړ ادبیات د هغو له مخې جوړېږي ... کومې داسې پولیسي کیسې شتون درلود تر هغه چې پو په هغه کې ساه پوف کړه؟». په ورته بڼه د مونزیر لکوک د خیالي شخصیت اړوند د امیل ګابوریو کیسو هغه مهال چې کانن دویل د هولمز په لیکلو پیل وکړ، ډیر محبوبیت یې درلود چې ځینې مهالونه د هولمز خبرې او چلن له لکوک څخه پیروي کوي.[۸][۹][۱۰][۱۱][۱۲]
کانن دویل څو ځله ویلي چې هولمز د ایډنبورګ د سطلنتي روغتون د جراح جوزف بل له واقعي څېرې څخه په الهام رامنځته شوی؛ له جوزف سره کانن دویل په ۱۸۷۷ زکال کې لیدلي و او له هغه سره یې د منشي په توګه هم کار کړی و. د هولمز په څېر، بل د کره مشاهداتو څخه د پایلو ترلاسه کولو په موخه پام وړ وګرځېد. ورته مهال هغه وروسته کانن دویل ته ولیکل: «تاسو خپله شرلوک هلمز یاست او په دې ښه پوهېږۍ». ورته مهال د ایډنبورګ په طب پوهنتون کې د عدلي طب د برخې مشر هنري لیټل جان هم د هولمز د شخصیت په جوړولو کې الهام بخښونکی بلل کېږي. لیټل جان په ایډنبورګ کې د طبي برخې مامور او همدارنګه د عدلي طب جراح و چې کانن دویل ته یې د جرم د کشف په برخه کې د طبي څېړنو د رول اړوند معلومات ورکړي وو. [۱۳][۱۴][۱۵]
د دغه شخصیت په جوړېدو کې د الهام بخښونکو نورو احتمالي څېرو هم ویل شوي، په داسې حال کې چې دویل هېڅکله هم هغه نه دي تائید کړي؛ د بېلګې په توګه د فرانسوي لیکوال هنري کوون له خوا په لیکل شوي ناول کې د ماکسیمیلین هلر شخصیت یو له دغو بلل شوی. ۱۸۷۱ زکال ته په اړوند دغه ناول کې (د شارلوک هولمز له لومړني را څرګندېدو ۱۶ کاله وړاندې) هنري کوون یو ستړی، ځاني خوده او په افیومو روږدی څېړونکی انځور کړی چې په پاریس کې یې دنده ترسره کوله. دا څرګنده نه ده چې کانن دویل دغه ناول لوستی یا نه، خو هغه په فرانسوي ژبه باندې پوهېده. په ورته ډول مایکل هاریسون څرګنده کړې چې د والټر شرر په نامه جرمنی «خصوصي څېړونکی» کېدای شي د هولمز الهام بخښونکی وي. [۱۶][۱۷][۱۸][۱۹][۲۰]
د خیالي شخصیت بیوګرافي
کورنۍ
د کانن دویل په کیسو کې د شرلوک هولمز د ژوندانه جزیات ډېر لږ وړاندې شوي او تر ډېره مبهم پاتې دي. له دې سره د دغه څېړونکي لومړني ژوند او لویې کورنۍ ته اشاره د هغه بیوګرافيکي انځور وړاندې کوي.
د وروستي تعظیم (His Last Bow) په نامه کیسه کې د هغه د زیږون کال ۱۸۵۴ زکال کې ښوول شوی؛ دغه کیسه چې د ۱۹۱۴ زکال اګست میاشت ته اړوندېږي، د هغه عمر شپیته کاله ښيي. د هغه د مور او پلار اړوند یادونه نه ده شوې، په داسې حال کې چې هولمز اشاره کړې چې «نیکونه» یې «کلیوالي سرتېري» و. د یوناني ژباړن د ماجرا «The Adventure of the Greek Interpreter» تر عنوان لاندې کیسه کې هغه ادعا کړې چې د هغه انۍ د فرانسوي هنرمند ورنه خور وه، پرته له دې چې واضحه کړي چې دا کلود جوزف ورنه، کارله ورنه یا اوراس ورنه و. د هلمز ورور مایکرافټ چې له هغه اووه کاله مشر دی؛ دولتي چارواکی دی. [۲۱][۲۲][۲۳]
